Triển vọng mặt hàng thủy sản tại Ai Cập

Thủy sản là mặt hàng XK mũi nhọn của Việt Nam tại Ai Cập. Trong 3 năm gần đây, kim ngạch XK thủy sản luôn chiếm khoảng 1/3 tổng trị giá XK vào Ai Cập.

Theo văn bản số 2184/VPCP-QHQT ngày 7/4/2009, Thủ tướng Chính phủ đã có ý kiến chỉ đạo việc “Phát triển bền vững XK hải sản sang thị trường Ai Cập”. Điều này chứng tỏ tầm quan trọng của việc đẩy mạnh XK thủy sản nói chung và đối với thị trường Ai Cập nói riêng.

Quá trình thâm nhập và hiện trạng hàng thủy sản Việt Nam tại Ai Cập:

Qua biểu trên, cho thấy vào năm 2005 trở về trước, mặt hàng thủy sản vào thị trường Ai Cập chưa đáng kể. Vậy tại sao hàng thủy sản Việt Nam thâm nhập rất nhanh vào Ai Cập, kể từ năm 2006 đến nay?

Chúng ta biết rằng, Người Ả Rập nói chung và người Hồi giáo nói riêng không ăn thịt heo, do đó khẩu phần của hải sản chiếm tỉ trọng rất cao; hơn nữa hải sản cũng là món ăn được người Ai Cập hết sức ưa chuộng.

Nhưng trước năm 2005, thủy sản Việt nam chưa được tiếp thị vào thị trường khu vực. Khi một cuộc hội thảo quy mô lớn tại Dubai được tổ chức vào tháng 8/2005 thì nhiều người Ả Rập mới bắt đầu biết đến cá basa. Đây cũng là sự kiện xúc tiến thương mại quan trọng cho hàng thủy sản tại các nước Ả Rập, tạo ra một “cú hích”, từ đó các nước trong khu vực Ả Rập bắt đầu NK thủy sản Việt Nam với khối lượng lớn, tốc độ gia tăng cao.

Đến năm 2008, do có dân số cao (82 triệu người), Ai Cập vượt lên UEA, trở thành nước NK thủy sản lớn nhất của Việt Nam tại Trung Đông và Châu Phi.

Đầu năm 2009, cá basa Việt Nam gặp trở ngại lớn tại AI Cập. Báo chí và truyền hình Ai Cập, bắt đầu từ báo Al Ahram, tờ báo lớn nhất, có lịch sử hơn 100 năm của Ai Cập, đã đưa tin cá basa Việt Nam được nuôi trong môi trường ô nhiễm, không đảm bảo vệ sinh. Sau đó, với lý do bảo vệ người tiêu dùng Ai Cập, Đại sứ quán Ai Cập tại Việt Nam đã đình chỉ việc cấp xác nhận pháp lý cho các lô hàng thủy sản XK sang Ai Cập và các nước Trung Đông. Bộ Công Thương đã báo cáo khẩn trương tình hình này và được Chính phủ giao làm đầu mối giải quyết sự việc. Chỉ sau 5 ngày, Đại sứ quán Ai Cập đã nối lại việc xác nhận pháp lý: đồng thời Bộ Nông nghiệp và Cải tạo đất Ai Cập đã chính thức cải chính tin thất thiệt của báo chí Ai Cập.

Tuy nhiên, một bộ phận không nhỏ người dân Ai Cập vẫn còn hoang mang, nghi ngờ về chất lượng cá tra/ basa Việt Nam, làm sụt giảm doanh số bán cá basa tại thị trường nước bạn.

Qua biểu trên, cho thấy cá tra/basa giảm tỉ lệ trong thủy sản XK vào Ai Cập từ 87% năm 2008, xuống còn 65% vào năm 2010; trong khi các loại tôm gia tăng rõ rệt từ 11% lên 31%. Các loại cá khác và hải sản khác xuất hiện nhiều chủng loại mới như: cá ngừ, cá cờ, mực, bạch thuộc, ghẹ và nghêu.

Điều này cũng thể hiện xu hướng đa dạng hóa chủng loại trong hàng thủy sản vào Ai Cập, giảm sự phụ thuộc vào mặt hàng chính, góp phần phát triển bền vững hàng thủy sản. Tuy nhiên, đối với cá basa (nay là cá tra) lại có sự sụt giảm nghiêm trọng, cần có giải pháp quyết liệt như sẽ trình bày ở phần sau.


