[eMagazine] Tận dụng hiệu quả UKVFTA, Việt Nam giữ vững vị thế nhà cung cấp hạt điều số 1 tại thị trường Anh

Hiện nay, Việt Nam là nhà cung cấp hạt điều lớn nhất và không thể thay thế cho Vương quốc Anh. Nhờ lợi thế về chất lượng, giá cả cạnh tranh và các ưu đãi từ UKVFTA, hạt điều Việt Nam đã chiếm tới 90% thị phần hạt điều tại thị trường này.

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh và Bắc Ailen (UKVFTA) chính thức có hiệu lực từ ngày 01/05/2021. Một trong những cơ hội và lợi ích lớn nhất từ Hiệp định này là thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của Việt Nam.

Hiện nay, theo cam kết về thuế quan trong UKVFTA, Anh cam kết xóa bỏ ngay thuế quan đối với mặt hàng hạt điều tươi của Việt Nam, bao gồm: hạt điều tươi hoặc khô, đã hoặc chưa bóc vỏ (HS 08013100, 08013200). Bên cạnh đó, các sản phẩm hạt đã chế biến, trong đó có hạt điều nhập khẩu từ Việt Nam (mã HS 200819) cũng được Anh cam kết xóa bỏ hoàn toàn thuế quan kể từ khi Hiệp định chính thức có hiệu lực.

Liên quan đến cam kết về chứng nhận xuất xứ, theo UKVFTA, Việt Nam có thể lựa chọn áp dụng cơ chế cấp giấy chứng nhận xuất xứ hoặc cơ chế tự chứng nhận xuất xứ khi thấy thích hợp, áp dụng đối với tất cả các hàng hóa, trong đó có mặt hàng hạt điều. So với cơ chế cấp giấy chứng nhận truyền thống, cơ chế tự chứng nhận xuất xứ được đánh giá là thuận lợi hơn, giúp doanh nghiệp xuất khẩu giảm được thủ tục xin chứng nhận xuất xứ, từ đó giảm chi phí thời gian, tiền bạc, nhân lực cho thủ tục này.

Việc ký kết UKVFTA đã giúp Việt Nam có thêm lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ mạnh đến từ Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines và Myanmar, những nước chưa ký kết FTA với Anh.

Là một trong những ngành hàng nông sản có thế mạnh xuất khẩu, nhiều năm qua, ngành điều Việt Nam đã dẫn đầu chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu. Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), Việt Nam hiện đang là "công xưởng" gia công, chế biến điều thô lớn nhất thế giới. Theo số liệu thống kê, Việt Nam hiện chiếm gần 80% lượng điều nhân xuất khẩu của thế giới; lượng điều thô được chế biến bởi các nhà máy điều Việt Nam chiếm 60% sản lượng điều thô toàn cầu.

Giống như các quốc gia Tây Âu khác, Anh không canh tác hạt điều, do vậy toàn bộ sản phẩm phục vụ chế biến, tiêu thụ trong nước hoặc tái xuất đều là hàng nhập khẩu. Trong cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường bạn, hạt điều luôn là một trong những ngành hàng chủ lực.

Về cơ cấu sản phẩm, đại đa số hạt điều xuất khẩu sang Anh từ Việt Nam đều là hạt điều chế biến tách vỏ. Điều này hoàn toàn phù hợp với quy mô và khả năng chế biến hạt điều trong nước, gia tăng giá trị cho sản phẩm xuất khẩu cũng như giảm thiểu rủi ro về vệ sinh và dư lượng chất cấm có trong vỏ hạt điều. Bên cạnh đó, xuất khẩu hạt điều nguyên vỏ có xuất xứ từ Việt Nam có xu hướng giảm dần qua các năm và chiếm tỉ trọng không đáng kể trong cơ cấu sản phẩm.

Về khối lượng, hạt điều từ Việt Nam chiếm phần lớn tổng lượng nhập khẩu của Anh. Về giá trị, tổng nhập khẩu từ Việt Nam cũng chiếm tỉ trọng cao trên lượng nhập khẩu hạt điều hàng năm của Anh.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam, 5 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hạt điều sang thị trường Anh đạt hơn 8,1 triệu tấn với trị giá hơn 40,1 triệu USD, tăng 13% về lượng và tăng 5,8% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Đây cũng là thị trường đứng thứ 6 trong số các thị trường xuất khẩu hạt điều của Việt Nam.

Trong tổng lượng nhập khẩu của Anh từ thế giới, thị phần hạt điều của Việt Nam tăng từ 89,06% trong quý I/2023 lên 91,63% trong quý I/2024. Quý I/2024, Anh cũng tăng nhập khẩu hạt điều từ các thị trường như Bờ Biển Ngà, Ấn Độ, Nigeria với mức tăng lên đến 3 con số. Tuy nhiên, lượng nhập khẩu hạt điều của Anh từ các thị trường trên ở mức thấp, hạt điều Việt Nam vẫn còn nhiều cơ hội để mở rộng thị phần tại thị trường Anh.

Trong số các thị trường phát triển thì Vương quốc Anh đang có nhiều đổi mới nhất trong việc tiêu thụ hạt điều. Theo “Cẩm nang xuất khẩu hạt điều sang thị trường Vương quốc Anh” do Vụ Thị trường Châu Âu - Châu Mỹ (Bộ Công Thương) biên soạn, trong phân khúc các loại hạt, có hai xu hướng khác nhau đang ảnh hưởng đến tiêu dùng. 

