[Emagazine] Việt Nam chủ động phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và AI trong kỷ nguyên mới

Việt Nam đặt mục tiêu chủ động phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, nhằm nắm bắt xu hướng công nghệ của thế giới, tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận các công nghệ mới, từng bước tự chủ công nghệ, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh đồng thời khẳng định vị thế Việt Nam là điểm đến tiềm năng của khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo thế giới.

Thời gian vừa qua, Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư trong ngành công nghiệp bán dẫn. Trong chuỗi giá trị ngành công nghiệp bán dẫn, Việt Nam hiện đang tham gia vào các công đoạn: Thiết kế, kiểm thử, đóng gói vi mạch, sản xuất thiết bị và nguyên liệu liên quan đến bán dẫn nhưng chưa có nhà máy sản xuất chip.

Việt Nam có những lợi thế chiến lược về phát triển công nghiệp bán dẫn với trữ lượng đất hiếm đứng thứ 2 thế giới, vị trí địa lý cực kỳ thuận lợi (nằm ở trung tâm của khu vực đang chiếm tới 70% sản lượng sản xuất của ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu), nguồn nhân lực dồi dào và nhiều tiềm năng (1 trong 16 quốc gia đông dân nhất trên thế giới với dân số trẻ chiếm tỉ lệ cao, xếp hạng 44/133 nền kinh tế về đổi mới sáng tạo).

Theo báo cáo tại Phiên họp lần thứ nhất của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn ngày 14/12/2024, hiện nay, Việt Nam có hơn 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch với đội ngũ nhân lực ước tính hơn 6.000 kỹ sư, công đoạn đóng gói kiểm thử có 7 nhà máy, với khoảng 6.000 kỹ sư và hơn 10.000 kỹ thuật viên; các doanh nghiệp về sản xuất thiết bị và nguyên liệu cho ngành công nghiệp bán dẫn cũng đã bắt đầu đi vào hoạt động. Việt Nam hiện có 174 dự án FDI trong lĩnh vực bán dẫn với tổng vốn đăng ký gần 11,6 tỷ USD.

Tại Triển lãm ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam 2024 (SEMIExpo Viet Nam) lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam với chủ đề "Nâng tầm Việt Nam trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu", Hiệp hội Bán dẫn toàn cầu (SEMI) cho rằng Việt Nam đang đứng trước cơ hội tham gia sâu vào ngành công nghiệp bán dẫn và đã thể hiện rõ khát vọng trở thành một mắt xích trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.

SEMI dự báo, thị trường bán dẫn của Việt Nam dự kiến sẽ đạt 7,01 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ tăng trưởng ngành bình quân mỗi năm khoảng 6,69% trong giai đoạn 2023-2028.

Tại Hội nghị quốc tế về trí tuệ nhân tạo và bán dẫn (AISC) 2025 tổ chức ngày 12/3, TS. Christopher Nguyễn - nhà sáng lập Aitomatic cho rằng, những nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong việc thúc đẩy phát triển AI và bán dẫn đang cho thấy hướng đi đúng đắn, phù hợp với xu thế dịch chuyển của chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu. 

Chuyên gia Christopher Nguyễn cho rằng Việt Nam có cơ hội trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Với lợi thế về vị trí địa lý, nguồn nhân lực trẻ và chính sách khuyến khích đầu tư, Việt Nam có tiềm năng thu hút các tập đoàn công nghệ hàng đầu đến đặt nhà máy sản xuất và trung tâm nghiên cứu.

