Theo bà Lê Việt Nga - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương, vấn đề an ninh, an toàn thực phẩm có tầm quan trọng đặc biệt, không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe, cuộc sống của người dân mà còn có tác động lớn tới phát triển kinh tế, thương mại, an sinh xã hội của mỗi quốc gia.
Chính vì vậy, ngày 21/10/2022 Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 17-CT/TW về tăng cường bảo đảm an ninh, an toàn thực phẩm trong tình hình mới. Khẩn trương triển khai chỉ thị này, Ban cán sự Đảng Bộ Công Thương đã xây dựng Kế hoạch số 13-KH/BCSĐ ngày 28/3/2023 về việc triển khai Chỉ thị số 17-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường bảo đảm an ninh, an toàn thực phẩm trong tình hình mới. Theo Kế hoạch số 13-KH/BCSĐ, việc phát triển hệ thống kinh doanh thực phẩm an toàn gồm những nhiệm vụ rất quan trọng:
“- Đẩy mạnh công tác truyền thông, tổ chức tập huấn về bảo đảm an toàn thực phẩm trong khâu phân phối.
- Thực hiện việc kết nối thực phẩm an toàn vào hệ thống phân phối.
- Tiếp tục chỉ đạo thực hiện công tác bảo đảm an toàn thực phẩm lồng ghép trong các nội dung công tác thường xuyên, nhiệm vụ được giao như Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, bình ổn thị trường, Đề án Đổi mới phương thức kinh doanh nông sản, Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi...”
Hội nghị "Phát triển hệ thống kinh doanh thực phẩm an toàn" hôm nay là một trong các hoạt động nhằm triển khai nhiệm vụ được giao của Bộ Công Thương.
Đa dạng kênh phân phối thực phẩm
Hiện nay, thực phẩm được lưu thông, buôn bán chủ yếu qua kênh phân phối truyền thống (chợ, cửa hàng tạp hoá), đặc biệt là thực phẩm tươi sống. Theo thống kê, cả nước có 8.517 chợ, trên 1.167 siêu thị, 254 trung tâm thương mại và hàng nghìn cửa hàng chuyên doanh, cửa hàng tiện lợi hiện đại hoạt động theo mô hình chuỗi hiện đại.
Đại diện Vụ Thị trường trong nước thông tin, hiện nay, chợ vẫn là kênh cung ứng thực phẩm chính trên cả nước. Tuy nhiên với sự phát triển của nền kinh tế và thu nhập của người dân, ngày càng có nhiều hệ thống phân phối hiện đại, phát triển theo chuỗi, có quy mô rộng khắp trên cả nước.
Các hệ thống phân phối hiện đại như hệ thống Saigon Co.op có trên hàng nghìn điểm bán, trong đó số cửa hàng Co.op Food đang hoạt động hiệu quả trên toàn quốc là 571 cửa hàng, góp phần cung cấp bữa ăn hàng ngày cho hàng triệu gia đình Việt Nam với tiêu chí kinh doanh hàng đầu “an toàn - tiện lợi - tươi ngon”.
Hệ thống siêu thị MM Mega Market Việt Nam có 21 trung tâm bán sỉ và siêu thị trên toàn quốc cùng với 5 trạm thu mua và cung ứng nông sản thực phẩm an toàn với 2.000 đối tác cung ứng sản phẩm.
Hệ thống WinCommerce, chuỗi bán lẻ lớn với hơn 3.500 siêu thị và cửa hàng tiện lợi tại 62 tỉnh thành trên cả nước, thu mua và tiêu thụ khoảng 83.000 tấn nông sản mỗi năm. Trong đó, hơn 50% là rau củ quả và trái cây thu mua từ các nhà cung cấp địa phương.
Hệ thống Big C & Go! với 72 cửa hàng tại khắp các tỉnh thành, cung cấp các thực phẩm đa dạng, tươi mới.
Hiện nay, có một xu hướng mới là tổ chức các chuỗi cửa hàng nhỏ cung ứng đặc sản địa phương, thực phẩm an toàn như chuỗi Sói Biển với 45 cửa hàng tại Hà Nội, chuỗi Bác Tôm, chuỗi Eco Food, … đóng góp vào việc phân phối thực phẩm theo xu hướng phân phối hiện đại, truy xuất được nguồn gốc từ nơi sản xuất đến tận tay người tiêu dùng.
Bên cạnh đó, hệ thống phân phối truyền thống cũng có sự chuyển mình. Các địa phương đã đẩy mạnh việc xây dựng thí điểm chợ an toàn thực phẩm. Đến tháng 10/2023, toàn quốc đã có hơn 200 mô hình chợ bảo đảm an toàn thực phẩm.
"Bộ Công Thương đã lồng ghép nội dung này trong Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển Nông thôn mới. Theo các tiêu chí liên quan đến hạ tầng thương mại, những địa bàn được đánh giá là nông thôn mới nâng cao cần phải có những mô hình chợ an toàn thực phẩm. Nội dung này đã được đưa vào Quyết định phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ", bà Lê Việt Nga cho hay.
Giai đoạn vừa qua, kênh thương mại điện tử ngày càng hoàn thiện và nhận được sự ủng hộ của người tiêu dùng. Nhiều kênh thương mại điện tử cũng tổ chức các gian hàng an toàn thực phẩm trên không gian số như Lazada, Shopee, …
Hiện nay, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số phối hợp với Vụ Thị trường trong nước triển khai Chương trình Kết nối tiêu thụ nông sản Việt an toàn trên không gian mạng.
Triển khai nhiều giải pháp đồng bộ
Theo bà Lê Việt Nga, để đạt được những kết quả nêu trên, Bộ Công Thương đã triển khai một số giải pháp căn bản.
