Sáng 20/11/2025, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) tổ chức Tọa đàm Đối thoại chính sách về công nghiệp, năng lượng và thương mại tháng 11/2025 với chủ đề “Phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”.
Cạnh tranh trong ngành bán lẻ Việt Nam không chỉ là cuộc chiến về giá
Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương chỉ ra rằng, thị trường bán lẻ toàn cầu trong giai đoạn 2022 - 2025 đã có những thay đổi mang tính căn bản trong cấu trúc. Các báo cáo và thống kê trong năm 2025 đã chỉ ra rằng, kể từ sau Covid-19, thói quen tiêu dùng được hình thành trong thời kỳ khủng hoảng không còn là trạng thái thích ứng mà đã trở thành một trạng thái căn bản và tiếp tục phát triển. Đại dịch đã hoạt động như một chất xúc tác cường độ cao, thúc đẩy các doanh nghiệp phải chấp nhận chuyển đổi số, biến đó từ một lựa chọn chiến lược thành một yêu cầu bắt buộc để tồn tại.
Tại Việt Nam, thị trường bán lẻ Việt Nam giai đoạn 2022 - 2025 đang thể hiện sự đối lập rõ rệt giữa thực tế ngắn hạn và tiềm năng dài hạn. Trong ngắn hạn, nền kinh tế phục hồi sau đại dịch với tốc độ chậm. GDP năm 2023 tăng 5,05%, đồng thời sức mua tiêu dùng phục hồi chậm hơn dự báo. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ (sau khi loại trừ yếu tố giá) trong năm 2024 chỉ tăng 5,8 điểm phần trăm. Tốc độ này vẫn thấp hơn đáng kể so với mức tăng trưởng trung bình 8 - 9% của giai đoạn trước Covid-19, cho thấy người tiêu dùng vẫn duy trì xu hướng thắt chặt chi tiêu. Để kích cầu, Chính phủ đã tiếp tục gia hạn chính sách giảm 2% thuế giá trị gia tăng đến hết tháng 6/2025.
Cùng với đó, nhiều nhận định cho rằng, giai đoạn 2022 - 2025 là một cuộc sàng lọc cấu trúc khi các doanh nghiệp bán lẻ vừa và nhỏ (SME) truyền thống, chưa có lộ trình trong việc thức ứng và chuyển đổi số đang bị đào thải khỏi thị trường với tốc độ nhanh; ngược lại, những doanh nghiệp có khả năng thích ứng số, đón đầu các làn sóng số hóa, đang là đối tượng nắm bắt toàn bộ phần tăng trưởng 25% của thị trường thương mại điện tử.
Do đó, sự cạnh tranh trong ngành bán lẻ Việt Nam nay không chỉ là cuộc chiến về giá, mà còn là cuộc chiến về mô hình kinh doanh. Sự sống của SME phụ thuộc gần như hoàn toàn vào việc họ có khả năng và chiến lược để vượt qua ranh giới chuyển đổi số hay không.
Ông Lâm Tuấn Hưng - Trung tâm Đào tạo, Bồi dưỡng Công Thương, Bộ Công Thương cho biết, những năm gần đây, các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam đã chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ trong cách thức kinh doanh, từ mô hình bán hàng truyền thống sang bán hàng đa kênh và hợp kênh.
Năm 2020, nghiên cứu của Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam cho thấy hơn 92% doanh nghiệp quan tâm đến chuyển đổi số, nhưng chỉ khoảng 10% đạ được thành công rõ rệt. Năm 2021, nhiều doanh nghiệp đã triển khai phần mềm quản lý, bán hàng đa kênh và ứng dụng trực tuyến để nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Trong đó, các ứng dụng thương mại điện tử và mạng xã hội như Shopee, Lazada, Tiki, Facebook, Zalo hay TikTok đã giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng nhanh chóng, tự động thông báo khuyến mãi và sản phẩm mới, tăng hiệu quả mua sắm và trải nghiệm người tiêu dùng.
Bên cạnh đó, chuyển đổi số cũng mang lại hiệu quả trong quản lý nội bộ. Khoảng 60% doanh nghiệp sử dụng phần mềm kế toán hiện đại và đăng ký chữ ký số, giúp giám sát hiệu quả nhân viên, tối ưu chi phí và ứng phó linh hoạt với biến động thị trường. Trong đại dịch Covid-19, khả năng chuyển đổi nhanh sang bán hàng trực tuyến đã giúp nhiều doanh nghiệp duy trì doanh thu và nâng cao lợi thế cạnh tranh.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Long, Phòng Dự thị trường, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương cho biết, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam ước đạt khoảng hơn 20 tỷ USD trong năm 2024, tăng trưởng 2 con số mỗi năm, chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng mức bán lẻ.
Tuy nhiên, hiện nay, xu hướng phát triển thương mại diện tử không chỉ là câu chuyện bán hàng online mà còn chuyển dịch dần sang mô hình bán lẻ dựa trên thu thập dữ liệu của người tiêu dùng, do đó, doanh nghiệp nào nắm được dữ liệu khách hàng và làm chủ kênh giao tiếp số thì sẽ có lợi thế phát triển.
Ngoài ra, nhiều tổ chức cũng đưa ra dự báo về xu hướng tiếp theo là người tiêu dùng sẽ sử dụng nhiều hơn các công cụ AI số để ra quyết định mua sắm, thay vì chỉ dựa vào quảng cáo truyền thống. Điều này sẽ đặt ra áp lực rất lớn cho doanh nghiệp bán lẻ vừa và nhỏ (SME) nếu không kịp chuyển đổi số, không làm chủ được dữ liệu và kênh tiếp cận khách hàng, nguy cơ bị loại khỏi “đường đua” là rất cao.
