Ngày 10/3/2015, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 1269/2011/UBTVQH12 điều chỉnh thuế BVMT đối với xăng dầu. Theo đó, từ ngày 01/5/2015, tăng mức thuế BVMT đối với xăng từ 1.000 đồng/lít lên 3.000 đồng/lít; nhiên liệu bay từ 1.000 đồng/lít lên 3.000 đồng/lít; dầu diesel từ 500 đồng/lít lên 1.500 đồng/lít; dầu mazut, dầu nhờn từ 300 đồng/lít lên 900 đồng/lít; mỡ nhờn tăng từ 300 đồng/kg lên 900 đồng/kg.
Phù hợp mục tiêu luật thuế bảo vệ môi trường
Việc tăng thuế BVMT đối với xăng dầu là phù hợp với mục tiêu đánh vào hàng hóa gây ảnh hưởng xấu đến môi trường của thuế BVMT. Bởi, xăng dầu là sản phẩm chứa các chất hóa học, gây ảnh hưởng xấu đến môi trường ở diện rộng, cần phải quy định mức thuế BVMT cao. Trước đây, Nghị quyết số 1269 chỉ quy định mức thuế BVMT đối với xăng dầu ở mức tối thiểu trong khung thuế suất và bằng mức phí xăng dầu là để không gây xáo trộn trong việc quản lý thu khi chuyển từ phí xăng dầu sang thuế BVMT đối với xăng dầu.
Không làm tăng giá xăng dầu trong nước
Theo cam kết tại Hiệp định thương mại tự do trong nội khối ASEAN (Hiệp định ATIGA), Việt Nam phải thực hiện lộ trình cắt giảm mức thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt đối với các mặt hàng xăng dầu từ năm 2011 và tiến tới xóa bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng xăng dầu vào năm 2024. Cam kết tại Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN-Trung Quốc (Hiệp định ACFTA), Việt Nam phải thực hiện lộ trình cắt giảm mức thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt đối với xăng dầu từ ngày 01/01/2012 đến ngày 31/12/2018... Ngoài ra, còn rất nhiều hiệp định cam kết khác yêu cầu Việt Nam phải cắt giảm các mức thuế suất đối với mặt hàng xăng dầu theo lộ trình.
Từ cuối năm 2014, Bộ Tài chính đã ban hành một loạt thông tư về giảm thuế theo các hiệp định thương mại, thuế xăng sẽ giảm từ 35% về 20% trong năm 2015 và dầu diesel giảm từ 30% về 5%.
Chính vì vậy, việc điều chỉnh tăng thuế BVMT như trên sẽ không làm tăng giá xăng dầu trong nước. Bởi cùng một mặt bằng giá xăng dầu thế giới, cơ cấu thuế trong giá xăng dầu không tăng mà còn giảm, do mức tăng thuế BVMT vẫn thấp hơn mức giảm thuế nhập khẩu khi thực hiện theo các cam kết quốc tế.
Đảm bảo bù thu ngân sách
Kể từ quý III/2014 đến nay, giá xăng dầu trên thế giới liên tục giảm mạnh và duy trì ở mức thấp, khiến số thu cho ngân sách nhà nước giảm. Để ứng phó với tình hình này, nhiều nước đã nghiên cứu điều chỉnh chính sách thuế theo hướng tăng và mở rộng đối tượng để đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
Cùng với việc thực hiện lộ trình giảm thuế nhập khẩu theo cam kết tại các hiệp định thương mại, dẫn tới tình trạng cùng một mặt hàng xăng dầu sẽ có nhiều mức thuế nhập khẩu khác nhau (MFN, ATIGA, ACFTA, AKFTA). Điều này không chỉ gây rủi ro cho thu ngân sách nhà nước, mà còn rủi ro cho cả nền kinh tế khi các nước xuất khẩu xăng dầu tăng giá bán. Để thống nhất mức thuế nhập khẩu đối với xăng dầu, thì cần phải điều chỉnh mức thuế MFN bằng mức thuế ưu đãi nhất theo các cam kết quốc tế (mức thuế ATIGA). Như vậy, chắc chắn sẽ tác động làm giảm thu ngân sách nhà nước.
Theo tính toán của Chính phủ, tổng số thu thuế BVMT đối với xăng dầu dự kiến năm 2015 theo phương án điều chỉnh nêu trên là khoảng 35.579,8 tỷ đồng/năm, tăng khoảng 23.719,8 tỷ đồng/năm. Con số này có thể bù đắp khoảng 84% nguồn thu ngân sách nhà nước bị giảm do thực hiện cắt giảm mức thuế nhập khẩu theo các cam kết quốc tế và điều chỉnh mức thuế nhập khẩu ưu đãi MFN hiện hành bằng mức thuế ATIGA.
Hạn chế buôn lậu xăng dầu
Thực tế trên thị trường hiện nay, nếu cộng thêm cả thuế BVMT (đối với xăng tăng thêm 2.000 đồng/lít) thì giá xăng Ron 92 của Việt Nam vẫn thấp hơn giá xăng Ron 92 của một số nước trong khu vực. Tại thời điểm ngày 10/3/2015, giá xăng RON 92 trong nước thấp hơn Campuchia: 4.198 đồng/lít; Lào: 5.290 đồng/lít; Trung Quốc: 918 đồng/lít và thấp hơn Thái Lan: 2.045 đồng/lít.
Việc tăng thuế BVMT như trên sẽ đảm bảo phù hợp với giá bán lẻ xăng dầu của các nước trong khu vực, góp phần hạn chế buôn lậu xăng dầu.
Ngăn tình trạng ép giá
Theo báo cáo của Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, do thuế nhập khẩu xăng dầu của nước ta vênh nhau quá lớn giữa ASEAN, Trung Quốc, Hàn Quốc, nên các nước cung cấp xăng dầu đề nghị mình ký hợp đồng mua xăng dầu dài hạn (hàng năm) và có dấu hiệu tăng giá.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, ông Phùng Quốc Hiển cho rằng: “Nếu không tăng thuế BVMT lên 3.000 đồng/lít thì sẽ có khoảng trống về mặt lợi tức, các doanh nghiệp nước ngoài sẽ yêu cầu nâng giá lên, có nghĩa đúng ra mình được hưởng thì lại không được hưởng”.
“Nếu giảm thuế xuất nhập khẩu mà không tăng thuế BVMT lên ngay thì chính các nhà xuất khẩu trong khối ASEAN hưởng lợi, bởi họ sẽ nhân cơ hội này tăng giá bán cho Việt Nam. Điều chỉnh thuế BVMT và giảm thuế nhập khẩu thì sẽ không còn tình trạng ép giá từ bên ngoài. Đây cũng là bước đưa giá xăng dầu về mặt bằng khu vực” - Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng khẳng định.
Khuyến khích sử dụng xăng sinh học
Ông Đinh Văn Nhã, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho rằng, việc tăng thuế BVMT xăng dầu còn giúp tạo thêm chênh lệch giữa giá xăng E5 và giá các loại xăng khác. Qua đó, góp phần khuyến khích người dân trong nước sử dụng xăng sinh học, sẽ đem lại nhiều lợi ích lớn hơn. Vì xăng E5 là xăng sạch, không gây ô nhiễm môi trường như các loại xăng thông thường.
