Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá chính sách việc làm cấp độ địa phương

TÓM TẮT:

Thực tiễn cho thấy quá trình chính sách công nói chung và chính sách việc làm nói riêng của các chính quyền địa phương đã được quan tâm nhiều ở khâu hoạch định và tổ chức thực thi, nhưng vẫn thiếu sự quan tâm đến khâu đánh giá chính sách. Nguyên nhân là do hệ thống các tiêu chí đánh giá, phương pháp đánh giá chính sách cũng như những cơ sở dữ liệu điều tra các bên liên quan cho việc đánh giá đa chiều còn đơn giản. Điều đó dẫn đến những kết luận và kiến nghị, đề xuất chưa thực sự thuyết phục, đủ độ tin cậy. Bài viết nghiên cứu sử dụng các chỉ số định lượng và định tính để xây dựng hệ thống các tiêu chí và chỉ số đánh giá chính sách việc làm cấp độ địa phương dựa trên cơ sở lý thuyết về khoa học chính sách công.

Từ khóa: chính sách việc làm cấp độ địa phương, tiêu chí đánh giá, chính sách việc làm, cấp độ địa phương.

1. Đặt vấn đề

         Chính sách việc làm của địa phương (CSVLĐP) là hệ thống quan điểm, các mục tiêu, các giải pháp và công cụ để chính quyền địa phương giải quyết việc làm (tạo việc làm, hỗ trợ tìm việc làm và khuyến khích tự tạo việc làm) cả về khía cạnh số lượng và chất lượng việc làm cho lực lượng lao động (LĐ) địa phương. Chính sách việc làm góp phần thực hiện các mục tiêu của hệ thống chính sách KTXH địa phương và thực hiện mục tiêu phát triển KTXH ở cấp quốc gia, nâng cao phúc lợi, bình đẳng xã hội và hòa nhập xã hội của người LĐ. Là một bộ phận cấu thành của hệ thống chính sách KTXH quốc gia, chính sách việc làm địa phương cần thống nhất với chính sách việc làm của quốc gia và thống nhất với các chính sách KTXH khác.

2. Cơ sở lý thuyết

2.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề nghiên cứu

Một số nghiên cứu tập trung vào chính sách định hướng về việc làm. OECD (2014 a) nghiên cứu về chính sách việc làm của Thụy Điển đã tập trung vào những định hướng: (1) gắn chính sách và chương trình việc làm vào sự phát triển kinh tế của địa phương; (2) tạo thêm giá trị thông qua tăng cường kỹ năng LĐ; (3) tập trung các chính sách mục tiêu vào tạo việc làm ở các khu vực việc làm địa phương và nâng cao chất lượng công việc; (4) chính sách để giảm sự tách biệt về việc làm như chính sách chăm sóc trẻ em và trợ giúp gia đình nhằm đảm bảo sự tham gia LĐ của phụ nữ, các chính sách trọng tâm vào thất nghiệp của LĐ trẻ.

