Vùng trung du và miền núi Bắc Bộ (TDMNBB) là lãnh thổ có vị trí chiến lược quan trọng, có tiềm năng, lợi thế to lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, môi trường sinh thái của khu vực Bắc bộ và của cả nước. Ngoài ra, vùng TDMNBB cũng là nơi hội tụ đầy đủ nhiều tiềm năng du lịch đặc sắc với các đặc trưng cơ bản về đất nước và con người Việt Nam. Điều này sẽ hấp dẫn khách du lịch quốc tế đến với vùng TDMNBB.
Với nhiều điểm du lịch nổi tiếng như Điện Biên, Sa Pa, Ba Bể, Bản Giốc, Đền Hùng,... trong thời gian qua, vùng TDMNBB đã thu hút một số lượng lớn khách du lịch trong và ngoài nước.
I. Tiềm năng thiên nhiên
1. Cảnh quan tự nhiên
Vùng TDMNBB có những nét rất riêng không hề gặp lại ở các vùng lãnh thổ khác trên đất nước ta.
Vùng núi ở lãnh thổ này bao gồm nhiều dãy núi trùng điệp, hùng vĩ và cao nhất ở nước ta. Dãy núi Lào Cai, Yên Bái ở vùng Tây Bắc được mệnh danh là mái nhà của bán đảo Đông Dương, với đỉnh cao nhất là Fansipăng 3.142 m và hàng chục đỉnh núi khác có độ cao trên dưới 3.000 m. Các dãy núi và đỉnh núi cao chạy dọc theo biên giới Việt -Trung ở phía bắc và biên giới Việt - Lào ở phía tây. Vùng núi ở lãnh thổ này có đặc điểm là bị chia cắt rất mạnh và có tính phân bậc, vì thế tạo nên nhiều cảnh quan đẹp và di tích tự nhiên bao gồm các thác nước, những thung lũng mở rộng và những vực thẳm. Sa Pa là một thị trấn du lịch nổi tiếng nằm ở độ cao trên 1.500 m trên sườn đông của dãy Lào Cai, Yên Bái. Các sơn nguyên và các cao nguyên ở Mẫu Sơn (Lạng Sơn), Đồng Văn, Quản Bạ (Hà Giang), Bắc Hà (Lào Cai), Mộc Châu, Sơn La (Sơn La), là những bức tranh tuyệt tác vừa hùng vĩ vừa thơ mộng của núi rừng, nơi đây có đầy đủ các điều kiện tự nhiên thuận lợi để xây dựng các khu du lịch núi.
Khu trung du của lãnh thổ với những rừng cọ, đồi chè, những vườn cây ăn quả, những đỉnh đồi lượn sóng theo thung lũng và cánh đồng xanh tốt, những dòng sông mang nặng phù sa, tạo nên một cảnh sắc rất thân thuộc vì đó còn là một mảnh đất gắn liền với lịch sử dựng nước của dân tộc Việt Nam.
Vùng TDMNBB với vẻ hùng vĩ và không gian khoáng đạt, với cảnh tĩnh mịch, êm đềm và môi trường trong lành, đã tạo nên những ấn tượng mạnh mẽ và cảm xúc sâu đậm với mọi du khách.
2. Hệ thống hang động
Hang động là một dạng tài nguyên du lịch tự nhiên đặc sắc ở địa hình karst thuộc vùng núi đá vôi. ở Việt Nam, quá trình karst nhiệt đới đã tạo nên nhiều hang động kỳ vĩ. Trong số hàng trăm hang động đã được phát hiện ở vùng TDMNBB có rất nhiều hang đẹp, rộng và có khả năng khai thác phục vụ mục đích du lịch.
Trước hết trong lĩnh vực khảo cổ học, các nhà khoa học đã phát hiện và lựa chọn ra được hơn 20 hang có giá trị khảo cổ thời kỳ đồ đá, tập trung nhiều ở các tỉnh Lạng Sơn, Lai Châu, Hoà Bình.
Ngoài giá trị thiên nhiên, các hang động này còn các sự tích hoặc gắn với các sự kiện lịch sử như hang Pác Bó (Cao Bằng), địa danh này gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Các hang động ở vùng TDMNBB rất đa dạng, ở các bậc độ cao khác nhau và có độ dài khác nhau, có hang dài hàng nghìn mét như hang Cải Bè (Lạng Sơn) dài tới 3.342 m; trên các trần hang, vòm hang có một thế giới kỳ ảo những măng đá, vú đá, cột đá với những dáng hình thiên tạo vô cùng sinh động và đẹp mắt, khi phản chiếu ánh sáng nhìn rất lộng lẫy, khi gõ vào phát ra các âm thanh như tiếng nhạc cụ trong một không gian tĩnh mịch, hư ảo. Đó là một dạng tài nguyên du lịch rất đặc trưng ở vùng TDMNBB.
