Tranh luận về hưởng bảo hiểm xã hội một lần, đa số tán thành phương án 1

Tại phiên làm việc về Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đã thông tin về điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với trường hợp người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội, chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội và có yêu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Xã hội Nguyễn Thuý Anh, trước đó, tại kỳ họp thứ 6, Chính phủ đã trình Quốc hội 02 phương án về vấn đề hưởng bảo hiểm xã một lần.

Phương án 1, người lao động được chia làm hai nhóm: Nhóm 1 là người lao động tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm và có đề nghị thì được hưởng bảo hiểm xã hội một lần như quy định hiện hành; Nhóm 2 là người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Phương án 2, người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thuý Anh cho biết, đa số ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành Phương án 1 của Chính phủ đề xuất và cũng là ý kiến của đa số người lao động tại một số địa phương được cơ quan chủ trì thẩm tra lấy ý kiến.

Tham gia góp ý vào dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi - Đoàn đại biểu Quốc hội Bến Tre đồng tình với phương án 1. Đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi cho rằng, phương án 1 đảm bảo hướng đến thực hiện đúng nguyên lý của bảo hiểm xã hội và đảm bảo an sinh tuổi già cho người lao động, hạn chế phát sinh phức tạp trong tổ chức thực hiện. 

Đại biểu Trần Khánh Thu - Đoàn Đại biểu Quốc hội Thái Bình cho rằng, 02 phương án được đưa ra trong Dự thảo Luật đều chưa tối ưu vì chưa giải quyết triệt để tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần và tạo được sự đồng thuận cao. Tuy nhiên, theo đại biểu Trần Khánh Thu, phương án 1 có nhiều ưu điểm hơn.

“Phương án 1 cơ bản bảo đảm kế thừa quy định hiện hành, không gây sự xáo trộn trong xã hội, hạn chế được tình trạng một người tham gia bảo hiểm xã hội có nhiều lần hưởng bảo hiểm xã hội một lần thời gian qua”, Đại biểu Trần Khánh Thu nêu quan điểm.

Theo đại biểu Trần Khánh Thu, về lâu dài, người tham gia mới sẽ không còn được hưởng bảo hiểm xã hội một lần nên góp phần gia tăng số người ở lại hệ thống để được thụ hưởng các chế độ của bảo hiểm xã hội từ chính quá trình tích lũy khi tham gia bảo hiểm xã hội và giảm gánh nặng cho cả xã hội. Từ đó, hướng dần tới nguyên tắc phổ quát của bảo hiểm xã hội là khi có việc làm và thu nhập thì phải tham gia bảo hiểm xã hội để tích lũy cho tương lai khi về già, đặc biệt là trong bối cảnh già hóa ngày càng gia tăng, nước ta đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số.

Đồng quan điểm, đại biểu Trần Thị Hoa Ry - Đoàn đại biểu Quốc hội Bạc Liêu cũng cho rằng phương án 1 là phương án tối ưu nhất. Tuy nhiên phương án 1 lại tạo ra lát cắt, chia thành hai nhóm tham gia bảo hiểm xã hội trước và sau ngày Luật Bảo hiểm xã hội có hiệu lực.

Đại biểu Trần Thị Hoa Ry nhận thấy vẫn cần bổ sung các đánh giá tác động kỹ hơn, toàn diện hơn, đặc biệt là ý kiến của người lao động về vấn đề này trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp phá sản, giải thể và ngừng hoạt động tăng mạnh, tình trạng sa thải, cắt giảm lao động diễn ra tại nhiều địa phương.

Đại biểu Trần Thị Hoa Ry nêu dẫn chứng, trong tháng 4 vừa qua, việc rút bảo hiểm xã hội một lần đã tăng 39% trong quý I năm 2024. Đây là mức tăng cao nhất trong nhiều năm qua. Nếu không có giải pháp hiệu quả, khả thi thì chắc chắn trong thời gian tới, việc rút bảo hiểm xã hội một lần sẽ tăng thêm.

