[eMagazine] Tái cấu trúc không gian phát triển, thúc đẩy liên kết vùng mở đường cho công nghiệp hỗ trợ Đông Nam Bộ bứt phá

Sau khi sắp xếp lại địa giới hành chính, vùng Đông Nam Bộ được tái cấu trúc thành 3 tỉnh, thành phố gồm TP. Hồ Chí Minh (mới), Đồng Nai (mới) và Tây Ninh (mới). Trên diện tích hơn 28.000 km², vùng có gần 21 triệu dân, quy mô GRDP trên 150 tỷ USD, thu ngân sách nhà nước hơn 795 nghìn tỷ đồng, chiếm 36,3% cả nước. Kim ngạch xuất khẩu đạt trên 135 tỷ USD, tương đương 33,3% cả nước; số doanh nghiệp đang hoạt động hơn 381.000, chiếm trên 41% cả nước; gần 23.000 dự án FDI với tổng vốn đầu tư trên 205 tỷ USD, chiếm gần 42%. Những con số này cho thấy Đông Nam Bộ không chỉ là cực tăng trưởng quan trọng nhất cả nước mà còn là không gian chiến lược để hình thành các chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị mới có sức cạnh tranh toàn cầu.

Trong bối cảnh dịch chuyển chuỗi cung ứng quốc tế, tái cơ cấu sản xuất, siết chặt tiêu chuẩn về môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc, yêu cầu liên kết vùng ngày càng trở nên cấp thiết. Đối với công nghiệp hỗ trợ, việc chuyển từ mô hình phát triển phân tán sang hình thành hệ sinh thái công nghiệp liên kết, chuyên môn hóa theo chức năng từng địa phương là điều kiện then chốt để bứt phá.

TP. Hồ Chí Minh mới được hình thành trên cơ sở sáp nhập TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, trở thành “siêu đô thị” lớn nhất cả nước, với tổng diện tích lên 6.772,6 km², gấp 3 lần trước đây.

Thành phố tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước với tổng GRDP năm 2024 đạt hơn 123 tỷ USD, chiếm khoảng 23,3% GDP cả nước. Đây hiện là địa phương dẫn đầu cả nước về quy mô vốn đầu tư còn hiệu lực và số lượng dự án, với 141,267 tỷ USD vốn FDI còn hiệu lực và 19.943 dự án tính đến ngày 31/10/2025.

TP. Hồ Chí Minh là trung tâm của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam của Việt Nam; nằm trong vùng chuyển tiếp giữa miền Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Thành phố Hồ Chí Minh là đầu mối giao thông quan trọng kết nối với các tỉnh trong vùng và trở thành một cửa ngõ quốc tế quan trọng.

Sự sáp nhập không chỉ là sự cộng gộp về số liệu, mà là sự cộng hưởng về chức năng và vai trò vùng. Mỗi địa phương mang đến cho Thành phố Hồ Chí Minh mở rộng những lợi thế chiến lược:

• Khu vực trung tâm (Thành phố Hồ Chí Minh) đóng vai trò trung tâm tài chính quốc tế, phát triển công nghệ cao, dịch vụ, là đô thị lõi.
• Khu vực phía Bắc (Bình Dương cũ) là thủ phủ phát triển công nghiệp công nghệ cao và đổi mới sáng tạo.
• Khu vực phía Đông Nam (Bà Rịa - Vũng Tàu cũ) phát triển kinh tế biển, du lịch biển, năng lượng sạch, logistics.

Trên nền tảng đó, Thành phố Hồ Chí Minh xác định công nghiệp hỗ trợ là một trong những ngành công nghiệp trọng yếu, được ưu tiên thu hút đầu tư trong giai đoạn mới; đồng thời là trụ cột quan trọng để nâng cao chất lượng tăng trưởng, tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Tỉnh Đồng Nai (mới) hình thành trên cơ sở sáp nhập Đồng Nai và Bình Phước, với diện tích hơn 12.700 km² và dân số trên 4,7 triệu người. Trước sáp nhập, Đồng Nai được quy hoạch từ 33 đến 37 khu công nghiệp; trong đó 33 khu đã đi vào hoạt động với tổng diện tích hơn 10.500 ha, tỷ lệ lấp đầy trung bình trên 86%. Nhiều khu như Amata, Long Đức, Nhơn Trạch I-III đã hình thành hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ tương đối đồng bộ, đóng vai trò trụ cột về quản trị kỹ thuật và chuỗi cung ứng trong vùng.