Công tác truyền thông, tập huấn về an toàn thực phẩm đã được đẩy mạnh. Hàng trăm buổi tập huấn đã được tổ chức, đào tạo hàng triệu người lao động trong hệ thống phân phối kiến thức về an toàn thực phẩm. Các cơ quan truyền thông báo chí, truyền hình có số lượng bạn đọc, bạn nghe, bạn xem lớn đã hưởng ứng việc tuyên truyền về an toàn thực phẩm trong khâu phân phối, nâng cao nhận thức trách nhiệm của người sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
Về kết nối thực phẩm an toàn trong hệ thống phân phối, Bộ Công Thương đã làm tốt công tác lồng ghép vào các chương trình kinh tế xã hội như Đề án phát triển thị trường trong nước gắn với cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, Chương trình xúc tiến thương mại với hàng ngàn cuộc kết nối cung - cầu đã góp phần đưa hàng hóa bảo đảm an toàn thực phẩm vào các kênh phân phối.
Các hội chợ xúc tiến thương mại cũng là một kênh kết nối hàng hoá thực phẩm an toàn tới tay người tiêu dùng khi hằng năm có hàng nghìn hội chợ thương mại từ quy mô lớn cho đến các phiên chợ các vùng miền.
Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng các tiêu chuẩn, tiêu chí về quản lý an toàn thực phẩm đã góp phần chuẩn hóa các mặt hàng được hệ thống phân phối hiện đại thu mua. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ để truy xuất nguồn gốc hàng hoá đã đưa sản phẩm bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm vào sâu rộng thị trường.
Các Đề án đổi mới phương thức kinh doanh nông sản, Chương trình OCOP, Chương trình mục tiêu Quốc gia vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Chương trình xúc tiến tiêu thụ hàng hoá thương mại điện tử quốc gia, … đã tạo ra những điểm bán hàng mới có vị trí thuận tiện, thu hút người tiêu dùng và khách du lịch tham quan, mua sắm các hàng hoá đặc sản đặc trưng của địa phương.
Việc thu mua hàng hóa hai chiều cho bà con vùng đồng dân tộc thiểu số cũng góp phần tiêu thụ hàng hoá ở những vùng đặc biệt khó khăn của các tỉnh. Nhiều điểm chợ truyền thống đã được xây dựng để bà con mang nông sản đến để tiêu thụ với giá thành tốt nhất, đem lại nguồn thu nhập. Bà con cũng được tiếp cận với những hàng hoá, đặc biệt là hàng hoá thiết yếu từ miền xuôi.
Đáng chú ý, một trong những hoạt động đẩy mạnh để phát triển kênh phân phối thực phẩm an toàn là Chương trình bình ổn thị trường.
Hằng năm, khoảng 3 tháng trước Tết Nguyên đán, Bộ Công Thương luôn có văn bản chỉ đạo về vấn đề này. Ngày 30/10/2023, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành chỉ thị số 13 về việc thực hiện các giải pháp bảo đảm cân đối cung - cầu, bình ổn thị trường cuối năm 2023, dịp Tết Giáp Thìn năm 2024.
Theo đó, công tác an toàn thực phẩm là công tác ưu tiên được lồng ghép trong việc chỉ đạo các cơ quan, đơn vị về quản lý nhà nước, sản xuất và phân phối thực phẩm, các đơn vị quản lý thị trường để bảo đảm tổ chức hoạt động kết nối và phân phối thực phẩm có giá thành bình ổn, đặc biệt là an toàn thực phẩm đối với các mặt hàng thiết yếu, được sử dụng nhiều trong dịp Tết Nguyên đán như gạo, thịt lợn, trứng, dầu ăn, thuỷ hải sản, rau củ, bánh kẹo, …
Lượng hàng hoá sử dụng vào dịp Tết có xu hướng từ 15 - 30% qua các năm. Năm nay, theo báo cáo của các đơn vị phân phối lớn, con số vẫn tăng lên, tuy nhiên thấp hơn so với mọi năm, khoảng 7 - 15%.
Chương trình bình ổn thị trường đã được các thành phố lớn triển khai rất tốt, các doanh nghiệp tham gia thường có thị phần lớn, chiếm hơn 50% trên địa bàn của mình. Chính vì vậy, đây chính là một kênh phân phối sẽ tiếp tục được mở rộng, góp phần bảo vệ sức khoẻ của cộng đồng, giúp cho thị trường được bình ổn, để người dân từ mọi thành phần kinh tế, mọi tầng lớp có thể tiếp cận hàng hóa chất lượng với giá thành hợp lý.
Dù vậy, Phó Vụ trưởng Lê Việt Nga cho rằng, quản lý an toàn thực phẩm, bảo đảm an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng là một công tác khó khăn và lâu dài, đòi hỏi sự phối hợp liên ngành, giữa các Bộ, ban ngành Trung ương và địa phương, cùng sự chung tay đóng góp của các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thực phẩm, sự ủng hộ của người tiêu dùng và đặc biệt là sự hỗ trợ từ các cơ quan truyền thông, báo chí nhằm lan tỏa các chỉ đạo của Đảng, Nhà nước đến với các đơn vị, doanh nghiệp và người dân.
"Thời gian tới, tôi hi vọng các thành phần trong cộng đồng sẽ chung tay hành động, triển khai tốt nhất Chỉ thị số 17 của Ban Bí thư bảo đảm được an ninh, an toàn thực phẩm trong tình hình mới có nhiều biến động, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới và chịu tác động không nhỏ sau đại dịch Covid-19 cũng như các diễn biến tiêu cực quốc tế", đại diện Vụ Thị trường trong nước bày tỏ.
