[Emagazine] Gỡ điểm nghẽn cho công nghiệp hỗ trợ điện tử

Hiện nay, ngành công nghiệp điện tử Việt Nam chiếm tỷ trọng khoảng 17,8% toàn ngành công nghiệp, chủ yếu sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và sản phẩm quang học.

Kể từ năm 2019 đến nay, tốc độ tăng trưởng của nhóm hàng điện tử, linh kiện, điện thoại đã vượt qua dệt may trở thành nhóm hàng xuất khẩu chủ lực lớn thứ 2 của Việt Nam. 

Tổng kim ngạch xuất khẩu 9 tháng năm 2024 của ngành công nghiệp điện tử đạt 97 tỷ USD, xuất siêu trên 9 tỷ USD.

Với hàng loạt doanh nghiệp điện tử lớn đầu tư vào Việt Nam như Samsung, Apple, LG, Intel…, công nghiệp hỗ trợ điện tử Việt Nam có thể sẽ là trung tâm sản xuất của châu Á. Nhiều tập đoàn lớn trên thế giới thông báo sẽ tham gia như Walmart, Amazon, Boeing, Carrefour, Central Group; Coppel (Mexico), IKEA (Thụy Điển); Aeon, Uniqlo (Nhật Bản)…

Theo Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam Đỗ Thị Thúy Hương - Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp Việt có thể làm được các sản phẩm linh phụ kiện ở tầm trung và cao nhiều. Vị thế của doanh nghiệp điện tử trong chuỗi cung ứng ngày càng được nâng lên.

Minh chứng cho điều đó, tổng kim ngạch xuất khẩu 9 tháng năm 2024 của ngành công nghiệp điện tử đạt 97 tỷ USD, xuất siêu trên 9 tỷ USD. Đây là những con số cho thấy sự đóng góp rất lớn vào giá trị xuất khẩu của cả nước. Bởi công nghiệp điện tử vẫn đang dẫn đầu trong công nghiệp chế biến chế tạo có kim ngạch xuất khẩu cao.

"Năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành điện tử là 109 tỷ USD. Với đà phát triển 9 tháng năm 2024 tỷ lệ tăng trưởng so với cùng kỳ năm trước đạt 10%, dự báo năm nay sẽ tăng lên 120 tỷ USD", bà Hương thông tin.

Mặc dù đạt được những kết quả đáng khích lệ, nhưng ngành công nghiệp này tại nước ta vẫn đang phải đối mặt với không ít khó khăn thách thức như vấn đề về vốn; nguồn nhân lực, nhất là nhân lực quản trị, vận hành sản xuất đang còn yếu… Những hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng đón nhận đầu tư, cụ thể:

Chính bởi nguyên nhân trên mà hiện tại, các doanh nghiệp điện tử Việt đang nỗ lực chuyển mình, chuyển đổi sang sản xuất xanh, hướng đến phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường.

Theo TS. Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng phụ trách Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội), việc tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ điện tử là cơ hội tốt giúp các doanh nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng, mở rộng và phát triển thị trường, thúc đẩy xuất khẩu và khai thác tốt hơn lợi thế từ các Hiệp định Thương mại tự do thế hệ mới. Hợp tác liên kết trong chuỗi cung ứng theo hướng nghiên cứu và phát triển, chuyển giao công nghệ tiên tiến góp phần giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng hiệu quả, mở rộng thị trường xuất khẩu và khai thác tốt lợi thế từ các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Mặc dù có nhiều cơ hội tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng các chuyên gia kinh tế cũng thẳng thắn cho rằng, trong “cuộc đua” này, doanh nghiệp FDI có nhiều ưu thế hơn. Bởi so với doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp nội hạn chế về nhiều yếu tố như vốn, kinh nghiệm và cả mối quan hệ với những tập đoàn toàn cầu.

Trong khi đó, để tham gia được vào chuỗi cung ứng của những tập đoàn lớn, yêu cầu về thời gian giao hàng, về công nghệ...

Còn TS Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội (HANOISME) nhìn nhận, công nghiệp hỗ trợ cho ngành điện tử hiện nay đang ở mức khá khiêm tốn. Cứ 3 - 6 tháng có sản phẩm mới được ra đời, ngoài sản phẩm cứng, sản phẩm phần mềm được các doanh nghiệp, tập đoàn lớn, đa quốc gia theo xu hướng của người tiêu dùng luôn cập nhập thay đổi.

Ngoài ra, thay đổi về chức năng giao diện về điện tử vòng đời sử dụng chỉ từ 9 tháng đến 1 năm.... Đó cũng là những áp lực đối với các sản phẩm công nghiệp điện tử trong việc xử lý các vi mạch cần nhanh để đáp ứng các nhu cầu. Điện tử áp dụng vào trong các ngành công nghiệp chế biến, sản xuất cũng yêu cầu về mặt sản lượng và chất lượng đòi hỏi tự động hóa nhưng vẫn còn hạn chế so với các nước trong khu vực và thế giới.

Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cũng nhận định, tốc độ chuyển đổi số ở các doanh nghiệp Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp điện tử hiện nay còn rất thấp. Số lượng doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư cho số hóa chưa nhiều.

Để hỗ trợ doanh nghiệp điện tử phát triển, TS Mạc Quốc Anh cho biết, cần đòi hỏi sự hỗ trợ tăng cường liên kết, hợp tác với các nền công nghiệp lõi như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc... đã có hàng chục năm phát triển. Còn về chính sách, cập nhật nhận chuyển giao khoa học công nghệ tiên tiến để tăng khả năng cạnh tranh. Cùng với đó, đầu tư mạnh vào nguồn lực, có nhiều công trình nghiên cứu khoa học ở các vụ viện, trường đại học. Bởi không đầu tư vào chất lượng nguồn nhân lực cao rất khó điều hành công nghệ mới, cùng như không sản xuất được từ những ý tưởng sáng tạo, thương mại hóa các sản phẩm đủ sức cạnh tranh.

Đồng quan điểm, bà Đỗ Thị Thúy Hương chỉ ra, chính sách hỗ cho ngành công nghiệp điện tử hiện mới có Nghị định 111 nên còn hạn chế để phát triển. Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo về Công nghiệp trọng điểm, trong đó có công nghiệp hỗ trợ được đưa vào là một trong những hạng mục quan trọng, trung tâm của chiến lược phát triển giai đoạn tới.

Theo ông Nguyễn Vân - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ TP. Hà Nội (HANSIBA), để tăng cường khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng ngành điện tử, ngành điện tử của Việt Nam cần:

Thứ nhất, nên tập trung triển khai một số giải pháp như giải quyết vấn đề thiếu hụt nhà cung ứng có đủ tiêu chuẩn cung cấp cho các nhà máy điện tử hiện nay ở Việt Nam.

Thứ hai, cần tăng cường năng lực của doanh nghiệp và khả năng hấp thụ công nghệ của các doanh nghiệp để có thể tận dụng dòng vốn FDI, chuyển dịch tập trung tham gia ở công đoạn cao hơn trong chuỗi cung ứng, trước tiên là trong khu vực và sau đó là chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh đó, đẩy mạnh thu hút đầu tư vào lĩnh vực sản xuất chip điện tử làm đầu vào cho các ngành sản xuất mạch điện tử tích hợp, bóng bán dẫn.

Thứ ba, là đẩy mạnh xúc tiến thương mại để xuất khẩu thành phẩm sang các thị trường tiềm năng đang có xu hướng tăng nhập khẩu sản phẩm điện tử của Việt Nam.

Thứ tư, tận dụng những lợi thế trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới để cải tiến công nghệ và chất lượng nguyên vật liệu, linh kiện đầu vào, tăng cường hấp thụ công nghệ và phát triển ngành điện tử trong nước.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Lại Hoàng Dương - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Truyền thông và Máy tính Thánh Gióng cho rằng, để bắt tay vào hoạt động trong ngành công nghiệp điện tử, các doanh nghiệp Việt Nam phải chuẩn bị một nguồn lực rõ ràng, có chỉ tiêu, mục đích trong thời gian cụ thể.

Để vượt qua những khó khăn và trở ngại như trên, trong quá trình hoạt động, các doanh nghiệp điện tử cần chủ động chuyển đổi phương thức sản xuất, lựa chọn vật liệu có tính chất bền vững, sử dụng công nghệ kỹ thuật tiên tiến có yếu tố bảo vệ môi trường, hạn chế sửa chữa những hỏng hóc có thể tạo ra rác thải điện tử, đầu tư xây dựng nhà xưởng để giảm giá thành sản phẩm để thu hút khách hàng, tận dụng nguồn lực sẵn có đang chiếm số đông để nâng cao chất lượng ngành điện tử ngày một tốt hơn.

Bên cạnh đó, xác định được điểm mạnh, điểm yếu, lợi thế và khó khăn của ngành điện tử, Chính phủ và Nhà nước đã đặt ra mục tiêu, Việt Nam sẽ trở thành nước sản xuất thiết bị điện tử lớn với công nghệ mới, thông minh và thân thiện với môi trường vào năm 2030.

Để hỗ trợ doanh nghiệp ngành công nghiệp điện tử kịp thời đưa ra định hướng đúng đắn và chuẩn xác, khi làn sóng dịch chuyển sản xuất sang Việt Nam, Nhà nước cũng cần điều chỉnh chính sách, ưu tiên thu hút doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào tăng trưởng xanh, chuyển đổi số và kết nối chuỗi cung ứng giữa doanh nghiệp nội địa với các doanh nghiệp FDI, các tập đoàn xuyên quốc gia.