Tạo "sân chơi công bằng" về pháp lý cho phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam
Trong tương lai, thị trường bán lẻ được dự báo sẽ tăng trưởng và đồng thời trở nên bền vững hơn. Các yếu tố nền tảng ảnh hưởng đến thị trường bán lẻ Việt Nam đang tương đối thuận lợi. Động lực kép đến từ nhân khẩu học và thu nhập. Dân số dự kiến vượt mốc 100 triệu người vào năm 2025. Tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người giai đoạn 2017 - 2022 đạt CAGR 8,5%, là mức cao nhất trong khu vực Đông Nam Á. Sự gia tăng thu nhập này đang thúc đẩy sự mở rộng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu, với dự báo có thêm 23,2 triệu người gia nhập nhóm tiêu dùng mới đến cuối năm 2030. Do đó, ngành bán lẻ Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng kép ở mức 12,05% trong giai đoạn 2023 - 2028.
Sự phục hồi 5,8% trong giai đoạn 2022 - 2025 không phản ánh sự phân hóa của thị trường bán lẻ thế giới. Người tiêu dùng Việt Nam đang ưu tiên rõ rệt cho các ngành hàng thiết yếu (63% dự kiến tăng chi tiêu) và chăm sóc sức khỏe (48% dự kiến tăng chi tiêu).
Đặc biệt, những chính sách pháp luật đối với thị trường bán lẻ Việt Nam có những thay đổi lớn với các nỗ lực minh bạch hóa của Nhà nước, Chính phủ. Những biện pháp này được thiết lập nhằm tạo ra "sân chơi công bằng" về pháp lý. Các cơ chế chính bao gồm việc áp dụng hóa đơn điện tử bắt buộc cho các hộ kinh doanh cá thể có doanh thu trên 1 tỷ VNĐ/năm, hiệu lực từ ngày 1/6/2025.
Điển hình như Chiến lược phát triển phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2326/QĐ-TTg ngày 21/10/2025, trong đó có nhiều nội dung quan trọng nhằm tạo ra những bước đột phá lớn và tăng trưởng bền vững cho ngành bán lẻ trong nước.
Chiến lược đặt mục tiêu tổng quát là phát triển thị trường bán lẻ văn minh, hiện đại, bền vững, gắn với định hướng phát triển thương mại trong nước; tuân thủ đúng các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên; phù hợp với xu thế phát triển của thương mại điện tử và kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế chia sẻ; thực hiện tốt chức năng kết nối giữa sản xuất với tiêu dùng; gia tăng sức mua trong nước đồng thời kích cầu tiêu thụ sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế; góp phần nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của hàng hóa, tạo tiền đề để các doanh nghiệp bán lẻ tham gia sâu hơn vào thị trường bán lẻ thế giới.
Song song đó, theo Nghị quyết 68-NQ/TW, hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh dự kiến sẽ bị xóa bỏ chậm nhất vào năm 2026. Ngoài ra, các nỗ lực quản lý hành chính, chẳng hạn như mục tiêu của Hà Nội hoàn tất việc xóa bỏ "chợ cóc" và chợ tạm trong năm 2025, cũng góp phần vào sự chuyển dịch này.
Cũng tại Tọa đàm, nhiều chuyên gia, nhà khoa học đã cùng thảo luận về các vấn đề liên quan phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam, những xu hướng phát triển thị trường bán lẻ trên thế giới và tác động đến các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam; cơ chế, chính sách, quy định pháp luật liên quan đến quản lý và phát triển thị trường bán lẻ, xúc tiến đầu tư kinh doanh, chuyển đổi số, phát triển công nghệ trong lĩnh vực bán lẻ; đánh giá những khó khăn, thách thức, cơ hội của các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế thời gian tới.
Đồng thời, cũng tập trung thảo luận vào việc xác định các lựa chọn phát triển trong lĩnh vực bán lẻ theo các kịch bản tăng trưởng kinh tế, xây dựng các mô hình bán lẻ quốc gia và mô hình kinh doanh bán lẻ của doanh nghiệp, từ đó đề xuất giải pháp phát triển thị trường bán lẻ, thu hút đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng bán lẻ và hệ thống phân phối bán lẻ hiện đại, nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp bán lẻ và bảo vệ lợi ích người tiêu dùng, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững nền kinh tế Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Kết luận tại Tọa đàm, ThS. Nguyễn Khắc Quyền - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương nhấn mạnh, việc kết nối giữa Hiệp hội ngành hàng, các doanh nghiệp với trực tiếp cơ quan quản lý nhà nước là rất quan trọng và là mô hình được Lãnh đạo Bộ Công Thương giao cho Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương thực hiện hàng tháng.
Trên cơ sở các ý kiến đóng góp tại Tọa đàm, Viện sẽ tổng hợp, cung cấp các luận cứ khoa học chuyên ngành cho các đơn vị thuộc Bộ và Lãnh đạo Bộ nhằm hoạch định các chính sách trong tương lai một cách khoa học nhất.
Tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Lãnh đạo Bộ Công Thương giao Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương tổ chức Đối thoại chính sách về công nghiệp, năng lượng và thương mại hàng tháng.
Đây sẽ là diễn đàn để các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan xây dựng chính sách, cơ quan tham mưu ngành Công Thương lắng nghe những phản hồi từ doanh nghiệp, đồng thời cũng là cơ chế hữu ích để cơ quan quản lý lắng nghe, giải đáp các thắc mắc trong quá trình triển khai chính sách.
