Nhiều chuyên gia nhận định, an ninh năng lượng quốc gia đang chịu tác động kép của yếu tố “nguồn cung” và “biến đổi khí hậu”. Tiến sĩ Hoàng Tiến Dũng, Viện trưởng Viện Năng lượng, Bộ Công Thương cho rằng: Biến đổi khí hậu không chỉ làm gia tăng hơn nữa mức độ phụ thuộc năng lượng, đặc biệt là nhu cầu nhập khẩu dẫn tới sự mất ổn định nguồn cung cũng như sự phụ thuộc về mặt địa chính trị, mà còn tác động lớn đến an toàn và ổn định trong cung ứng năng lượng, làm gián đoạn, ngừng trệ, thậm chí tê liệt trong một thời gian dài. Theo ông Đặng Quang Thịnh, Trung tâm Nghiên cứu Biến đổi khí hậu - Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn & Môi trường thì, biến đổi khí hậu còn làm cho các giàn khoan dầu được xây dựng trên biển, hệ thống vận chuyển dầu và khí, các nhà máy điện chạy khí được xây dựng ven biển bị ảnh hưởng, do đó, gia tăng chi phí đầu tư mới, cải tạo, sửa chữa và nâng cấp thiết bị, mạng lưới phân phối điện. Trong khi đó mưa lớn, thất thường sẽ ảnh hưởng đến vận hành các công trình thủy điện. Ông Nguyễn Bá Cường, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng cũng cho rằng: mức độ phụ thuộc vào nguồn than nhập khẩu ngày càng lớn, dự kiến đến năm 2030 nhập khẩu than cho điện khoảng 130 – 140 triệu tấn. Do vậy, vấn đề là chúng ta phải đa dạng hóa các nguồn năng lượng và hạn chế thấp nhất năng lượng phải nhập khẩu như: than, dầu…
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh nhiều thách thức đó, việc thiết lập hệ thống an ninh năng lượng của Việt Nam lại mới đang ở giai đoạn hình thành. Xu hướng đa dạng hóa nguồn cung năng lượng là chưa thực sự rõ rệt. Nguồn cung năng lượng nội địa như than, dầu và khí đốt có giới hạn. Ông Nguyễn Đức Cường, Giám đốc Trung tâm Năng lượng tái tạo và phát triển sạch (Viện Năng lượng) cho rằng, hiện quy hoạch phát triển ngành năng lượng của Việt Nam chưa đề cập nhiều tới tác động của biến đổi khí hậu, cũng như chưa có bất cứ một lượng hóa nào về tác động của biến đổi khí hậu đối với ngành năng lượng nói riêng. Việt Nam hiện đang thiếu một quy hoạch tổng thể cho ngành an ninh năng lượng. Đối với quy hoạch ngành dầu khí, điện… hiện nay chưa xét đến yếu tố của biến đổi khí hậu. Ví dụ như nhiệt độ tăng thì nhu cầu sử dụng năng lượng điện, than cũng gia tăng hay các giàn khoan ở ngoài khơi sẽ bị tác động ra làm sao? “Hiện chúng ta đang quy hoạch vấn đề năng lượng cho giai đoạn 2015. Những nghiên cứu trong giai đoạn này sẽ bổ trợ đưa các yếu tố biến đổi khí hậu vào quy hoạch ngành năng lượng. Từ đấy chúng ta sẽ thấy được bài toán về chi phí của hệ thống năng lượng trong ứng phó với biến đổi khí hậu”, ông Cường cho biết thêm. Trong thời gian tới, việc đánh giá tác động của biến đổi khí hậu và đề xuất các giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng trong giai đoạn tới được coi là vấn đề cần thiết, quan trọng và cấp bách. Các ban, ngành chức năng cần xúc tiến việc xây dựng bộ chỉ tiêu đánh giá, từ đó tiến hành thiết kế chi tiết kịch bản ứng phó với biến đổi khí hậu cho ngành năng lượng nói riêng.
Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1855/QĐ-TTg ngày 27/12/2007 đã ưu tiên thực hiện chính sách bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia theo hướng phát triển đồng bộ các nguồn năng lượng; khai thác và sử dụng tiết kiệm các nguồn năng lượng trong nước; giảm bớt phụ thuộc vào các sản phẩm dầu mỏ nhập khẩu, xuất nhập khẩu than hợp lý; liên kết hệ thống năng lượng trong khu vực; mở rộng kho dự trữ xăng dầu. Bộ Công Thương đã xây dựng và ban hành kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu tại Quyết định số 4103/QĐ-BCT ngày 3/8/2010 nhiệm vụ cần phải thực hiện trong giai đoạn 2012 - 2013 là đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến an ninh năng lượng quốc gia nhằm mục tiêu đảm bảo sự bền vững và an ninh năng lượng trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Trong khuôn khổ thực hiện Chương trình Mục tiêu Quốc gia Ứng phó với Biến đổi khí hậu của Bộ Công Thương, Viện Năng lượng được giao nhiệm vụ “Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu, đề xuất các giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng trong bối cảnh biến đổi khí hậu” với mục tiêu đánh giá tác động của nước biển dâng, giảm thiểu tác động đến an ninh năng lượng quốc gia. Tiến sĩ Hoàng Tiến Dũng, Viện trưởng Viện Năng lượng nhận định: “Đây sẽ là cơ sở lý luận cũng như phương pháp đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến an ninh năng lượng của Việt Nam giai đoạn đến 2030, tầm nhìn 2050”. Ông Nguyễn Đức Cường thì cho rằng, vấn đề xem xét đầu tiên là đa dạng hóa các nguồn cung cấp, sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như: Mặt trời, năng lượng gió, sinh học, hay phế thải của nông nghiệp để sản xuất điện. Thị phần và cơ cấu của các lĩnh vực này sẽ được đẩy mạnh. Hiện Bộ Công Thương đang thiết lập cơ chế hỗ trợ để nhằm khai thác năng lượng gió trong phát triển. “Hiện, chúng ta chỉ có một số ít năng lượng gió thôi nhưng đến năm 2030, tỉ trọng năng lượng gió sẽ tăng lên rất nhiều. Do đó, để làm tốt công tác đánh giá tác động của biến đổi khí hậu, từ đó đưa ra các giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng thì vấn đề dự báo nhu cầu sử dụng năng lượng của các ngành kinh tế phải chính xác, đồng thời phải có các giải pháp hợp lý và chính sách phát triển nguồn cung sát với nhu cầu thực tế, tránh đầu tư lãng phí, dàn trải hoặc vì thiếu nguồn cung năng lượng mà ảnh hưởng đến phát triển kinh tế đất nước”, ông Cường chia sẻ.
Giáo sư Micheal Parsons, chuyên gia phát triển bền vững – đối tác của Viện Chiến lược chính sách tài nguyên - môi trường, Bộ TN&MT nhận định, quan trọng hơn là cần “địa phương hóa” chính sách thực thi để phù hợp với điều kiện địa lý, kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội của từng tỉnh, thành phố. An ninh năng lượng là vấn đề lớn không chỉ của Việt Nam mà còn là thách thức cho sự phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới. Để đảm bảo an ninh lương thực trong những thập niên tới, Việt Nam cần cố gắng đa dạng hóa nguồn cung năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo như khí sinh học, địa nhiệt, năng lượng gió… Đây sẽ là hướng đi bền vững cho vấn đề năng lượng của Việt Nam trong tương lai.
