Hồng Vành khuyên - “Vị ngọt” vùng biên viễn

Văn Lãng là một huyện miền núi của tỉnh Lạng Sơn, nơi đây chủ yếu là người dân tộc Nùng và Tày sinh sống, ngoài nghề trồng lúa, hoa màu thì Hồng vành khuyên là cây trồng mang lại thu nhập chính cho người dân trong những năm gần đây.

Điểm nhận biết cây Hồng vành khuyên

Đặc trưng của loại Hồng Vành khuyên là phần đài hoa hằn trên núm, tạo nên vành rộng nên mới có tên gọi vành khuyên. Khi quả càng già, vành khuyên càng hiện rõ. Theo người dân địa phương, hồng đạt chất lượng là vỏ phải bóng, màu xanh ngả vàng, vị ngọt không sắc.

Cây hồng vành khuyên được trồng bằng rễ cây mẹ, sau 3 năm sẽ cho thu hoạch quả, đến năm thứ 5 sẽ cho sản lượng cao nhất. Nếu dùng hạt để ươm làm mắt ghép sẽ cho thu hoạch sớm.

Quy trình trồng hồng Vành khuyên Văn Lãng bao gồm chọn giống, khai thác vật liệu giống, kỹ thuật gieo ươm, trồng và chăm sóc. Trong các khâu này, trồng và chăm sóc đóng vai trò quan trọng nhất bởi nó quyết định năng suất, chất lượng quả hồng.

Quả hồng vành khuyên màu xanh, khi chín chuyển sang vàng. Lòng quả có màu vàng, khi chín đậm chuyển dần sang màu cam (hay vàng sẫm). Khi cắt ngang thân quả có hình 8 vạch cói màu vàng trong hơn là hình vết của hạt còn in lại.  Trọng lượng quả khi chín từ 16-18 quả/1kg.

Quả hồng thu hái tốt nhất từ cuối tháng 8 đến trung tuần tháng 9 âm lịch, khi quả đã ngả vàng, vị ngọt sắc đồng đều. Quả được thu hái thủ công, ngâm nước sạch 3-4 ngày, mỗi ngày thay nước một lần. Sau 3-4 ngày kiểm tra thấy quả ngọt, hết chát đem phơi ráo nước là sử dụng được.

Sản phẩm chế biến từ trái Hồng

Rượu hồng: Quả hồng chín kỹ, đem gọt vỏ, thái mỏng phơi khô, sao qua lửa ngâm với rượu trắng. Cho sản phẩm rượu có vị hồng, vàng sánh, ngọt dịu rất dễ say lòng người.

Hồng khô: Nhân dân thường chọn quả cuối mùa đã chín mềm, gọt vỏ phơi khô, Quả khô có vị ngọt đậm, mềm, dẻo và có mùi hồng rất đặc trưng.

Phát triển vùng trồng

Hồng Vành khuyên là nông sản đặc hữu của tỉnh Lạng Sơn, được trồng chủ yếu tại huyện biên giới Văn Lãng. Các vườn hồng được trồng từ những năm 90 của thế kỷ trước, có những cây đạt trên 60 năm tuổi. Đến nay, cây hồng Vành khuyên đã trở thành một loài cây hàng hóa quan trọng, góp phần xóa đói giảm nghèo và làm giàu cho nhiều hộ nông dân nơi đây.

Sau khi loại quả này được bảo hộ thương hiệu vào năm 2016, huyện Văn Lãng đã rất quan tâm tới phát triển thương hiệu “Hồng Vành khuyên”.

Nâng cao chất lượng

Để việc sản xuất hồng Vành khuyên ổn định, đạt năng suất, sản lượng cao, huyện Văn Lãng đã tích cực tuyên truyền, hướng dẫn nông dân áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào chăm sóc. Năm 2019, diện tích hồng VietGAP của huyện là 214 ha thì đến năm 2020 được nâng lên 340,72 ha. Đặc biệt, năm 2020, huyện đã triển khai hướng dẫn người dân sản xuất hồng theo hướng hữu cơ trên diện tích 30 ha tại thôn Nà Mò, xã Tân Mỹ với 33 hộ tham gia.

Đến năm 2022, theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Văn Lãng, tổng diện tích hồng Vành khuyên trên địa bàn đạt khoảng 1.350 ha; trong đó, diện tích cho thu hoạch hơn 860 ha; diện tích được chứng nhận theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ trên 280 ha. Sản lượng ước đạt 6.000 tấn/năm, với mức giá trung bình từ 15.000 - 25.000 đồng/kg hồng, giá trị hàng năm thu được ước khoảng 72 tỷ đồng/năm. Xã Tân Mỹ là địa phương có diện tích hồng vành khuyên lớn nhất huyện Văn Lãng, với gần 500 ha; trong đó, 300 ha cho thu hoạch quả và gần 200 ha đạt tiêu chuẩn VietGAP.

Việc nông dân chủ động sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP cùng nỗ lực của chính quyền địa phương trong xây dựng thương hiệu, quảng bá, giới thiệu sản phẩm đang từng bước giúp nông dân làm giàu từ loại cây ăn quả đặc sản này.

Hỗ trợ xây dựng thương hiệu

Khi năng suất, chất lượng quả ngày càng ổn định và được đảm bảo, huyện đã tổ chức nhiều chương trình, hoạt động để quảng bá, giới thiệu sản phẩm; hỗ trợ bao bì, nhãn mác sản phẩm; “gắn sao” cho sản phẩm và kết nối đầu ra, tìm kênh tiêu thụ… cho quả hồng. Huyện tận dụng các nguồn kinh phí được cấp để triển khai đồng bộ các cách làm và hỗ trợ xây dựng thương hiệu trực tiếp đến từng tổ chức, cá nhân có tiềm năng.