Bình Phước (cũ), nay là một phần của đơn vị hành chính Đồng Nai mới, là địa phương có tốc độ công nghiệp hóa nhanh, với 15 khu công nghiệp đang hoạt động, tổng diện tích xấp xỉ 6.000 ha, tỷ lệ lấp đầy trung bình khoảng 69%. Nhờ quỹ đất lớn và chi phí hấp dẫn, nhiều dự án FDI quy mô lớn trong lĩnh vực linh kiện điện tử, lốp ô tô, chế biến thực phẩm… đã được thu hút vào khu vực này.

Việc sáp nhập hai địa phương từ ngày 1/7/2025 mở ra cơ hội tái cấu trúc chuỗi sản xuất, logistics, lao động và đầu tư theo hướng bổ trợ và chuyên môn hóa, trong đó Đồng Nai mới vừa là “cứ điểm sản xuất” vừa là trung tâm điều phối chuỗi cung ứng cho toàn vùng. Với 81 khu công nghiệp được quy hoạch, cộng thêm các khu công nghệ cao, khu kinh tế đang tạo ra dư địa trung - dài hạn rất lớn để Đồng Nai tăng cường thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào những lĩnh vực công nghiệp thế mạnh như sản xuất chất bán dẫn, linh kiện điện, điện tử; cơ khí chế tạo; dệt; sản xuất sản phẩm từ kim loại đúc sẵn, sản xuất cơ khí,…

Tỉnh Tây Ninh (mới), được hình thành từ việc sáp nhập Tây Ninh và Long An, có diện tích hơn 8.500 km² và dân số trên 3,2 triệu người. Với vị trí án ngữ cửa ngõ phía Tây, tỉnh đóng vai trò kết nối Đông Nam Bộ với Đồng bằng sông Cửu Long và Campuchia. Những lợi thế về quỹ đất rộng, nông nghiệp phát triển, công nghiệp nhẹ và dịch vụ logistics tạo nền tảng để Tây Ninh trở thành không gian mở rộng tự nhiên của chuỗi cung ứng vùng.

Trong quá trình tái tổ chức địa giới, Tây Ninh mới sở hữu một dải công nghiệp liên tục kéo dài từ cửa khẩu Mộc Bài đến các khu, cụm công nghiệp trọng điểm như Đức Hòa, Bến Lức, Cần Đước, Cần Giuộc (cũ). Sự liền mạch này cho phép hình thành các hành lang công nghiệp hỗ trợ, đóng vai trò vệ tinh cho những trung tâm sản xuất lớn của TP. Hồ Chí Minh và Đồng Nai, đồng thời đảm nhận chức năng cung ứng lao động, mặt bằng công nghiệp, kho vận và dịch vụ hậu cần.

Theo quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050, Tây Ninh dự kiến phát triển 59 khu công nghiệp và 82 cụm công nghiệp. Với không gian công nghiệp rộng lớn, năng lực mở rộng linh hoạt và vị trí chiến lược trong mạng lưới giao thương của vùng, Tây Ninh đang trở thành điểm đến tiềm năng cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ quy mô lớn, góp phần hình thành mạng lưới sản xuất đa ngành, công nghệ cao, cung ứng linh kiện và bán thành phẩm cho nhiều lĩnh vực.

Theo TS. Huỳnh Thanh Điền - Giảng viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, vùng Đông Nam Bộ là trung tâm công nghiệp lớn nhưng cũng đang đối mặt với những thách thức không nhỏ. Nhiều dự án công nghiệp đã hoạt động hơn 20 năm, công nghệ lạc hậu, quy trình sản xuất và phương thức kinh doanh vẫn dựa trên nền tảng cũ, khó tạo ra đột phá trong bối cảnh mới. Nếu chỉ “rót” thêm vốn trên dây chuyền cũ, hiệu quả tăng trưởng sẽ rất hạn chế.

Việc sáp nhập địa giới tạo cơ hội để nhìn lại toàn bộ cấu trúc công nghiệp, từ đó tái cơ cấu các ngành sản xuất, quy hoạch lại không gian phát triển và tăng cường kết nối giữa các khu vực. TS. Huỳnh Thanh Điền nhấn mạnh, công nghiệp hỗ trợ không thể chỉ tính trong phạm vi một tỉnh hay một thành phố, mà phải được đặt trong tổng thể vùng Đông Nam Bộ, thậm chí gắn với các khu vực lân cận. Sự phân bố ngành nghề giữa TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Tây Ninh cần được tính toán lại trên cơ sở thế mạnh của từng địa phương, trong một chiến lược liên kết thống nhất.