Du lịch sinh thái tập được trung chủ yếu ở các vườn quốc gia, khu bảo tồn tự nhiên vốn rất phong phú ở vùng TDMNBB. Trong vùng có tới 49 khu bảo tồn tự nhiên (bằng 46% cả nước); 5 vườn quốc gia (bằng 19% cả nước) và 20 khu rừng văn hoá - lịch sử - môi trường (bằng 61% cả nước).
Cùng với các khu bảo tồn thiên nhiên, vùng Trung du và miền núi Bắc bộ còn có nhiều danh lam thắng cảnh như hồ Ba Bể (Bắc Kạn), hồ Núi Cốc (Thái Nguyên), hồ Thác Bà (Yên Bái), lòng hồ sông Đà (Hoà Bình, Sơn La), thác Bản Giốc (Cao Bằng), thác Bạc (Lào Cai).
Về du lịch cội nguồn, lịch sử: Vùng trung du và miền núi Bắc Bộ rất có ý nghĩa về lịch sử cội nguồn. Nhiều di tích lịch sử gắn bó với những truyền thuyết và lịch sử dân tộc như: Đền Mẫu Âu Cơ, Đền Hùng (Phú Thọ), nhiều di tích lịch sử gắn bó với từng giai đoạn của cách mạng Việt Nam như: Hang Pác Pó (Cao Bằng), cây đa Tân Trào và An toàn khu ở Tuyên Quang, di tích lịch sử Điện Biên với chiến thắng chấn động địa cầu.
Các khu du lịch suối khoáng: Hầu hết các tỉnh trung du và miền núi Bắc bộ đều có suối khoáng nước nóng nhưng tiêu biểu nhất là: Khu nước khoáng Thanh Thuỷ (Phú Thọ), Kim Bôi (Hoà Bình), Mỹ Lâm (Tuyên Quang), Bắc Quang (Hà Giang). Đến nơi đây, ngoài việc tận hưởng phong cảnh thiên nhiên, du khách còn được tắm nước khoáng để chữa bệnh.
II. Tiềm năng xã hội
1. Các bảo tàng và cơ sở văn hoá nghệ thuật
- Bảo tàng: Vùng TDMNBB là nơi có nhiều nhà bảo tàng, tiêu biểu là Bảo tàng các dân tộc Việt Nam ở Thái Nguyên, nơi trưng bày đầy đủ hình ảnh của 54 dân tộc anh em trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, ở mỗi địa phương trong Vùng đều có hệ thống các nhà bảo tàng và nhà trưng bày về lịch sử địa phương. Nhiều nhà bảo tàng địa phương có quy mô và tầm cỡ quốc gia như Bảo tàng Phú Thọ, Bảo tàng Hoà Bình.
- Các cơ sở nghệ thuật : Vùng TDMNBB vốn là nơi có truyền thống tốt trong các hoạt động văn hoá nghệ thuật với nhiều cơ sở, nhiều đoàn nghệ thuật của trung ương, địa phương, quân đội. Ngày nay, cùng với sự phát triển kinh tế, những hoạt động văn hoá nghệ thuật đang được chú ý phát triển. Nhiều cơ sở văn hoá được phục hồi, nâng cấp hoặc xây mới. Những hoạt động nghệ thuật, đặc biệt là nghệ thuật dân tộc đã thực sự có sức hấp dẫn và thu hút du khách.
2. Những thành tựu về KHKT, các công trình kiến trúc sáng tạo
Vùng TDMNBB có nhiều công trình về KHKT, kinh tế, văn hoá, kiến trúc nghệ thuật, tiêu biểu là Nhà máy Thuỷ Điện Hoà Bình và sắp tới là Nhà máy Thuỷ điện Sơn La. Đây là những thành quả lao động của nhân dân cả nước và đã trở thành những điểm tham quan của du khách khi đến Vùng.
3. Yếu tố con người và bản sắc văn hoá dân tộc
Con người ở vùng trung du và miền núi Bắc bộ tuy vẫn mang đậm nét của những cư dân nông nghiệp thuần phác của Việt Nam, nhưng trong quá trình lịch sử lâu dài, trước một thiên nhiên hào phóng đã tạo nên một bản sắc riêng biệt thể hiện trong văn hoá dân gian với loại hình nghệ thuật khác biệt. ở đây, những điệu hát Si, hát Lượn, những điệu dân ca Thái, dân ca Xá mang nhiều đặc trưng của các dân tộc vùng cao Việt Bắc và Tây Bắc.