Đến nay, huyện đã hỗ trợ, cấp hàng vạn hộp giấy đựng hồng (loại 3, 5, 10 kg/hộp) cùng tem mác, túi bóng in logo nhận diện “Hồng Vành khuyên”… đến UBND các xã, thị trấn, các hợp tác xã (HTX) sản xuất, kinh doanh và đến tận tay các tư thương bán buôn, bán lẻ hồng. Gắn với đó là việc thường xuyên kiểm tra việc sử dụng bao bì, nhãn mác được cấp.

Thời gian tới, huyện sẽ quan tâm xây dựng và phát triển vùng hàng hóa tập trung gắn với chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu trong lĩnh vực nông nghiệp giai đoạn 2020 - 2030 đối với hồng Vành khuyên. UBND huyện sẽ tiếp tục chỉ đạo tận dụng tối đa nguồn vốn từ các dự án, chương trình mục tiêu quốc gia để đa dạng hóa hơn nữa cách phát triển thương hiệu.

Kết nối tiêu thụ

Trong việc kết nối các kênh tiêu thụ, huyện Văn Lãng đã rất quan tâm tìm hiểu, liên kết tiêu thụ sản phẩm trong các siêu thị lớn tại Hà Nội và các hội chợ thương mại ở trong và ngoài tỉnh.

3 hợp tác xã chuyên sản xuất kinh doanh hồng Vành khuyên và 1 cửa hàng giới thiệu trưng bày, bán các sản phẩm OCOP của huyện đã được thành lập. Đây chính là đầu mối liên kết tiêu thụ sản phẩm cho người dân trên địa bàn với thị trường.

Ông Hoàng Văn Hậu, Giám đốc Hợp tác xã sản xuất và kinh doanh Hồng vành khuyên Nà Mò ở xã Tân Mỹ, huyện Văn Lãng cho biết, đơn vị đã tích cực mở các điểm thu mua hồng ở những vị trí thuận tiện và hợp lý. Bà con rất phấn khởi khi giá cả mua bán cao hơn so với vài vụ gần đây. Đơn vị cũng tăng cường liên kết với các đầu mối thu mua, quảng bá sản phẩm đến với khách hàng bằng việc phối hợp trưng bày sản phẩm ở các điểm bán và một số gian hàng thương mại điện tử…

Hiện, huyện Văn Lãng tiếp tục định hướng mở rộng diện tích sản xuất, cải tạo những vùng trồng già cỗi, xây dựng vùng sản xuất theo quy trình VietGAP, hữu cơ cho cây hồng vành khuyên và hướng tới nâng cao giá trị sản phẩm bằng phương pháp chế biến sâu như là hồng treo gió công nghệ Nhật Bản, hồng sấy... Đồng thời, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm thông qua các chương trình hội chợ, phương tiện truyền thông, mạng xã hội, sàn thương mại điện tử…

Sản phẩm hồng vành khuyên treo gió có những đặc trưng riêng so với các loại hồng treo gió trên thị trường bởi vị ngọt thanh, vỏ mềm hơn và giữ được mùi thơm tự nhiên của quả hồng, màu sắc đỏ đẹp hơn, do đó được nhiều khách hàng ưa thích lựa chọn.

Tận dụng lợi thế từ nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương, thời gian qua, Cửa hàng Nông sản Toàn Thương (thị trấn Na Sầm, huyện Văn Lãng) đã đầu tư xưởng sản xuất và bước đầu thành công với sản phẩm hồng treo gió theo công nghệ Nhật Bản.

Chị Vương Thị Thương (thị trấn Na Sầm, huyện Văn Lãng), chủ cửa hàng cho biết: Năm 2021, được sự hỗ trợ của Sở Công Thương về máy móc, kết hợp vay vốn ưu đãi, chị đã mạnh dạn đầu tư xây dựng xưởng sản xuất với tổng diện tích trên 1.000 m2, gồm khu sơ chế, nhà kính treo hồng, kho lạnh và mua sắm thêm các máy móc, thiết bị như: máy gọt vỏ, máy hút chân không… với tổng chi phí trên 1 tỷ đồng.

Theo chị Thương, để có được sản phẩm hồng treo gió ngon, chất lượng và màu sắc đẹp đòi hỏi sự cẩn thận và tỉ mỉ trong từng quy trình. Ngay từ khâu nguyên liệu, cần chọn những quả hồng to đẹp, vừa chín tới, không có vết sứt, sẹo hay bị thâm, dập quả. Sau đó, hồng được rửa sạch, hong khô và gọt vỏ (giữ nguyên cuống quả), rồi treo trong nhà kính. Nhà kính được thiết kế với các thiết bị đảm bảo giữ cho độ ẩm không khí, ánh nắng phù hợp.

Vụ hồng vành khuyên năm 2022, cửa hàng Toàn Thương đã cung cấp ra thị trường trên 500 kg hồng vành khuyên treo gió, sản xuất đến đâu bán hết đến đó với doanh thu gần 1,5 tỷ đồng.

Cửa hàng đã bao tiêu sản phẩm cho 2 hợp tác xã và 10 hộ dân trồng hồng vành khuyên trên địa bàn, tạo việc làm cho 10 người lao động tại xưởng. Với những thành công bước đầu của sản phẩm hồng vành khuyên treo gió, cửa hàng đã góp phần nâng cao giá trị và quảng bá rộng rãi sản phẩm, từ đó nâng tầm sản vật của địa phương.