Một là phát triển các hương vị rang khác nhau hoặc bọc vị để đa dạng hóa sản phẩm và phù hợp với sở thích khẩu vị khác nhau. Hai là ngày càng có nhiều loại hạt điều chưa ướp muối và chưa rang như một sự thay thế lành mạnh hơn cho đồ ăn nhẹ ướp muối.

Hạt điều được sử dụng như một món ăn nhẹ rang mặn hoặc được sử dụng rộng rãi với nhiều hương vị khác nhau. Người tiêu dùng tại Anh ngày càng yêu thích hương vị của hạt điều rang muối hay hạt điều bọc vị vì hương vị hấp dẫn hơn so với các loại hạt truyền thống như hạt phỉ (hazelnut), hạnh nhân hay óc chó. 

Nhiều chuyên trang dinh dưỡng trên thế giới ủng hộ lợi ích dinh dưỡng của các loại hạt. Trong đó, hạt điều được đánh giá là giàu phốt pho, đồng và magiê, vốn không thường thấy trong các loại thực phẩm khác. Hạt điều có hàm lượng chất béo thấp trong số các loại hạt. Gần 80% chất béo trong hạt điều là chất béo không bão hòa, giúp duy trì mức cholesterol khỏe mạnh. Hạt điều cũng giàu tocopherols và phytosterols. 

Với những lợi ích lớn đối với sức khỏe, hạt điều được người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng ở Châu Âu nói chung và thị trường Anh nói riêng.

Một xu hướng toàn cầu khác cũng tác động đến nhu cầu sử dụng các loại hạt, trong đó có hạt điều, là chế độ ăn thuần chay và thực vật. Việc tiêu thụ các loại hạt mặn (được coi là món ăn vặt lành mạnh), phết hạt (chẳng hạn như bơ hạt điều) và việc sử dụng đồ uống được sản xuất từ các loại hạt ăn được (sữa hạt điều) đang gia tăng. 

Vương quốc Anh, với nền kinh tế phát triển và nhu cầu tiêu dùng cao về các sản phẩm thực phẩm sạch, hữu cơ, tiếp tục là một thị trường đầy tiềm năng đối với mặt hàng điều. Để đáp ứng những thay đổi của thị trường, các doanh nghiệp Việt Nam cần có những chiến lược phù hợp.

Trước hết, việc kiểm soát chặt chẽ chất lượng sản phẩm là yếu tố hàng đầu. Từ khâu lựa chọn nguyên liệu đầu vào, các doanh nghiệp cần đảm bảo hạt điều đạt chất lượng cao, không chứa tạp chất, đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Quy trình sản xuất cũng cần được tối ưu hóa, từ khâu rang, sấy đến đóng gói, nhằm đảm bảo sản phẩm luôn tươi ngon và giữ được hương vị tự nhiên.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất là một yếu tố quan trọng để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Các doanh nghiệp có thể ứng dụng công nghệ tự động hóa để giảm thiểu sai sót trong quá trình sản xuất, đồng thời sử dụng các phần mềm quản lý chất lượng để kiểm soát chặt chẽ từng công đoạn. Việc nghiên cứu và phát triển các sản phẩm hạt điều mới, đa dạng về hương vị và hình thức đóng gói cũng là một hướng đi cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Để tạo ra sự khác biệt và cạnh tranh với các đối thủ trên thị trường quốc tế, các doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào việc phát triển các sản phẩm hạt điều chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao. Thay vì chỉ xuất khẩu hạt điều nhân thô, các doanh nghiệp có thể chế biến hạt điều thành các sản phẩm như hạt điều rang muối, hạt điều phủ sô cô la, hạt điều tẩm gia vị,... nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng Anh.

Việc xây dựng thương hiệu mạnh mẽ cũng là một yếu tố không thể thiếu để thành công tại thị trường Anh. Các doanh nghiệp cần xây dựng một thương hiệu hạt điều Việt Nam mang đậm bản sắc dân tộc, đồng thời truyền tải thông điệp về chất lượng, sự an toàn và sự khác biệt của sản phẩm. Việc tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế và xây dựng mối quan hệ hợp tác với các nhà phân phối, đại lý tại Anh cũng là những hoạt động cần thiết để quảng bá thương hiệu và mở rộng thị trường.

Song song với đó, các doanh nghiệp cần lựa chọn kênh phân phối phù hợp để đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Bên cạnh các siêu thị lớn, các doanh nghiệp có thể tìm kiếm cơ hội phân phối sản phẩm qua các cửa hàng thực phẩm chuyên biệt, các cửa hàng trực tuyến hoặc các kênh bán hàng truyền thống khác. Việc nghiên cứu kỹ thị trường Anh, nắm bắt tâm lý người tiêu dùng và xu hướng tiêu dùng sẽ giúp các doanh nghiệp đưa ra những quyết định đúng đắn trong việc lựa chọn kênh phân phối.

Để thành công tại thị trường Anh, các doanh nghiệp Việt Nam cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, từ việc xây dựng kế hoạch kinh doanh chi tiết đến việc tìm kiếm nguồn vốn đầu tư. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng cần có sự hỗ trợ từ phía Nhà nước thông qua các chính sách khuyến khích xuất khẩu, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận thị trường quốc tế