Công nghiệp dầu khí Ấn Độ
Năm 2013, Ấn Độ là nước tiêu thụ lớn thứ tư thế giới đối với các sản phẩm xăng dầu sau Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nhật Bản, và cũng là nước nhập khẩu ròng lớn thứ tư về dầu thô và sản phẩm dầu mỏ với nhu cầu năng lượng của Ấn Độ tăng trưởng 2,8% mỗi năm. Khoảng cách giữa sản lượng khai thác và nhu cầu tiêu thụ dầu mỏ của Ấn Độ ngày càng tăng, khi nhu cầu đạt gần 3,7 triệu thùng mỗi ngày vào năm 2013 so với tổng sản lượng khai thác chỉ dưới 1 triệu thùng/ngày. Dự báo nhu cầu về dầu của Ấn Độ sẽ tăng gấp đôi lên 8,2 triệu thùng/ngày vào năm 2040, trong khi sản xuất trong nước sẽ vẫn chỉ ở mức khoảng 1 triệu thùng/ngày. Mức độ phụ thuộc cao vào dầu thô nhập khẩu khiến các công ty năng lượng của Ấn Độ phải tìm cách đa dạng hóa nguồn cung cấp của họ. Các tập đoàn dầu khí của Ấn Độ đã mua cổ phần sở hữu tại các công ty dầu khí nước ngoài ở Nam Mỹ, châu Phi, Đông Nam Á và khu vực biển Caspian để có được nguồn dự trữ và cung cấp cho sản xuất. Tuy nhiên, đa số lượng dầu nhập khẩu tiếp tục đến từ Trung Đông, nơi mà các công ty Ấn Độ có rất ít đầu tư trực tiếp.
Hai thập kỷ sau khi quốc hữu hóa các nguồn tài nguyên hydrocarbon của đất nước trong những năm 1970, chính phủ Ấn Độ đã ban hành các chính sách kinh tế mới trong năm 1991 để thúc đẩy cạnh tranh thị trường mở trên lĩnh vực năng lượng. Chính phủ Ấn Độ áp dụng chính sách cấp phép thăm dò mới (NELP) vào năm 1999 cho phép các doanh nghiệp nước ngoài tham gia đấu giá trên các lô thăm dò và quyền sở hữu 100% vốn dự án và ưu tiên cho nhà khai thác thu hồi chi phí thăm dò trước khi chia sẻ lợi nhuận với chính phủ.
Hai công ty nhà nước, Tập đoàn Dầu và Khí tự nhiên (ONGC) và Công ty Dầu khí Ấn Độ (OIL), kiểm soát phần lớn các hoạt động sản xuất và lọc dầu ở Ấn Độ. ONGC là công ty sản xuất dầu khí lớn nhất Ấn Độ, chiếm khoảng 69% sản lượng trong nước năm 2012 theo báo cáo hàng năm của công ty. Chính phủ đang dần giảm phần sở hữu trong ONGC để tăng hiệu quả hoạt động, trong khi đó một số công ty tư nhân đã nổi lên như những đối thủ quan trọng trong thập kỷ qua. Cairn India, một công ty con của công ty Anh Cairn Energy, kiểm soát hơn 20% sản lượng dầu thô của Ấn Độ thông qua việc sở hữu cổ phần lớn tại các mỏ ở Rajasthan, Gujarat và lưu vực Krishna Godavari. Công ty tư nhân như Reliance Industries (RIL) và Essar Oil có các nhà máy lọc dầu lớn. Trong khi đó, các công ty dầu khí nước ngoài khác có rất ít cổ phần trong ngành dầu mỏ Ấn Độ.