Lợi thế:
Quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với Ai Cập ngày càng phát triển sâu, rộng. Hai nước đã có nhiều ký kết, thỏa thuận, tạo thuận lợi cho DN hai nước. Tháng 12/2010 tới dự kiến họp Ủy ban hỗn hợp lần thứ 5 tại Hà Nội, quan hệ Việt Nam – Ai Cập sẽ nâng lên tầm cao mới.

Trong lĩnh vực thủy sản, hai bên Việt Nam và Ai Cập đã có mối quan hệ thường xuyên, trao đổi nhiều đoàn, gần đây nhất là đoàn do Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT nước ta sang thăm Ai Cập vào tháng 10/2009 và đoàn của Tổn cục trưởng Ngư nghiệp Ai Cập sang Việt Nam vào tháng 5/2010. DN hai nước đã thiết lập được các mối quan hệ bạn hàng chặt chẽ.

Việt Nam là một nước mạnh về XK thủy sản, có khả năng cung cấp các loại hàng hóa phù hợp, có sức cạnh tranh về giá cả và chất lượng cho thị trường Ai Cập.

Hạn chế:
Mối quan hệ giữa hai ngành thủy sản còn ở giai đoạn đầu, sự hợp tác chưa đi vào chiều sâu. Chẳng hạn phía Ai Cập mong muốn Việt Nam hỗ trợ về kỹ thuật nuôi trồng thủy sản, nhưng vẫn chưa được đáp ứng.

Công tác Xúc tiến thương mại vẫn còn yếu do đội ngũ nhân sự mỏng, chưa có nhiều kinh nghiệm làm ăn với một nước châu Phi Ả Rập như Ai Cập.

Một số sản phẩm thủy sản, nhất là cá ngừ, tôm hùm, bạch tuộc, hải sản tươi… có nhu cầu lớn tại Ai Cập nhưng các DN Việt Nam chưa đáp ứng được vì thiếu hàng và chưa coi trọng thị trường Ai Cập.

Thông tin về thị trường Ai Cập vẫn còn thiếu và không được cập nhật kịp thời.

Cơ hội:
- Dù có khủng hoảng kinh tế thế giới, Ai Cập vẫn là nước duy trì được sự ổn định, GDP dự kiến tăng trưởng 6,5% trong năm nay. Thị trường Ai Cập khá lành mạnh về thanh toán do hệ thống ngân hàng hiện đại: vận tải, cảng, kho bãi đều khá.

- Nhu cầu về NK thực phẩm tiếp tục gia tăng, hiện Ai Cập là nước NK thực phẩm lớn top ten thế giới với hơn 10 tỉ USD/năm, trong đó hàng hải sản chiếm tỉ lệ không nhỏ.

- Chính phủ coi trọng thị trường châu Phi nói chung và Ai Cập nói riêng. Đang tiến hành soạn thảo Chiến lược hợp tác với châu Phi. Quan hệ Việt Nam với Ai Cập chắc chắn sẽ được tăng cường trong thời gian tới.

- Về mặt hàng tôm các loại, trước đây Ai Cập NK nhiều từ Thái Lan, nhưng gần đây nguồn cung này suy giảm, dẫn đến cơ hội tốt hơn cho tôm Việt Nam.

Thách thức:
Hàng thủy sản thường phải sử dụng container lạnh khi đi bằng tàu biển, thời gian tương đối lâu (25 ngày); trong khi vận chuyển bằng đường hàng không còn trở ngại do chưa có đường bay thẳng, gây trở ngại đối với hàng thủy sản tươi sống.

Sự cạnh tranh gay gắt của các đối thủ. Mặc dù người tiêu dùng tín nhiệm cao đối với các sản phẩm Âu Mỹ, nhưng do các sản phẩm Việt Nam có chủng loại khác, nên chủ yếu phải cạnh tranh với các sản phẩm của Trung Quốc, Ấn Độ, ASEAN.

Rủi ro trong thanh toán, giao nhận, thủ tục hải quan và kiểm tra vệ sinh thực phẩm, nhưng rủi ro tại Ai Cập không lớn.

Những thông tin thất thiệt do báo chí Ai Cập từ năm 2009 vẫn còn ảnh hưởng xấu đến việc tiêu thụ cá basa Việt Nam.