Mười năm qua, Nhà nước đã ban hành khá đầy đủ và đồng bộ các văn bản pháp luật về ATVSLĐ – PCCN. Tháng 10/2006, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình quốc gia về bảo hộ lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động đến năm 2010, với mục tiêu là giảm 5% tần suất tai nạn lao động mỗi năm và yêu cầu các địa phương, các ngành phải có chương trình hành động, có kế hoạch, biện pháp cụ thể để hạn chế tai nạn lao động và cháy nổ, bảo vệ tốt sức khỏe cho người (NLĐ), bảo vệ tài sản của xã hội, góp phần phát triển kinh tế của đất nước. Bộ máy đảm nhiệm công tác quản lý, thanh tra đã được bổ sung, không chỉ làm nhiệm vụ kiểm tra đôn đốc việc thực hiện ATVSLĐ – PCCN, mà còn phối hợp với các cơ quan chức năng đề nghị truy cứu trách nhiệm hình sự và khởi tố hình sự đối với các cá nhân có liên quan, trong đó, năm 2008 có 2 vụ tai nạn lao động bị khởi tố. Công tác nghiên cứu và ứng dụng khoa học kỹ thuật bảo hộ lao động đã phục vụ tốt việc cải thiện điều kiện làm việc, phòng chống tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp. Trong xu thế đổi mới và hội nhập, nhiều khu công nghiệp ra đời với hàng ngàn doanh nghiệp và công trình xây dựng có kỹ thuật tiên tiến, đã phần nào hạn chế được tai nạn lao động, cháy nổ. Các doanh nghiệp thuộc ngành nghề có nguy cơ cao về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp đã có những cải thiện rõ rệt về lắp đặt các hệ thống cảnh báo an toàn, đầu tư mua sắm trang thiết bị công nghệ đảm bảo an toàn hơn cho NLĐ. Phong trào quần chúng về ATVSLĐ – PCCN được đông đảo các ngành, địa phương, DN và NLĐ hưởng ứng đã mang lại nhiều kết quả cụ thể. Năm 2008, hệ thống Công đoàn từ Trung ương đến các cơ sở đã phối hợp tốt với ngành chức năng và các doanh nghiệp, tổ chức bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho gần 160.000 an toàn vệ sinh viên, tổ chức 250 hội thi an toàn vệ sinh viên giỏi ở các ngành, các địa phương,... góp phần bảo đảm, cải thiện điều kiện làm việc cho NLĐ.
Mười năm qua, tình hình ATVSLÐ - PCCN trên phạm vi cả nước đã có nhiều chuyển biến tích cực. Năm 2008, cả nước đã giảm được cả về số vụ và số người bị tai nạn lao động, tuy nhiên tỷ lệ giảm chưa nhiều. Năm 2008 số vụ tai nạn lao động là 5.836 vụ (giảm 1,93%) làm 6.047 người bị nạn (giảm 4,57%), trong đó có 573 người chết và 1.262 người bị thương nặng. Trong lĩnh vực PCCN, năm 2008, trên cả nước đã xảy ra 2.023 vụ, trong đó có tới 1.734 vụ cháy các cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ, nhà máy, kho tàng, công sở. Tình hình cháy lớn có nhiều diễn biến phức tạp, thiệt hại do cháy lớn gây ra tăng cao (82,7%). Có thể khẳng định rằng, hầu hết số vụ cháy nổ xảy ra là do vi phạm quy trình kỹ thuật, vi phạm quy định về PCCN trong sản xuất. Các vụ tai nạn lao động chết người là do nhận thức và ý thức tự giác chấp hành các qui định pháp luật về ATVSLĐ chưa cao, cụ thể 20% tổng số vụ tai nạn lao động chết người là do người sử dụng lao động vi phạm, thậm chí không xây dựng quy trình biện pháp làm việc an toàn, không huấn luyện an toàn cho người lao động. Gần 35% tai nạn lao động do NLĐ vi phạm quy trình làm việc an toàn, không sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân. Hiện nay cả nước ta có hơn 24.000 người bị mắc 21 bệnh nghề nghiệp, tập trung chủ yếu vào các bệnh bụi phổi silic, bệnh điếc do tiếng ồn và nhiễm độc chì. Những bệnh nghề nghiệp là do lao động thủ công nặng nhọc trong nhiều cơ sở sản xuất vừa và nhỏ và nhiều làng nghề đang bị ô nhiễm môi trường trầm trọng.
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, đòi hỏi công tác ATVSLĐ - PCCN càng phải đẩy mạnh, nhằm mục tiêu ngăn chặn, hạn chế, giảm xuống mức thấp nhất, tiến tới không có tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và cháy nổ. Để làm được điều này, trong công tác ATVSLĐ - PCCN cần chú ý đến hai nhóm giải pháp. Đó là nhóm giải pháp về quản lý, chỉ đạo và nhóm giải pháp đối với đối tượng thực hiện. Đối với công tác quản lý chỉ đạo của Nhà nước việc định ra Chiến lược cũng như chương trình quốc gia về ATVSLĐ – PCCN hết sức cần thiết và kèm theo đó là đội ngũ đủ mạnh, văn bản pháp luật đầy đủ, đồng bộ để điều hành quản lý. Đối với đối tượng thực hiện ATVSLĐ – PCCN, là chủ doanh nghiệp và NLĐ cần phải tuyên truyền vận động để họ có đầy đủ ý thức coi ATVSLĐ – PCCN là ưu tiên hàng đầu của sản xuất. Người sử dụng lao động bỏ tiền cho ATVSLĐ – PCCN chính là phần chi phí cần thiết cho sản phẩm.
Sau Cách mạng tháng Tám, năm 1947, trong Sắc lệnh đầu tiên về lao động do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký đã có những điều quy định về an toàn và vệ sinh lao động và nêu rõ: “Phải đảm bảo an toàn lao động, vì người lao động là vốn quý nhất”. Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Bác Hồ đã đi thăm nhiều công trường, nhà máy. Đến đâu, Người cũng quan tâm đến năng suất, an toàn lao động. Ngày 4-10-1957, Bác về thăm khu mỏ Quảng Ninh, Bác rất buồn vì trong mấy tháng đầu năm có 459 thợ mỏ bị tai nạn lao động. Bác nói rằng: “Tai nạn đó chẳng những hại đến anh em bị nạn mà còn ảnh hưởng đến sản xuất của xí nghiệp”. Cũng ở Quảng Ninh, Người còn nói rằng: “Một công nhân bất kỳ nam hay nữ đều rất quý báu, chẳng những quý cho gia đình các cô, các chú mà còn quý cho Đảng, cho Chính phủ và nhân dân nữa. Nếu để xảy ra tai nạn là thiệt chung cho bản thân gia đình, cho Đảng, Chính phủ và nhân dân”. Qua các kỳ Đại hội, trong các văn kiện của Đảng đều đề cập đến nhiệm vụ “Chăm lo cải thiện điều kiện làm việc, bảo đảm lao động, phòng chống tai nạn và bệnh nghề nghiệp cho người lao động”. Chủ trương, đường lối của Đảng về vấn đề ATVSLĐ, về PCCN còn được thể chế hóa bằng những bộ luật, nghị định, chính sách của Nhà nước trong giai đoạn đổi mới và hội nhập hiện nay.