Chính phủ Ấn Độ khuyến khích các công ty trong nước tham gia đầu tư cổ phần vào các dự án khai thác dầu khí nước ngoài để đảm bảo an ninh năng lượng trong nước trước biến động giá dầu thế giới. Thời gian qua, Chính phủ Ấn Độ cũng đã thành lập một quỹ quốc gia nhằm hỗ trợ về tài chính việc mua lại các cổ phần về năng lượng ở nước ngoài. Các công ty Ấn Độ nắm giữ cổ phần lớn trong lô GNOP ở Sudan, dự án Sakhalin-1 ở Nga, mỏ San Cristobal và Carabobo ở Venezuela. ONGC mua các mỏ dầu quan trọng của đối tác Amerada Hess ở Azerbaijan trong năm 2012. Ngoài ra, ONGC, OIL và RIL đã đầu tư cổ phần các nhà máy sản xuất khí hóa lỏng ở Mozambique, đầu tư cổ phần khí đốt đá phiến sét ở Hoa Kỳ và Canada, đầu tư dầu khí ở Myanmar và các công ty đang tích cực theo đuổi những giao dịch khác ở nước ngoài.
Công nghiệp lọc dầu
Ngành công nghiệp lọc dầu đóng góp một phần quan trọng trong nền kinh tế Ấn Độ, trong đó khu vực tư nhân sở hữu khoảng 38% tổng công suất. Vào cuối năm 2013, Ấn Độ có tổng công suất lọc dầu 4.350.000 thùng/ngày, là nước có khả năng lọc dầu lớn thứ hai ở châu Á sau Trung Quốc. Hai nhà máy lọc dầu thô lớn nhất nằm trong khu công nghiệp Jamnagar ở Gujarat, là cơ sở đẳng cấp thế giới thuộc sở hữu của Reliance Industries. Các nhà máy lọc dầu ở Jamnagar chiếm 29% công suất lọc dầu hiện nay của Ấn Độ và các nhà máy này gần khu vực dầu thô ở Trung Đông giúp giảm chi phí vận chuyển.
Ấn Độ dự kiến tăng công suất lọc dầu của nước này lên 6,3 triệu thùng/ngày vào năm 2017 dựa trên kế hoạch 5 năm hiện nay để đáp ứng nhu cầu trong nước tăng cao và cho xuất khẩu, dự báo này căn cứ trên các dự án được đề xuất đưa vào hoạt động. Hai nhà máy lọc dầu Paradip ở Odisha và Cuddalore tại bang miền nam Tamil Nadu dự kiến đi vào hoạt động vào năm 2015, công suất 420.000 thùng/ngày.
Mặc dù là một nước nhập khẩu ròng dầu thô, Ấn Độ đã trở thành một nước xuất khẩu ròng các sản phẩm từ dầu khí sau khi tập trung đầu tư vào nhà máy lọc dầu được thiết kế để xuất khẩu, đặc biệt là ở Gujarat. Các công ty Essar Oil và RIL xuất khẩu xăng động cơ, naphtha và dầu diesel ra thị trường quốc tế, đặc biệt là Singapore, Saudi Arabia, United Arab Emirates và Hà Lan. Tuy nhiên, chính phủ khuyến khích các công ty tập trung vào việc cung cấp thị trường trong nước trước khi bán ra nước ngoài.
Quan hệ hợp tác trong lĩnh vực dầu khí giữa Việt Nam và Ấn Độ
Các Tập đoàn dầu khí lớn của Ấn Độ đã tham gia đầu tư vào các dự án thăm dò và khai thác dầu khí ngoài khơi biển Việt Nam từ rất sớm, trong đó có những dự án hoạt động khá hiệu quả. Tập đoàn Dầu và khí tự nhiên Ấn Độ (ONGC) đã có trên 10 năm hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam, đã ký Bản ghi nhớ với Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PetroVietnam) thỏa thuận việc ONGC và PetroVietnam cùng tổ chức các hoạt động thăm dò dầu khí ở Việt Nam, Ấn Độ, cũng như ở một nước thứ ba. Công ty Videsh Ltd (OVL), một công ty chuyên hoạt động ở nước ngoài thuộc ONGC, đã tham gia liên doanh đầu tư trong dự án Lô 06-1 từ năm 2012. Lô 06-1 gồm hai mỏ khí tự nhiên Lan Tây và Lan Đỏ ngoài khơi biển Vũng Tàu, việc phát hiện hai mỏ khí này đặt nền móng cho dự án khai thác khí có vốn đầu tư nước ngoài đầu tiên tại Việt Nam. OLV tham gia 45% vốn đầu tư trong liên doanh khai thác khí tại mỏ Lan Tây với sản lượng từ năm 2002 đến hết năm 2012 là hơn 37 tỷ m3 khí và 13 triệu thùng condensate. Mỏ Lan Đỏ bắt đầu đưa vào khai thác từ tháng 10 năm 2012.