Các nghiên cứu chính sách cụ thể để giải quyết việc làm cho người LĐ ở địa phương như Phan Thị Thanh (1993) đã phân tích thực trạng tạo việc làm, phát triển vùng kinh tế ven biển và đề xuất các phương hướng, biện pháp phát triển vùng kinh tế ven biển góp phần tạo việc làm; hay Phùng Thị Hồng Hà (2001) phân tích và gợi ý những giải pháp chủ yếu để tạo việc làm và tăng thu nhập cho phụ nữ nông thôn tỉnh Quảng Trị. Triệu Đức Hạnh (2013) tập trung vào các giải pháp tạo việc làm bền vững cho LĐ nông thôn tỉnh Thái Nguyên. Nguyễn Văn Thắng (2014) phân tích chính sách việc làm cho thanh niên trong vùng thu hồi đất ở Hà Nội bao gồm chính sách đào tạo nghề; bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất; hỗ trợ tín dụng cho thanh niên nông thôn tìm và tự tạo việc làm; khuyến khích phát triển doanh nghiệp (DN) và làng nghề nông thôn trên địa bàn để tạo việc làm tại chỗ; xuất khẩu LĐ nhằm giải quyết việc làm. Nguyễn Thị Huệ (2014) nghiên cứu việc làm cho LĐ nông nghiệp trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở thủ đô Hà Nội và đề xuất chính sách tổng thể phát triển nông thôn mới; phát triển các làng nghề truyền thống; đào tạo nghề nông nghiệp chất lượng cao; an sinh xã hội cho người LĐ. Nguyễn Đình Tuấn (2013) phân tích chính sách giải quyết việc làm cho người nông dân bị thu hồi đất ở Thanh Hóa và đề xuất xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển KTXH gắn với sử dụng đất đai; tạo việc làm thông qua phát triển làng nghề truyền thống; đào tạo nghề và mở rộng hệ thống dịch vụ việc làm (DVVL); đẩy mạnh xuất khẩu LĐ ra nước ngoài. Qua tổng quan các công trình cho thấy, phân tích và đánh giá chính sách việc làm cấp địa phương ở các nghiên cứu trước đây còn đơn giản về hệ thống các tiêu chí đánh giá, phương pháp đánh giá chính sách, cũng như những cơ sở dữ liệu điều tra các bên liên quan cho việc đánh giá đa chiều, dẫn đến những kết luận và giải pháp đề xuất chưa thực sự thuyết phục, chưa đủ độ tin cậy

2.2. Chính sách việc làm cấp độ địa phương

         Chính sách việc làm cấp độ địa phương có chủ thể ban hành chính sách là chính quyền địa phương. Việc triển khai chính sách việc làm được thực hiện thông qua bộ máy hành chính cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã phường. Đối tượng của chính sách việc làm là lực lượng LĐ ở địa phương, những người đang có việc làm hoặc những người thất nghiệp. Đây là những người hưởng lợi từ chính sách việc làm của địa phương.

         Với đặc tính là một chính sách hỗn hợp, chính sách việc làm là sự kết hợp và giao thoa của nhiều chính sách khác nhau. Vì vậy, hệ thống chính sách việc làm khá phức tạp. Theo quan điểm của ILO (2013), chính sách việc làm là những khuôn khổ cho tất cả các biện pháp xúc tiến việc làm bao gồm các chính sách để giảm tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm, không chỉ giới hạn ở chính sách của cơ quan chịu trách nhiệm chính ở địa phương như sở quản lý về LĐ mà quy tụ nhiều chính sách, chương trình có ảnh hưởng đến nhu cầu LĐ, cung cấp việc làm và các hoạt động của thị trường LĐ. Vì vậy, CSVLĐP có tính liên ngành, đa lĩnh vực, liên quan đến nhiều đơn vị, tổ chức. Đây sẽ là căn cứ quan trọng để nghiên cứu xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá CSVLĐP.

3. Kết quả nghiên cứu

3.1. Đánh giá hiệu lực của chính sách việc làm

Hiệu lực của chính sách việc làm được thể hiện ở 2 tiêu chí: (1) mục tiêu chính sách việc làm được xác định đúng; (2) chính sách việc làm đã đang triển khai đạt được mục tiêu với kết quả cao nhất. Từ đó, nghiên cứu xây dựng các chỉ số đánh giá hiệu lực của chính sách việc làm như Bảng 1.

Bảng 1. Hệ thống tiêu chí đánh giá tính hiệu lực

                                               Nguồn: Nghiên cứu của tác giả

3.2. Đánh giá tính công bằng của chính sách việc làm

Đảm bảo tính công bằng của chính sách nếu các giải pháp chính sách đó là ưu tiêu hơn cho những người LĐ có điều kiện bất lợi hơn hoặc yếu thế hơn. Việc đánh giá tính công bằng của chính sách việc làm không đơn giản, khó đo lường bằng những chỉ số định lượng. Vì vậy, nghiên cứu sử dụng các chỉ số định tính để đánh giá tính công bằng của chính sách.

