Những chiếc chum đá lớn đủ các cỡ, có cái đường kính rộng 3 mét, nặng tới 1 tấn, nằm rải rác ở ba cánh đồng chính gần tỉnh Phôn-xa-vẳn. Các nhà khảo cổ và sử học của Lào đang đề nghị Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) đưa vùng Cánh đồng Chum vào danh sách di sản văn hóa thế giới.
Có rất nhiều giả thuyết về việc sản xuất và sử dụng những chiếc chum đá tại đây. Điều ngạc nhiên là người ta không thấy có núi đá ở vùng này. Vậy, người xưa làm những chiếc chum đá khổng lồ như thế nào? Một nhà nghiên cứu cho biết: “Chúng tôi đã tìm hiểu 65 địa điểm trong tổng số 109 khu vực có chum cổ. Hầu hết chúng đều nằm ở những vùng rất hẻo lánh hoặc trong rừng rậm”.
Một số người cho rằng những chiếc chum đá này dùng để đựng rượu khao quân của một lãnh chúa sau khi thắng trận trở về. Một truyền thuyết khác cho rằng, thuở xa xưa, ở vùng này có một bộ lạc người khổng lồ sinh sống, có người cao tới 2,5 mét, thường uống rượu đựng trong chiếc chum đá lớn. Họ còn dùng những chiếc chum đá này để đựng gạo hoặc làm áo quan chôn người chết. Tuy nhiên, phân tích carbon cho thấy chúng có tuổi lớn hơn nhiều so với vật chứa.
Nằm ở vị trí xung yếu, giữa miền Bắc Việt Nam và vùng đồng bằng Viêng Chăn, về mặt lịch sử địa lý, tỉnh Xiêng Khoảng là khu vực có tầm quan trọng về mặt chiến lược. Trong những năm 40 và 50 của thế kỷ XX, nhân dân các bộ tộc Lào ở vùng này đã nổi dậy đấu tranh đòi tự do, độc lập. Tỉnh Xiêng Khoảng trở thành khu căn cứ kháng chiến của các lực lượng yêu nước Lào chống thực dân Pháp. Vào cuối thập kỷ 60, Mỹ đẩy mạnh chiến tranh phá hoại ở Lào, Xiêng Khoảng cùng với tỉnh láng giềng Hủa Phăn trở thành chiến trường ác liệt và bị thiệt hại nặng trong chiến tranh phá hoại của Mỹ. Trong một chiến dịch ném bom dữ dội xuống thị xã Xiêng Khoảng, máy bay Mỹ đã san bằng ít nhất 3.000 ngôi nhà, trong đó có một số ngôi chùa cổ và nhiều ngôi nhà kiến trúc đẹp trong thị xã.
Sau ngày giải phóng năm 1975, nhân dân tỉnh Xiêng Khoảng ra sức khôi phục sản xuất và cuộc sống bình thường. Tuy nhiên, đến nay người ta vẫn còn thấy rõ những tàn tích chiến tranh Đông Dương ở tỉnh Xiêng Khoảng hơn bất cứ nơi nào khác ở Lào. Những hố bom lớn đào sâu xuống đất thành những chiếc ao rộng nằm rải rác khắp nơi. Ngay cả trong các khách sạn, người ta còn thấy những dao, thìa, dĩa được làm từ xác máy bay Mỹ. Một điều kỳ lạ là sau hàng thập kỷ bị bom Mỹ tàn phá trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, cánh đồng Chum vẫn còn giữ được sự huyền bí gần như nguyên trạng. Những dấu tích chiến tranh vẫn còn xung quanh khu vực này, với rất nhiều bom chưa phát nổ và vũ khí hạng nhẹ. Đây cũng là nguyên nhân khiến một số chum cổ bị hỏng.
Tuy vậy, hầu hết những chiếc chum này vẫn còn đứng vững tới ngày nay và vẫn tiếp tục là một bí ẩn cần được khám phá đối với các nhà khoa học, cư dân địa phương, cũng như du khách.
ở cách tỉnh Phôn-xa-vẳn 52 km về phía Bắc, có hai suối nước khoáng nóng là Bò Nọi (Suối Nhỏ) và Bò Nhày (Suối Lớn) nóng tới 60oC, thu hút đông đảo du khách đến tắm, nghỉ ngơi và dưỡng sức. Trong thời kỳ đổi mới, thị xã Phôn-xa-vẳn đang được xây dựng và mở rộng, một sân bay mới được khôi phục từ căn cứ không quân Phôn-xa-vẳn cũ, một số khách sạn đủ tiêu chuẩn đón khách quốc tế đã được xây dựng mới hoặc tân trang. Hằng ngày, các chuyến bay từ thủ đô Viêng Chăn hoặc từ cố đô Luông Pha-băng chở du khách đến tham quan các danh lam thắng cảnh của tỉnh Xiêng Khoảng. Việc buôn bán giữa Xiêng Khoảng và các tỉnh khác ở Lào ngày càng phát triển. Ngày nay, tỉnh Xiêng Khoảng và Cánh đồng Chum lịch sử đang trở thành một điểm du lịch hấp dẫn đối với du khách nước ngoài khi đến thăm đất nước Triệu Voi.