Bên cạnh đó các doanh nghiệp dầu khí Ấn Độ còn có một số hoạt động hợp tác thăm dò, cung cấp dịch vụ kỹ thuật khác với Petro Việt Nam. OVL tham gia dự án thăm dò các Lô 127 và 128 ngoài khơi miền Trung Việt Nam từ năm 2006, tháng 6 vừa qua, ONGC tiếp tục ký hợp đồng gia hạn thăm dò tại Lô 128 thêm 2 năm nữa đến năm 2016. Một số công ty khác của Ấn Độ như International Manpower Resources, Larsen và Turbo Ltd, Thermax Babcock và Wilcox, Ion Exchange…cũng bày tỏ mong muốn hợp tác trong việc cung cấp dịch vụ kỹ thuật, quản lý và chuyên gia, thiết bị cho ngành công nghiệp dầu khí.
Trong lĩnh vực chế biến dầu khí, hóa dầu và dịch vụ, nhiều công ty của Ấn Độ (như Larsen và Turbo., Ltd) đã cung cấp nhiều thiết bị quan trọng cho các dự án Nhà máy đạm Phú Mỹ, Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Hiện nay, một số công ty Ấn Độ mong muốn hợp tác với Petrovietnam trong lĩnh vực nhiên liệu sinh học.
Về mặt thương mại, những năm gần đây, Ấn Độ là một trong những thị trường xuất khẩu các sản phẩm từ dầu mỏ và các phụ phẩm chế biến từ dầu mỏ sang Việt Nam làm nguyên liệu phục vụ sản xuất trong nước, mặt dù khối lượng còn chưa nhiều. Năm 2013, Việt Nam nhập khẩu trên 130 triệu đô-la Mỹ chất dẻo nguyên liệu từ Ấn Độ, trên 44 triệu đô-la Mỹ các sản phẩm từ dầu mỏ khác, ngoài ra còn có các mặt hàng như hóa chất, thuốc trừ sâu và nguyên liệu, phân bón… 8 tháng đầu năm 2014, kim ngạch nhập khẩu các mặt hàng này từ Ấn Độ đạt trên 100 triệu đô-la Mỹ.
Trong chuyến thăm Ấn Độ cuối năm 2013, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thể hiện mong muốn tiếp tục tăng cường hợp tác Việt Nam – Ấn Độ trong lĩnh vực năng lượng, thăm dò và khai thác dầu khí, mời các doanh nghiệp Ấn Độ tham gia đầu tư liên doanh thăm dò và khai thác tại một số lô ngoài khơi vùng biển Việt Nam. Chính phủ Ấn Độ cũng thể hiện quyết tâm thực hiện các kế hoạch hợp tác với Việt Nam trong lĩnh vực thăm dò và khai thác dầu khí trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam tại Biển Đông, coi đây là một lĩnh vực hợp tác quan trọng giữa hai nước và mong muốn việc hợp tác này sẽ tiếp tục được tăng cường thêm trong tương lai. Chuyến thăm và làm việc của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng tại Ấn Độ vào tháng 10/2014 sẽ tiếp tục góp phần củng cố và tăng cường hoạt động trong lĩnh vực dầu khí và năng lượng giữa hai nước.
Việc tăng cường hợp tác với Ấn Độ trong lĩnh vực dầu khí là một trong những hoạt động cụ thể hóa quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam – Ấn Độ. Bên cạnh các hoạt động hợp tác thăm dò và khai thác dầu khí tại Việt Nam, Ấn Độ, Petro Việt Nam và các doanh nghiệp đối tác Ấn Độ cần xem xét mở rộng hợp tác tại các dự án đầu tư ở nước thứ ba mà hai bên cùng quan tâm.