Bảng 2. Đánh giá tính công bằng của chính sách việc làm

                                                 Nguồn: Nghiên cứu của tác giả

3.3. Đánh giá tính bền vững của chính sách việc làm

Đánh giá tính bền vững của chính sách việc làm chủ yếu thông qua đánh giá những tác động tích cực và tiêu cực của chính sách. Việc đánh giá tính  bền vững của chính sách là có thể xây dựng các chỉ số định lượng và định tính.

Bảng 3. Đánh giá tính bền vững của chính sách việc làm

                                                        Nguồn: Nghiên cứu của tác giả

3.4. Đánh giá tính phù hợp của chính sách việc làm

Tính phù hợp khi chính sách giải quyết được các nguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng thiếu việc làm, hạn chế về chất lượng việc làm trên địa bàn địa phương, đồng thời các giải pháp chính sách được thực hiện đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan. Việc đánh giá tính phù hợp của chính sách việc làm thường sử dụng các chỉ số định tính.

Bảng 4. Đánh giá tính phù hợp của chính sách việc làm

4. Kết luận

Chính sách việc làm là một trong những vấn đề quan trọng mà mỗi chính phủ hay địa phương cần quan tâm giải quyết. Tuy nhiên, các chính sách việc làm thường nhanh chóng lạc hậu, do môi trường kinh tế - xã hội thường xuyên thay đổi, khoa học chính sách việc làm có nhiều bước tiến mới, trong khi các nhà làm chính sách địa phương còn thiếu hụt về năng lực. Do đó, cần có những nghiên cứu mới, nhằm góp phần cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác phân tích, đánh giá chính sách việc làm của địa phương.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Dunn William N. (2012). Public Policy Analysis. USA: Prentice Hall.
2. ILO. (2010). Employment Services. ILO programmes.
3. ILO. (2015). National Employment Policy: A guide for worker’s organizations. Geneva: ILO.
4. OECD. (2014a). Employment and Skill Strategy in Sweeden. LEEDs Programme.
5. OECD. (2014b). Job Creation and Local Economic Development. LEEDs Programme.

6. Thái Thị Kim Oanh (2020). Giáo trình phân tích chính sách kinh tế - xã hội. NXB Trường Đại học Vinh.

7. Nguyễn Thị Lệ Thúy, Bùi Thị Hồng Việt (2012). Giáo trình Chính sách Kinh tế - xã hội, NXB Tài chính, Hà Nội.
8. Đào Quang Thắng (2018). Chính sách việc làm cho người lao động ở Hà Tĩnh. Luận án tiến sĩ, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam.
9. Nguyễn Văn Thắng (2014). Chính sách việc làm cho thanh niên nông thôn vùng thu hồi đất của Hà Nội. Luận án Tiến sĩ, Trường Đại học Kinh tế quốc dân.

DEVELOPING A CRITERIA SYSTEM

TO EVALUATE LOCAL EMPLOYMENT POLICIES

Ph.D THAI THI KIM OANH ¹

Ph.D DAO QUANG THANG ¹

¹ Vinh University

ABSTRACT:

Practice shows that the public policy making process in general and the employment policy making process in particular of local governments have only paid attention to the formulation and implementation stages instead of the evaluation stage. This is because the system of evaluation criteria, policy evaluation methods and survey databases of stakeholder for multi-dimensional assessment are quite under-developed. These shortcomings lead to unreliable and unconvincing conclusions and policy recommendations. Based on the theoretical basis of public policy sciences, this paper examines the use of quantitative and qualitative indicators to develop a system of criteria and indicators to evaluate local employment policies.

Keywords: local employment policy, evaluation criteria, employment policy, local level.

[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, 

Số 16, tháng 7 năm 2021]