Các doanh nghiệp quốc tế cũng đánh giá rất cao Việt Nam có những bước tiến lớn trong việc đầu tư vào hạ tầng AI và bán dẫn, đặc biệt thông qua các chương trình khuyến khích đổi mới sáng tạo và thu hút đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, bên cạnh nhiều tiềm năng, lợi thế, việc phát triển công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam vẫn còn những khó khăn, thách thức như: nhu cầu về vốn đầu tư cho lĩnh vực bán dẫn là rất lớn, nhưng cơ chế ưu đãi đặc thù để hỗ trợ đầu tư, khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân tham gia lĩnh vực này còn chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Hạn chế về cơ sở hạ tầng phục vụ nghiên cứu phát triển, đào tạo, ươm tạo cũng như phục vụ sản xuất, kinh doanh; việc cung ứng điện của Việt Nam có nơi, có lúc chưa bảo đảm. Hạn chế về tiếp cận công nghệ tiên tiến và thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao cần thiết để phát triển ngành này…

Việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2050 (Quyết định số 1018/QĐ-TTg ngày 21/9/2024) là một bước đi chiến lược mang tính quyết định trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển dịch mạnh mẽ của chuỗi cung ứng bán dẫn hiện nay.

Chiến lược đề ra 5 nhiệm vụ với các giải pháp thực hiện cụ thể gồm: (01) Phát triển chip chuyên dụng; (02) Phát triển công nghiệp điện tử; (03) Phát triển nguồn nhân lực và thu hút nhân tài trong lĩnh vực bán dẫn; (04) Thu hút đầu tư trong lĩnh vực bán dẫn; (05) Một số nhiệm vụ, giải pháp khác.

Tại phiên họp lần thứ nhất của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính – Trưởng Ban chỉ đạo xác định phát triển công nghiệp bán dẫn là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu.

Thủ tướng nhấn mạnh phát triển công nghiệp bán dẫn là xu hướng chung của thế giới trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và tiếp tục là xu thế tất yếu trong tương lai; là nhu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu; cần tiếp tục triển khai toàn diện, bao gồm đầu tư mạnh mẽ vào phát triển nguồn nhân lực; tiếp tục đột phá về thể chế và đầu tư nâng cấp, hoàn thiện cơ sở hạ tầng; hợp tác quốc tế với các quốc gia, nền kinh tế, tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới.

Phát biểu ý kiến tại Diễn đàn chính sách “Việt Nam chủ động phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo trong kỷ nguyên mới” do NIC trực thuộc Bộ Tài chính phối hợp với Aitomatic (Hoa Kỳ) tổ chức ngày 14/03/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, Việt Nam xác định phát triển dựa trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế sáng tạo, phát triển mạnh mẽ các ngành mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây, internet vạn vật, sản xuất chip bán dẫn...

Về cách làm để phát triển lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và bán dẫn, Việt Nam xác định thể chế là "điểm nghẽn của điểm nghẽn", nhưng cũng là "đột phá của đột phá"; phải xây dựng thể chế thông thoáng; kiên quyết cắt bỏ ít nhất 30% số thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp; tăng cường phân cấp, phân quyền, đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi, tăng cường kiểm tra, giám sát; phát huy tính tự lực, tự cường, chủ động, tạo không gian sáng tạo của mỗi chủ thể.

Theo Thủ tướng, Việt Nam đang tích cực đào tạo 100.000 kỹ sư bán dẫn và trí tuệ nhân tạo trong những năm tới đây.

Thủ tướng khẳng định, Chính phủ Việt Nam cam kết góp phần để các doanh nghiệp nước ngoài đã phát triển rồi thì phát triển nhanh hơn, mạnh hơn, hiệu quả hơn trong quá trình đầu tư, hợp tác, sản xuất kinh doanh tại Việt Nam; bảo đảm cho các doanh nghiệp nước ngoài nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, có lợi nhuận cao hơn một cách hợp pháp, chính đáng; xây dựng cơ chế để giải phóng sức sản xuất, huy động mọi nguồn lực, khai thác hiệu quả nguồn lực con người, tiềm năng thiên nhiên và nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho nhà đầu tư bằng các giải pháp liên quan thể chế, chính sách, ưu đãi phù hợp, hiệu quả với tinh thần lợi ích hài hoà, rủi ro chia sẻ; không ngừng cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh bằng các chính sách về visa, giấy phép lao động…, đặc biệt là nghiên cứu xây dựng một cửa đầu tư về quốc gia theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn yêu cầu các bộ, ngành, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn thực hiện các công việc được giao, đặc biệt là triển khai "Chương trình Phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050" và "Chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030".

