Trong chuyến tìm về các làng nghề truyền thống Nam Bộ, tôi đã có dịp tới các cơ sở bánh tráng Mỹ Lồng và bánh phồng Sơn Đốc của quê hương xứ dừa Bến Tre vang danh tận châu Âu - châu Mỹ.
* Ngọt ngào chiếc bánh tráng Mỹ Lồng.
Nguồn gốc bánh tráng Mỹ Lồng, xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm (Bến Tre) chưa rõ xuất xứ do ai sáng tạo, vào thời điểm nào. Tuy nhiên, nghề bánh ở đây tồn tại cả trăm năm. Tiêu biểu có cơ sở bà Năm Rít, bà Tư Hòa làm bánh tráng dừa. Còn bà Sáu Bân, bà Bảy Hữu, bà Chín Chung nổi tiếng với bánh tráng nem. Thật vậy, bình quân mỗi tháng, các cơ sở nói trên cung ứng cho thị trường chí ít cũng cả triệu bánh, bán tới khắp các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, ra tận miền Trung, miền Bắc, sang cả Trung Quốc và theo chân Việt Kiều ra nước ngoài. Tại thành phố Hồ Chí Minh có doanh nghiệp thu mua loại bánh tráng này để xuất khẩu sang úc, Mỹ, Canada.
Nguyên liệu để làm bánh phải được chọn lọc kỹ càng. Người thợ chế biến mỗi cơ sở có công thức bí truyền với hương vị riêng độc đáo. Vật liệu làm bánh chủ yếu gồm đường, sữa, trứng gà, mè,… tạo nên chiếc bánh tráng thơm, ngon, béo, dịu ngọt.
Những hàng liếp phủ trắng tuyền màu bánh tráng nghiêng nghiêng san sát chạy dài theo lộ dẫn chúng tôi đến cơ sở bánh tráng của vợ chồng Tư Thuận tại ấp Nghĩa Huấn, xã Mỹ Thạnh đã có tuổi nghề gần 30 năm. Vợ chồng ông cho biết: “Cả ấp có hơn 60 cơ sở làm bánh, mỗi cơ sở 5-6 công nhân, cũng có cơ sở trên 10 công nhân. Làm bánh tráng rất đơn giản, nhưng quan trọng vẫn là bột gạo. Chọn đúng giống gạo trắng sỏi, tài nguyên của Cầu Ngang (Trà Vinh) khoảng 3000đ/kg. Bình quân 1kg gạo pha với 1kg nước cốt dừa, 10kg gạo sản xuất khoảng 250 bánh tráng béo. Tuy nhiên, quyết định thành hay bại, chính là khâu xay bột và pha bột. Vì bánh tráng tối kỵ trời mưa, cố gắng tranh thủ làm từ lúc nửa đêm cho đến hừng sáng để kịp phơi bánh. Nếu để trục trặc kỹ thuật, bánh sẽ chua, không thể sử dụng được”.
Trước đây bánh tráng thao tác theo phương pháp cổ truyền dưới dạng thủ công. Ngày nay bột xay bằng cối điện, bánh pha chế có độ xốp rất ngon. Giá bán một chục bánh tráng béo nước cốt dừa là 5.000đ, bánh có trứng gà 6.000đ, bánh sữa 7.000đ, còn bánh xuất khẩu giá cao hơn, 10.000đ có bao bì nylon đựng mang thương hiệu: “Bánh tráng Mỹ Lồng - Bến Tre”.
* Âm vang tiếng giã bánh phồng Sơn Đốc;
Từ Mỹ Lồng, vẫn theo Tỉnh lộ 885 đi khoảng hơn 15km là đến Sơn Đốc, xã Hưng Nhượng, huyện Giồng Trôm (Bến Tre), xa xa đã nghe rộn rã tiếng chày giã bánh phồng thình thịch âm vang. Đó chính là âm thanh quen thuộc đã có từ hàng thế kỷ nay, của một địa danh làng nghề nổi tiếng với đặc sản bánh phồng. Từ 2 giờ sáng, các cơ sở sản xuất bánh phồng, đèn đuốc sáng choang. Phái nam, lực lưỡng khỏe khoắn giã, trở bánh. Còn phái nữ nhanh nhẹn bắt bánh, cán bánh, phơi bánh. Muốn cho bánh phồng ngon, phải chọn đúng giống nếp sáp Sơn Đốc chính hiệu bốn tháng rưỡi, một loại nếp rất dẻo, thơm hòa cùng hương vị nước cốt dừa sẵn có của Bến Tre, cộng với sữa, sầu riêng, mít… bằng đôi tay điêu luyện, đôi chân dẻo dai của người thợ, đã hình thành chiếc bánh phồng đều đặn tròn vành vạnh như trăng 16, có đường kính trung bình 15cm. Tiêu chuẩn cứ 10kg nếp sẽ sản xuất 300 chiếc bánh phồng. Khâu chuẩn bị trong đêm, đầu tiên nấu cơm nếp rồi trộn với đường cát trắng, đường thơm, xong đem ra cối giã. Đôi chân đạp chày phải đứng liên tục hơn 3 giờ đồng hồ. Chủ yếu là người trở bột, phải chỉ huy một cách nhuần nhuyễn đối với người thợ đạp chày. Giã xong chuyển lên cho người bắt bánh. Công đoạn này cực kỳ quan trọng vì phân lượng phải đều, nhằm tránh khi cán bánh bị quá mỏng hoặc quá dày. Giã một ổ bánh phồng rất vất vả nhưng giá bán một chục bánh tại địa phương chỉ 3 ngàn đồng, còn loại xuất khẩu 6 ngàn đồng.
Ngày nay, bánh phồng Sơn Đốc và bánh tráng Mỹ Lồng đã được cải tiến giã bằng máy, dừa nạo bằng điện, chiếc bánh mịn màng, thơm, ngon, béo giòn.
Qua tiếp xúc với lãnh đạo Liên minh hợp tác xã tỉnh Bến Tre được biết, tương lai cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương sẽ phấn đấu trợ giúp các cơ sở cải tiến công nghệ, đầu tư trang thiết bị máy giã, máy xay… để tiến lên sản xuất bánh phồng ăn liền, thực hiện việc đăng ký thương hiệu đưa hàng vào siêu thị và xuất khẩu, thành lập nhiều hợp tác xã, tạo điều kiện tốt trợ giúp làng nghề thêm mạnh. Mong rằng, bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng Sơn Đốc sớm bay xa tới các nước á - Âu. Hiện nay, vào các dịp tết, lễ hội truyền thống, các làng nghề nói trên làm hết sức mà không kịp đáp ứng cho người tiêu dùng.