Ông Phan Hồng Việt - Trưởng phòng Quản lý công nghiệp, Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh cho rằng, hiện nay cùng với việc sáp nhập địa giới hành chính thì cũng tạo ra không gian rộng lớn hơn để các doanh nghiệp, trong đó có ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển. TP. Hồ Chí Minh đóng vai trò đầu tàu cùng với Đồng Nai, Tây Ninh tạo thành cực tăng trưởng mạnh, dẫn dắt ngành công nghiệp hỗ trợ của cả nước nắm bắt cơ hội, đón đầu xu hướng toàn cầu. Theo ông Phan Hồng Việt, đây là thời điểm thích hợp để hình thành các chuỗi cung ứng có sức cạnh tranh cao, đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghiệp mũi nhọn, đồng thời nâng cao khả năng hội nhập và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Để liên kết vùng đi vào thực chất, ngoài quyết tâm của chính quyền và sự điều phối cấp vùng, vai trò của các doanh nghiệp đầu tàu là yếu tố mang tính quyết định, bởi chính họ là những chủ thể trực tiếp tổ chức sản xuất và dẫn dắt chuỗi cung ứng. Trong dòng chảy đó, những mô hình sản xuất tích hợp, quy mô lớn và có khả năng lan tỏa sang các địa phương như THACO INDUSTRIES đang cho thấy cách tiếp cận mới trong phát triển công nghiệp hỗ trợ vùng Đông Nam Bộ.

Chia sẻ chiến lược phát triển sản xuất công nghiệp thế hệ mới, kết nối chuỗi cung ứng và thúc đẩy tăng trưởng công nghiệp tại TP. Hồ Chí Minh và vùng Đông Nam Bộ, lãnh đạo THACO INDUSTRIES cho biết, THACO INDUSTRIES là tập đoàn thành viên của THACO, hoạt động trong lĩnh vực cơ khí chế tạo và công nghiệp hỗ trợ, tập trung mạnh vào xuất khẩu, với các khu công nghiệp tại Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh và khu vực phía Bắc. Doanh nghiệp phát triển mô hình “All-in-one”, cung cấp từ gia công từng công đoạn đến sản phẩm hoàn chỉnh, phục vụ đa lĩnh vực từ công nghiệp nặng, cơ khí chế tạo đến công nghiệp công nghệ cao, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và tiêu chuẩn riêng của từng thị trường.

Tại khu kinh tế THACO Chu Lai, doanh nghiệp đã hình thành trung tâm công nghiệp cơ khí quy mô lớn, gồm trung tâm R&D, trung tâm gia công cơ khí, trung tâm sản xuất linh kiện, phụ tùng. Mô hình này đang được mở rộng sang Đông Nam Bộ với dự án khu công nghiệp chuyên ngành cơ khí tại TP. Hồ Chí Minh có quy mô 786 ha, định hướng trở thành hạt nhân của hệ sinh thái cơ khí – công nghiệp hỗ trợ vùng. Dự án được đầu tư đồng bộ về hạ tầng, dây chuyền công nghệ, từ tạo phôi, đúc thép, nhôm, inox, đùn nhôm, dập nóng, rèn dập, gia công cơ khí chính xác, gia công định hình, xử lý bề mặt, sơn màu đến lắp ráp hoàn thiện và thử nghiệm sản phẩm. Tổng vốn đầu tư hơn 75.000 tỷ đồng, dự kiến khởi công ngày 19/12/2025 và đưa vào hoạt động từ tháng 9/2026.

THACO INDUSTRIES đặt mục tiêu doanh thu xuất khẩu chiếm trên 70% tổng doanh thu. Khi khu công nghiệp cơ khí tại TP. Hồ Chí Minh được vận hành, đây sẽ là điểm kết nối, thu hút các doanh nghiệp cơ khí chế tạo và công nghiệp hỗ trợ phía Nam cùng tham gia chuỗi sản xuất, cung ứng sản phẩm cho khách hàng trong nước và quốc tế. Doanh nghiệp đề xuất hình thành trung tâm hợp tác liên doanh, liên kết ngay trong khu công nghiệp, tạo điều kiện để các doanh nghiệp tự đầu tư, hợp tác sản xuất, đặt hàng gia công hoặc đồng đầu tư nhà máy và chuyển giao công nghệ.

Với cách tiếp cận này, khu công nghiệp chuyên ngành cơ khí không cạnh tranh mà tạo ra lợi thế chung cho cả cộng đồng doanh nghiệp, khai thác tốt nguồn lực của THACO INDUSTRIES và thế mạnh của doanh nghiệp địa phương, từ đó hình thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh, hệ sinh thái công nghiệp thế hệ mới gắn với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thực tế tại Đông Nam Bộ cho thấy không ít doanh nghiệp đã chủ động nắm bắt cơ hội từ sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng và xu hướng liên kết vùng. Tại TP. Hồ Chí Minh, Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Cát Thái cho biết nhu cầu kết nối với các đối tác lớn rất mạnh, bởi doanh nghiệp không chỉ sản xuất các chi tiết nhựa kỹ thuật, cao su, kim loại mà còn có khả năng cung ứng cụm linh kiện đa chi tiết có giá trị gia tăng cao. Điều này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ với cả doanh nghiệp FDI lẫn doanh nghiệp nội địa trong chuỗi.

