Năm 2024, WinCommerce với 4.000 điểm bán từ thành thị tới nông thôn đã chấm dứt những tháng năm thua lỗ triền miên. Saigon Co.cop với hệ thống hơn 800 điểm bán, từ đại siêu thị tới cửa hàng thực phẩm đã đạt doanh thu gần 30.000 tỷ đồng (hơn 1 tỷ đô la Mỹ) vào cuối năm 2024.
Theo số liệu của Bộ Công Thương, thương mại điện tử tại Việt Nam năm 2024 đã đạt giá trị 25 tỷ đô la Mỹ, vượt xa các hệ thống bán lẻ trực tiếp có mạng lưới điểm bán phủ khắp Việt Nam. Trong đó, theo Metric, khoảng gần 67,9% thị phần thương mại điện tử tại Việt Nam thuộc về Shopee, hơn 23% thị phần thuộc về Tiktok shop.
Đâu là bí quyết thành công của những người khổng lồ này?
Masan Group - Hệ thống bán lẻ chuyển lỗ thành lãi
Theo báo cáo của Masan Group, sau khi mua lại chuỗi Vinmart và Vinmart+ tại thời điểm đang thua lỗ hàng nghìn tỷ đồng năm 2019 và đổi tên thành Winmart và Winmart+ trực thuộc Công ty Wincommerce của Tập đoàn - WCM, mảng bán lẻ tiêu dùng của Tập đoàn này vẫn tiếp tục lỗ 4.186 tỷ đồng vào năm 2020 và lỗ 1.446 tỷ đồng vào năm 2021.
Với truyền thống và thế mạnh nhiều năm về nghiên cứu và phát triển (R&D) của mình, Tập đoàn này đã nhanh chóng tìm ra những điểm yếu cốt tử gây ra tình trạng kinh doanh không hiệu quả. Đó là chi phí logistics cao đã làm doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp bị bóp nghẹt. Với đặc thù khối lượng hàng hóa lớn, đa dạng chủng loại và tần suất đơn hàng ở mức cao, ngành bán lẻ yêu cầu một chuỗi cung ứng đặc thù và rất phức tạp.
Nhận thức việc tối ưu hóa logistics - khâu vô cùng quan trọng trong chuỗi cung ứng của WinCommerce với mạng lưới điểm bán rộng nhất Việt Nam (tại thời điểm đó, có gần 3.500 cửa hàng, hơn 30 triệu lượt khách mua sắm mỗi tháng, hàng ngàn mặt hàng cần vận chuyển kịp thời đến 62/63 tỉnh thành trên khắp Việt Nam), là yếu tố sống còn, đã dẫn đến quyết định sáng suốt có tính bước ngoặt chiến lược của lãnh đạo Tập đoàn này.
Vào năm 2022, Masan Group đã triển khai các sáng kiến chuyển đổi số chuỗi cung ứng hàng tiêu dùng của hệ thống bán lẻ trên toàn quốc bằng việc ứng dụng nghiên cứu, áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence - AI), công nghệ máy học (Machine learning- ML) để củng cố nền tảng hạ tầng cho người tiêu dùng, bao gồm mô hình bán lẻ mới, chương trình Hội viên, thanh toán số và nền tảng logistics.
Chương trình Hội viên WIN của Masan Group ra mắt vào năm 2022, đóng vai trò cốt lõi trong công cụ tiêu dùng AI và ML 360. Với chiến lược này, Masan ứng dụng công cụ trí tuệ nhân tạo vào hầu hết các khâu từ vận chuyển, cung cấp hàng, tối ưu hàng tồn kho và dự báo trước số lượng hàng cần có sẵn tại bất cứ siêu thị nào thuộc hệ thống Winmart/ WinMart+.
Đầu năm 2022, Masan Group đã thành lập một công ty logistics của riêng mình tại thị trường nội địa với tên gọi Supra. Với mục tiêu ban đầu là đảm bảo sự lưu thông hàng hóa phục vụ hệ sinh thái của Tập đoàn, giúp người tiêu dùng và đối tác tiết kiệm chi phí nhất có thể, công ty Supra đã ứng dụng công cụ AI và ML để lên đơn hàng cho một số mặt hàng và mở rộng dần nhằm thay thế con người. Thông qua cơ sở dữ liệu, công nghệ máy học nhận diện được các cửa hàng có lượng tiêu thụ hàng nhiều nhất, từ đó lên đơn vận chuyển, tính toán lộ trình giao hàng tối ưu giúp chi phí vận chuyển được tiết kiệm nhất có thể. Supra đảm nhận cung ứng 45% lượng hàng hóa khô của WCM, góp phần giảm 13% chi phí cung ứng trên mỗi sản phẩm của WCM trong năm đầu hoạt động, góp phần giảm giá bán lẻ hàng hóa tới tay người tiêu dùng. Nhờ ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, Supra lên kế hoạch cung ứng hiệu quả, tránh tình trạng thiếu hàng hay tồn kho cao.
Kể từ khi Supra đi vào hoạt động, tỷ lệ hàng hóa sẵn có tại các siêu thị WinMart, cửa hàng WinMart+, WIN đã tăng từ 65% lên 80%. Đặc biệt, Supra giúp WCM kiểm soát tập trung chất lượng sản phẩm tại hệ thống kho DC, đảm bảo chất lượng hàng hóa đồng nhất và xuyên suốt trên toàn bộ hệ thống cửa hàng và siêu thị. Nhờ vậy, năm 2024, Masan Group đã bắt đầu có lãi từ chuỗi bán lẻ này kể từ khi mua lại, chấm dứt những năm tháng thua lỗ triền miên hàng nghìn tỷ đồng, đồng thời đã mở rộng hệ thống WinMart/WinMart+/Win đạt 4.000 điểm bán bao phủ từ thành thị đến nông thôn vào cuối năm 2024.
