Thực tiễn ở xã Ba Bể (Thái Nguyên) cho thấy, khi được cung cấp thông tin đúng cách, đồng bào có thể tiếp nhận và biến tri thức thành hành động, cải thiện cuộc sống.
Đổi mới cách làm truyền thông - đưa chính sách đến gần người dân
Xã Ba Bể là địa bàn miền núi, với 99% dân cư là đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là khu vực còn nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội: tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo vẫn ở mức cao, chiếm tới 43,03%. Không ít hộ rơi vào tình trạng “dễ tái nghèo” do thiếu sinh kế bền vững, hạn chế trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.
Trước thực trạng đó, chính quyền xã Ba Bể đã xác định “giảm nghèo thông tin” chính là chìa khóa quan trọng. Không chỉ đơn thuần phổ biến chủ trương, chính sách, công tác truyền thông ở đây được thực hiện theo hướng linh hoạt, sáng tạo và phù hợp với đặc thù địa phương.
Đầu tiên, rào cản ngôn ngữ được tháo gỡ bằng việc sử dụng tiếng dân tộc trong các cuộc họp thôn, ngày hội văn hóa, sinh hoạt cộng đồng. Thông tin không còn khô cứng mà được lồng ghép tự nhiên vào các hoạt động quen thuộc, dễ nhớ và dễ tiếp thu. Vai trò của già làng, trưởng thôn, người có uy tín được phát huy, trở thành “cầu nối” để truyền đạt chính sách bằng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu.
Song song với đó, xã Ba Bể tận dụng tối đa các kênh truyền thông hiện có như hệ thống loa truyền thanh, bản tin, nhóm Zalo cộng đồng… để đưa thông tin đến từng hộ, từng người. Những thông điệp ngắn gọn, súc tích, lặp lại nhiều lần giúp người dân ghi nhớ và vận dụng.
Một sáng kiến nổi bật là mô hình “cầm tay chỉ việc”. Thay vì chỉ nghe lý thuyết, bà con được trực tiếp tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật chăn nuôi, trồng trọt, dưới sự hướng dẫn tận tình của cán bộ khuyến nông. Cách làm này không chỉ giúp bà con “học đi đôi với hành” mà còn tạo ra sự tự tin, chủ động trong áp dụng kiến thức mới.
Giải pháp tháo gỡ nút thắt hạ tầng và thị trường
Giảm nghèo thông tin chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi đi đôi với các giải pháp về hạ tầng và thị trường. Xã Ba Bể đã tranh thủ nhiều nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia để cải tạo, nâng cấp đường giao thông, kênh mương, hệ thống điện, nước sinh hoạt. Đây là nền tảng để bà con sản xuất thuận lợi hơn, hàng hóa lưu thông dễ dàng hơn.
Về đầu ra cho sản phẩm nông nghiệp, xã chủ động kết nối với hợp tác xã, doanh nghiệp trong và ngoài địa bàn để bao tiêu sản phẩm, mở rộng kênh phân phối. Đồng thời, khuyến khích người dân tham gia tổ hợp tác, hợp tác xã nhằm liên kết sản xuất - tiêu thụ, tạo sản phẩm hàng hóa tập trung, đáp ứng yêu cầu thị trường. Nhiều sản phẩm địa phương như miến dong, tép chua, chuối sấy dẻo, lợn bản địa, rau sạch… đã và đang được quảng bá rộng rãi thông qua các chương trình xúc tiến thương mại và chuyển đổi số.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, xã Ba Bể định hướng phát triển các mô hình chăn nuôi trâu, bò, lợn, dê, kết hợp trồng cây có giá trị kinh tế cao như bí xanh, hồng không hạt, giảo cổ lam, đinh lăng, cùng với chuối và rau sạch. Việc kết hợp cây ngắn ngày và cây lâu năm giúp bà con vừa có thu nhập trước mắt, vừa tạo nền tảng kinh tế lâu dài. Ngoài ra, xã khuyến khích khai thác hợp lý lâm sản phụ dưới tán rừng, vừa bảo vệ môi trường vừa tăng thêm nguồn thu.
Bên cạnh đó, phát triển du lịch cộng đồng, trồng rừng kinh tế, chăn nuôi hàng hóa gắn với thị trường cũng được coi là hướng đi bền vững. Những mô hình này không chỉ tạo sinh kế mà còn góp phần nâng cao ý thức bảo tồn văn hóa và tài nguyên thiên nhiên của địa phương.
Ba Bể đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều xuống dưới 3%
Theo kết quả rà soát mới nhất, toàn xã Ba Bể hiện có 3.223 hộ nghèo, chiếm 26,32% và 1.622 hộ cận nghèo, chiếm 13,24%. Đáng chú ý, trong năm qua, đã có 430 hộ thoát nghèo và 380 hộ thoát cận nghèo. Đây là con số minh chứng cho những nỗ lực không ngừng của chính quyền và nhân dân địa phương.
Những kết quả đạt được cho thấy, khi thông tin được truyền tải đúng cách, khi chính sách đến được với từng hộ, từng người dân, thì tinh thần tự lực vươn lên sẽ được khơi dậy. Người dân không còn thụ động trông chờ vào hỗ trợ mà biết cách tận dụng nguồn lực, chính sách để phát triển sản xuất, cải thiện đời sống.
Từ thực tiễn, xã Ba Bể xác định giảm nghèo bền vững phải dựa trên tinh thần tự lực vươn lên của người dân. Nhà nước chỉ hỗ trợ một phần, phần còn lại phụ thuộc vào sự chủ động sản xuất, tiết kiệm và học hỏi kỹ thuật của bà con. Vì vậy, công tác tuyên truyền sẽ tiếp tục được chú trọng, gắn liền với xây dựng nông thôn mới.
Tuy nhiên, để tháo gỡ khó khăn, xã kiến nghị Trung ương và tỉnh tiếp tục tăng mức đầu tư cho hạ tầng vùng sâu, vùng xa, đặc biệt là giao thông nông thôn, công trình thủy lợi, nước sinh hoạt. Bên cạnh đó, cần có chính sách đặc thù về đào tạo nghề, khởi nghiệp, xúc tiến thương mại phù hợp với đồng bào dân tộc thiểu số. Nguồn lực dành cho công tác truyền thông, chuyển đổi số cũng cần được tăng cường, giúp người dân miền núi dễ dàng tiếp cận thông tin và nâng cao năng lực sản xuất.
Về định hướng, xã Ba Bể đặt mục tiêu đến năm 2030 đạt chuẩn nông thôn mới, giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều xuống dưới 3% và không còn hộ nghèo thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản; 100% hợp tác xã, tổ hợp tác hoạt động đúng quy định, được hỗ trợ nâng cao năng lực và chuyển đổi số; hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ, gắn mô hình phát triển nông nghiệp bền vững và du lịch cộng đồng.
Thực tiễn xã Ba Bể cho thấy, dù còn nhiều khó khăn, nhưng bằng sự vào cuộc của chính quyền, sự sáng tạo trong truyền thông và sự đồng lòng của người dân, mục tiêu giảm nghèo bền vững hoàn toàn có thể đạt được. Đây là minh chứng sinh động cho giá trị của “giảm nghèo thông tin” - một hướng đi nhân văn và thiết thực trong công cuộc phát triển nông thôn hiện nay./.