Đối với phương án 2, đại biểu Trần Thị Hoa Ry nêu ý kiến, cần tiếp tục hoàn thiện. Không nên quy định sau 12 tháng mới nghiên cứu, xem xét việc rút bảo hiểm xã hội một lần của người lao động bởi việc rút bảo hiểm xã hội một lần đáp ứng nhu cầu cấp bách của người lao động khi mất việc làm, cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Đại biểu Trần Thị Hoa Ry đề xuất giảm thời gian xem xét xuống từ 03 đến 06 tháng để đảm bảo người lao động duy trì cuộc sống trong điều kiện khó khăn.

Liên quan đến việc người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, đại biểu Trần Thị Hoa Ry cho rằng quy định này chưa rõ ràng. Đối với vấn đề này nên kết hợp giữa phương án 1 và phương án 2, người lao động có quyền rút bảo hiểm một lần đối với khoản đóng trực tiếp (8%) theo thời gian thực đóng. Phương án trên đảm bảo nguyên tắc có đóng có hưởng.

“Người lao động chỉ trực tiếp đóng 8%, còn 14% là do người sử dụng lao động đóng. Phần 14% được xem là nguồn đóng để cho người lao động nhằm đảm bảo chế độ hưu trí và người lao động chỉ được hưởng khoản này khi đủ điều kiện hưởng chế độ trợ cấp hưu trí”, đại biểu Trần Thị Hoa Ry phát biểu.

Một ý kiến khác tại phiên thảo luận, đại biểu Võ Mạnh Sơn - Đoàn đại biểu Quốc hội Thanh Hóa ủng hộ phương án 2. Đại biểu Võ Mạnh Sơn bày tỏ, phương án 2 rất nhân văn, với mục tiêu đảm bảo cho người tham gia có cơ hội tiếp tục tham gia và hưởng chế độ khi đến tuổi nghỉ hưu.

Tuy nhiên, hiện nay người lao động còn đang rất băn khoăn, lo lắng sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội. Để đảm bảo luật đi vào cuộc sống, tránh tình trạng có nhiều ý kiến khác nhau, đại biểu cho rằng nên thực hiện theo phương án 1.

Dùng quyền tranh luận để trao đổi lại với một số đại biểu, đại biểu Phan Thái Bình - Đoàn đại biểu Quốc hội Quảng Nam cho rằng, 02 phương án được trình ra đều có mặt ưu điểm và hạn chế. Điểm khác biệt giữa 02 phương án là thời điểm đóng bảo hiểm xã hội trước hoặc sau khi Luật có hiệu lực, dự kiến là ngày 1/7/2025. Cụ thể là đóng trước thời điểm Luật có hiệu lực thì được rút bảo hiểm xã hội một lần, còn sau thời điểm này thì không được rút.

Theo đại biểu Phan Thái Bình, việc rút bảo hiểm xã hội một lần là một thực tế, cấp thiết và hợp pháp của người lao động mà không phụ thuộc việc đóng trước hay sau thời điểm Luật có hiệu lực. Để phát huy tối đa ưu điểm, khắc phục hạn chế của 02 phương án, đại biểu Phan Thái Bình đề xuất phương án tích hợp cả 02 phương án.

Theo đó, người đang đóng bảo hiểm xã hội trước khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực thì được rút bảo hiểm xã hội một lần. Người bắt đầu đóng bảo hiểm từ thời điểm luật có hiệu lực thì cho rút một phần, có thể là phần do chính người lao động đóng hoặc có thể cho rút 50%. Như thế sẽ giải quyết được bài toán trước mắt của người lao động cũng như giải quyết vấn đề lâu dài.

02 phương án hưởng bảo hiểm xã hội một lần vẫn được tiếp tục nghiên cứu, đánh giá các tác động. Song song với đó, Chính phủ cần đẩy mạnh công tác truyền thông để người lao động hiểu được lợi ích của việc hưởng lương hưu hằng tháng thay vì lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần, hướng đến có chế độ an sinh bền vững cho người lao động khi ốm đau, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, bảo hiểm y tế, lương hưu khi về già.