Saigon Co.op trụ vững top đầu bán lẻ hàng tiêu dùng
Liên hiệp Hợp tác xã Thương mại TP. Hồ Chí Minh (Saigon Co.op) là nhà phân phối có thương hiệu 35 năm lâu đời nhất tại Việt Nam, có mạng lưới bán lẻ rộng khắp cả nước với hơn 800 điểm bán gồm đầy đủ các mô hình bán lẻ, từ quy mô lớn đến nhỏ như: siêu thị Co.opmart, đại siêu thị Co.opXtra, cửa hàng thực phẩm Co.opFood, cửa hàng bách hóa Co.opSmile, siêu thị cao cấp Finelife, cửa hàng 24h Cheers, trung tâm thương mại Sense City với hơn một triệu lượt khách hàng mua sắm mỗi ngày.
Dù đã từng nhiều năm dẫn đầu tại Việt Nam về doanh thu tại phân khúc bán lẻ hiện đại, tuy nhiên những năm gần đây, hệ thống này đang phải cạnh tranh với áp lực lớn từ rất nhiều hệ thống bán lẻ hiện đại trong nước và có vốn đầu tư nước ngoài khác, có lợi thế về tài lực, nhân lực và công nghệ.
Để nâng cao trải nghiệm khách hàng, tăng vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp, tránh tụt hậu, năm 2022, Saigon Co.op đã phối hợp với các đối tác uy tín như Oracle Cloud (nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây với giải pháp được thiết kế và xây dựng dựa trên các trung tâm dữ liệu thế hệ thứ II trải khắp toàn cầu, mang lại hiệu suất vượt trội, linh hoạt, bảo mật và tính sẵn sàng cao), KPMG (đơn vị tư vấn) triển khai ứng dụng các hệ thống phần mềm ứng dụng nghiệp vụ như hệ thống bán lẻ MMS, ứng dụng ERP, bán hàng đa kênh OMNI, quản lý khách hàng trung thành Loyalty và hệ thống quản trị dữ liệu… nhằm tối đa hóa hiệu quả điều hành quản trị. Nhờ vậy, trong bối cảnh kinh tế trong và ngoài nước có nhiều khó khăn, Saigon Co.op vẫn duy trì doanh thu năm 2023 đạt gần 30.000 tỷ đồng (hơn 1 tỷ đô la Mỹ), trở lại vị trí trong Top các doanh nghiệp dẫn đầu ngành bán lẻ và với lợi nhuận hoàn thành tốt chỉ tiêu kế hoạch đề ra. Năm 2024, số điểm bán của hệ thống này đang hướng tới con số 900 điểm bán và doanh thu dự kiến tiếp tục tăng trưởng.
Và thành công ngoài tưởng tượng của các kênh thương mại điện tử
Bên cạnh các kênh mua sắm trực tiếp, thương mại điện tử Việt Nam với sự phát triển vũ bão, thị phần chủ yếu thuộc về các nhà đầu tư nước ngoài, với những cái tên quen thuộc: Shopee, Tiktokshop, Lazada, Meta,...
Theo Báo cáo của Bộ Công Thương, thương mại điện tử tại Việt Nam năm 2024 đã đạt giá trị 25 tỷ đô la Mỹ. Đến giữa năm 2024, theo tính toán của Metric, Shopee tiếp tục dẫn đầu với doanh thu 53.740 tỷ đồng, đạt 67,9% thị phần. Xếp thứ 2 là TikTok Shop với 18.360 tỷ đồng, chiếm 23,2% thị phần. Lazada chỉ đạt 6.030 tỷ đồng, chiếm 7,6% thị phần và Tiki chiếm 1,3% thị phần với 997,06 tỷ đồng. Có thể thấy, dù mới vào Việt Nam mấy năm gần đây, các hệ thống bán lẻ trên môi trường trực tuyến như Shopee, Tiktokshop, Lazzada,... đã đạt doanh thu và tốc độ phát triển vượt xa các hệ thống bán lẻ trực tiếp có mạng lưới điểm bán hiện đại văn minh, độ phủ khắp Việt Nam như các cửa hàng của Saigon Co.op, của Bách hóa xanh, của Thế giới di động, của Wincommerce, của Central Retail Vietnam, của BRG Retail, của Satra,... Thế mạnh vượt trội của các hệ thống thương mại điện tử này là áp dụng những kiến thức mới nhất về khoa học công nghệ, chuyển đổi số để thiết lập và phát triển được chuỗi cung ứng hàng tiêu dùng tối ưu với các đối tác mạnh nhất về thu mua, logistics, thanh toán, phân tích dữ liệu, truyền thông,…
Các hệ thống này hơn hẳn các hệ thống mua sắm trực tuyến về tính đổi mới sáng tạo, tính linh hoạt, tạo xu hướng (trend) mua sắm hấp dẫn người tiêu dùng thông qua những hình thức khuyến mại lồng ghép yếu tố văn hóa, nghệ thuật độc đáo, nắm bắt tâm lý người tiêu dùng,..
Qua đây, có thể thấy rõ vai trò chìa khóa vạn năng của ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo đã giúp cho doanh nghiệp bán lẻ nâng cao sức cạnh tranh để tồn tại, trụ vững và phát triển tại thị trường Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới sâu rộng.