Tương tự, tại Đồng Nai, nhiều doanh nghiệp cũng thể hiện mong muốn đẩy mạnh liên kết. Công ty TNHH Bao bì Nhất Tín An đang đầu tư mở rộng nhà xưởng và nâng gấp đôi năng lực sản xuất, hướng tới hợp tác sâu hơn với các doanh nghiệp ngành gỗ trong và ngoài tỉnh để ổn định đầu ra và mở rộng thị trường. Doanh nghiệp kỳ vọng việc tăng cường kết nối vùng sẽ giúp họ tham gia hiệu quả hơn vào chuỗi cung ứng bao bì phục vụ công nghiệp chế biến, sản xuất xuất khẩu.

Công ty TNHH Tương Lai (Đồng Nai) - đơn vị cung ứng cao su kỹ thuật cho ngành ô tô, xe máy và điện tử - cũng nhấn mạnh rằng sự liên kết chuỗi là yếu tố sống còn. Những năm qua, công ty đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng để nâng cấp máy móc, công nghệ, nhằm đáp ứng yêu cầu của các tập đoàn lớn, đồng thời sẵn sàng mở rộng hợp tác với các doanh nghiệp trong vùng, từ thiết kế sản phẩm, tiêu chuẩn kỹ thuật đến logistics và phân phối. Lãnh đạo doanh nghiệp cho rằng khi các nhà sản xuất lớn dịch chuyển vào Việt Nam, nhu cầu về linh kiện và phụ tùng nội địa sẽ tăng mạnh, và đây là thời điểm doanh nghiệp nội phải chủ động “gõ cửa” chuỗi cung ứng thay vì chờ đợi.

Những tín hiệu này cho thấy mong muốn của doanh nghiệp không chỉ là tìm kiếm đơn hàng mà còn là được kết nối, được tham gia vào mạng lưới sản xuất rộng lớn của vùng. Khi liên kết chuỗi cung ứng được thúc đẩy thực chất, doanh nghiệp trong nước sẽ có cơ hội nâng cao năng lực, tiến sâu hơn vào các cấu phần có giá trị cao của ngành công nghiệp hỗ trợ.

Về mặt kết nối tổ chức, Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ TP. Hồ Chí Minh (HASI), Liên đoàn Doanh nghiệp Đồng Nai, Hội Doanh nhân trẻ Đồng Nai đang xúc tiến nhiều chương trình hợp tác, kết nối cung cầu giữa doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Tây Ninh và các địa phương lân cận. Mục tiêu là khắc phục tình trạng phân tán, phụ thuộc nhiều vào linh kiện nhập khẩu, tiến tới hình thành hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ hoàn chỉnh trên quy mô vùng.

Sự sắp xếp không gian phát triển mới của Đông Nam Bộ mở ra một quỹ đạo tăng trưởng khác biệt, trong đó liên kết vùng không chỉ là yêu cầu quản trị mà đã trở thành động lực trực tiếp thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ nâng tầm. Khi TP. Hồ Chí Minh giữ vai trò trung tâm công nghệ cao và R&D, Đồng Nai đảm nhiệm sản xuất chế tạo, còn Tây Ninh cung ứng mặt bằng công nghiệp, logistics và nguồn lao động, vùng đang hội tụ đầy đủ điều kiện để hình thành những chuỗi cung ứng tích hợp, có khả năng cạnh tranh với các trung tâm sản xuất lớn trong khu vực.

Quan trọng hơn, chính cộng đồng doanh nghiệp đang thể hiện quyết tâm tham gia sâu vào chuỗi giá trị, chủ động đổi mới công nghệ, mở rộng hợp tác và tìm kiếm đối tác trong vùng. Khi dòng vốn đầu tư tiếp tục đổ vào Đông Nam Bộ, cùng với các mô hình tiên phong như của THACO INDUSTRIES và khung chính sách mới của Trung ương, địa phương, liên kết vùng sẽ trở thành bệ phóng để công nghiệp hỗ trợ phát triển theo hướng hiện đại, tự chủ và bền vững. Đây là thời điểm để vùng Đông Nam Bộ xác lập vị thế trung tâm công nghiệp mới của Việt Nam, đồng thời tiến những bước dài hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.