Về quan điểm, Thủ tướng nhấn mạnh "Đảng đã chỉ đạo, Chính phủ đã thống nhất, Quốc hội đồng tình, nhân dân ủng hộ, Tổ quốc mong đợi, thì chỉ bàn làm, không bàn lùi".

Có bước đi, lộ trình, định hướng cụ thể, rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ kết quả; phát huy trách nhiệm người đứng đầu, quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm; làm việc nào dứt việc đó.

Cùng với đó, tăng cường phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực cấp dưới, gắn với kiểm tra, giám sát và kiểm soát quyền lực; quá trình thực hiện phải kiểm tra, đôn đốc, nhân rộng mô hình tốt, kiểm điểm những nơi làm chưa tốt. Tăng cường truyền thông, tạo sự đồng thuận trong xã hội về phát triển công nghiệp bán dẫn.

Về các nhiệm vụ chung, trọng tâm, Thủ tướng nêu rõ, phải nâng cao nhận thức với tầm nhìn chiến lược, tư duy đột phá về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của lĩnh vực bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, điện toán đám mây; tiếp tục hoàn thiện thể chế thông thoáng, có ưu tiên cho các ngành lựa chọn; phát triển hạ tầng đồng bộ, thông suốt, nhất là hạ tầng giao thông, hạ tầng số, hạ tầng đổi mới sáng tạo, hạ tầng điện… để giảm chi phí cho doanh nghiệp, nhà đầu tư, nâng cao năng suất lao động, khả năng cạnh tranh; có cơ chế, chính sách đào tạo và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng hệ thống quản trị, quản lý thông minh; thúc đẩy sớm ra đời Quỹ Hỗ trợ đầu tư; đẩy mạnh hơn nữa nghiên cứu, chuyển giao, làm chủ công nghệ; tiếp tục thúc đẩy ngoại giao bán dẫn, có chính sách visa thuận lợi, phù hợp; nhanh chóng phát triển các trung tâm thiết kế, kiểm thử, đóng gói chip; tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu của các tập đoàn lớn; phát triển lĩnh vực này trên cơ sở tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh của Việt Nam về vị trí địa lý, con người, ổn định chính trị, phát triển hài hòa và cân bằng trong quan hệ với các nước lớn.

Thủ tướng lưu ý coi phát triển nguồn nhân lực, thể chế và hạ tầng cho công nghiệp bán dẫn là chiến lược toàn diện; phải triển khai, đầu tư cho xứng tầm đột phá chiến lược. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, kịp thời chỉ đạo tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, rào cản về quy trình, thủ tục hành chính đối với hoạt động sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực bán dẫn.

Cùng với đó, đẩy mạnh hợp tác công tư, hợp tác trong nước, quốc tế, khơi thông, tận dụng mọi nguồn lực cho đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn. Hợp tác trên tinh thần "cùng lắng nghe, thấu hiểu"; "cùng sẻ chia tầm nhìn và hành động"; "cùng làm, cùng thắng, cùng hưởng và cùng phát triển"; "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ".

Thủ tướng khẳng định, phát triển ngành công nghiệp bán dẫn là nhu cầu, đòi hỏi tất yếu, là đột phá chiến lược và cũng là nhiệm vụ trọng tâm của chúng ta trong thời gian tới; là việc cần làm, phải làm và quyết tâm làm bằng được.

Do đó, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ, tham gia của người dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư, sự hỗ trợ của bạn bè quốc tế; quyết tâm phải được thể hiện bằng những hành động cụ thể, bài bản, khoa học, quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm, làm việc nào dứt việc nấy, có sản phẩm, hiệu quả cụ thể, cân đong đo đếm được.

Có như vậy, Việt Nam mới có thể hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó công nghiệp bán dẫn là một trong những lĩnh vực trọng tâm ưu tiên phát triển.