[eMagazine] Xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ tận dụng lợi thế tại thị trường EU

Lợi thế từ Hiệp định EVFTA và xu hướng tiêu dùng xanh đang tạo ra những cơ hội, triển vọng lớn cho hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam gia tăng khai thác thị trường EU.

Hiện nay, hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam đã xuất khẩu tới 163 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm gần 10% nhu cầu của thị trường toàn cầu. Dự báo Việt Nam có thể tăng kim ngạch xuất khẩu ngành hàng này lên mức 4 tỷ USD trong năm 2025 và phấn đấu đạt 6 tỷ USD vào năm 2030. Kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này tăng trưởng đều qua các năm gần đây, nhất là các thị trường lớn như Liên minh châu Âu (EU), Hoa Kỳ…

Hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam nổi bật trên thị trường với những sản phẩm chủ đạo phù hợp thị hiếu, xu hướng tiêu dùng mới. Trong đó, các sản phẩm gốm sứ từ các làng nghề như Bát Tràng không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn xuất khẩu mạnh nhờ chất lượng và thiết kế tinh xảo; nhóm sản phẩm thủy tinh nghệ thuật như: bình hoa, đèn trang trí… được yêu thích trong lĩnh vực nội thất; nhóm sản phẩm mây tre với tính bền vững và thiết kế sáng tạo ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng; các sản phẩm trang sức thủ công, đặc biệt là các sản phẩm độc đáo đang tạo nên sức hút với người tiêu dùng hiện đại tìm kiếm sự độc đáo và cá nhân hóa trong từng sản phẩm...

Liên minh châu Âu (EU) hiện là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và hàng hóa Việt Nam còn rất nhiều dư địa tăng trưởng tại thị trường này, đặc biệt là ngành hàng trang trí nội - ngoại thất, thủ công mỹ nghệ, thời trang, quà tặng và phong cách sống...

Việc thực thi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) trong hơn 5 năm qua mang lại nhiều lợi thế về thuế quan, tiếp cận thị trường, nhập khẩu… dành cho doanh nghiệp Việt Nam. Bên cạnh đó, thực thi EVFTA còn mang lại khuôn khổ pháp lý minh bạch, ổn định, tạo niềm tin cho nhà nhập khẩu châu Âu.

Về dung lượng thị trường, đây là thị trường có sức mua khá, nhu cầu đa dạng và độ mở cao; xu hướng tiêu dùng xanh “bùng nổ” tại châu Âu hiện đang là lợi thế cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam. Người tiêu dùng tại thị trường này ngày càng ưa chuộng các sản phẩm bền vững, có giá trị văn hóa và được làm thủ công, đặc biệt là các sản phẩm từ mây, tre, gỗ trồng có chứng nhận bền vững.Thị trường này cũng đòi hỏi sự đổi mới liên tục về mẫu mã, thường là 2 - 3 lần mỗi năm, tạo ra cơ hội lớn cho các sản phẩm đa dạng và sáng tạo.

Tại Hội thảo “Tăng tốc xuất khẩu các mặt hàng phục vụ lối sống đương đại sang thị trường châu Âu” do Hiệp hội Doanh nghiệp Việt Nam tại Pháp (ABVietFrance), Phòng Thương mại và Công nghiệp Pháp tại Việt Nam (CCIFV) và Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. HCM (ITPC) phối hợp tổ chức ngày 14/8/2025, bà Nguyễn Đắc Bội Quỳnh - Giám đốc xúc tiến thương mại Khối doanh nghiệp Việt Nam của CCIFV cho biết, quy mô thị trường hàng thủ công mỹ nghệ châu Âu đạt khoảng 293 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng trưởng ấn tượng lên 576 tỷ USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) khoảng 7,41%. Riêng tại Pháp, thị trường này đạt khoảng 31,05 tỷ USD trong năm 2024 với tốc độ tăng trưởng dự báo là 8,3%.

Cùng với đó, mảng đồ trang trí nội thất (home decor) tại châu Âu cũng là một thị trường khổng lồ, đạt 196 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến chạm mốc 278 tỷ USD vào năm 2033. Trong khi đó, theo ITPC, giá trị hàng trang trí nội thất tại châu Âu nhập khẩu từ các nước đang phát triển tăng trưởng ổn định hàng năm (với kim ngạch tăng từ 2,2 tỷ EUR năm 2018 lên 3,0 tỷ EUR năm 2022).

Dù tiềm năng và cơ hội lớn nhưng để thâm nhập thành công thị trường EU và gia tăng tận dụng hiệu quả của Hiệp định EVFTA, các doanh nghiệp xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam cần tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn, quy định khắt khe của EU như: quy định về nguồn gốc xuất xứ, chứng nhận gỗ, tiêu chuẩn kỹ thuật và môi trường, xã hội và quản trị (ESG), điều kiện lao động….

Bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc Trung tâm ITPC nhấn mạnh, năm 2025 đặt ra một số thách thức với doanh nghiệp Việt Nam như sự leo thang căng thẳng thuế quan của các nước lớn ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu của Việt Nam, các quy định mới liên quan đến Quy định về thiết kế sinh thái cho các sản phẩm bền vững (Ecodesign for Sustainable Products Regulation, viết tắt là ESPR) yêu cầu chứng nhận chuỗi cung ứng bền vững tại EU, chi phí vận tải quốc tế vẫn ở mức cao… khiến các chi phí tăng.

Để duy trì và mở rộng vị thế xuất khẩu các mặt hàng trong lĩnh vực xuất khẩu nội - ngoại thất, thủ công mỹ nghệ doanh nghiệp cần chủ động đạt những chứng chỉ về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm như: Tiêu chuẩn về quản lý rừng hợp pháp và bền vững (FSC), Tiêu chuẩn về ứng xử trách nhiệm xã hội trong kinh doanh (BSCI), Tiêu chuẩn về về Hệ thống quản lý môi trường (ISO 14001), chứng nhận tuần hoàn nguyên liệu để đáp ứng yêu cầu của người mua hàng và hạn chế rủi ro pháp lý; sử dụng nguồn gỗ tái chế, gỗ trồng có chứng nhận, áp dụng công nghệ sản xuất sạch; tập trung vào thiết kế sáng tạo, đồ nội thất cho không gian nhỏ để bắt kịp xu hướng tiêu dùng toàn cầu; tham gia các chương trình xúc tiến thương mại để kết nối tiếp cận nhà phân phối, nhà bán lẻ lớn ở châu Âu...

Khuyến nghị từ góc nhìn pháp lý dành cho các doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm trong lĩnh vực lối sống, thủ công mỹ nghệ và trang trí nội thất, bà Chử Lan Phương - Luật sư Công ty Luật Ceven Law, Thành viên ABVietFrance cho biết, EU vừa ban hành các quy định mới tác động trực tiếp tới doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, gồm Quy định An toàn Sản phẩm chung (GPSR) và Chỉ thị Trách nhiệm Sản phẩm (PLD), yêu cầu tăng trách nhiệm an toàn sản phẩm và có đại diện pháp lý tại EU. Do đó, doanh nghiệp cần đa dạng kênh phân phối, chuẩn hóa sản phẩm theo REACH, đáp ứng nhãn CE, bảo hộ nhãn hiệu và kiểu dáng để nâng sức cạnh tranh tại thị trường này.

Bên cạnh các tiêu chuẩn khắt khe của EU, hàng thủ công mỹ nghệ, đồ trang trí của Việt Nam còn phải đối mặt với cạnh tranh từ các quốc gia sản xuất quy mô lớn, chi phí thấp như Trung Quốc, Ấn Độ - những đối thủ vừa sản xuất hàng loạt với giá rẻ, vừa có sự cải thiện chất lượng và mẫu mã nhanh chóng. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn sản xuất manh mún, thiếu thương hiệu mạnh và chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới mẫu mã, kiểu dáng liên tục.

Để thúc đẩy xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ vào EU, doanh nghiệp Việt Nam cần cải thiện sản phẩm và chủ động bảo hộ nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp tại châu Âu. Cùng với đó là đa dạng hóa kênh phân phối thông qua hợp tác với nhà nhập khẩu, chuỗi cửa hàng, thương mại điện tử, tham gia hội chợ quốc tế, hay hợp tác với concept store để mở rộng độ phủ thương hiệu và tiếp cận đa dạng phân khúc khách hàng.

Bà Trà Lê, Giám đốc Phát triển Thị trường của Source of Asia (SOA), cho rằng, không chỉ xuất khẩu sản phẩm, doanh nghiệp Việt Nam cần xuất khẩu cả “bản sắc và văn hóa” để chinh phục thị trường EU. Ngành hàng thủ công mỹ nghệ của Việt Nam giàu tiềm năng nhưng phải đối mặt cạnh tranh từ Trung Quốc, Ấn Độ và rào cản tiêu chuẩn như: REACH, EUDR, ESG…. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp cần học hỏi mô hình thương hiệu quốc tế, đầu tư vào thiết kế sáng tạo, kết hợp yếu tố đương đại với di sản bản địa, đồng thời xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch và ưu tiên nguyên liệu có chứng nhận quốc tế, tuân thủ tiêu chuẩn sớm để nâng sức cạnh tranh.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng lưu ý, các doanh nghiệp cần chuẩn hóa sản phẩm ngay từ khâu thiết kế, đáp ứng yêu cầu nhãn mác và kết hợp bảo hộ nhãn hiệu lẫn kiểu dáng công nghiệp để bảo vệ tài sản trí tuệ một cách toàn diện.

Việc kịp thời nắm bắt thông tin thị trường, tiềm năng xuất khẩu, quy định cần lưu ý về kinh doanh xuất khẩu mặt hàng thủ công mỹ nghệ, nội - ngoại thất, cũng như những kinh nghiệm xuất khẩu ngành hàng này vào EU sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam tận dụng tối đa lợi thế của Hiệp định EVFTA và tạo dựng chiến lược vững chắc để phát triển xuất khẩu sang các nước châu Âu.