Danh thắng địa chất này nằm phía đông bắc Tam Hải, Núi Thành, Quảng Nam. Hình dạng, màu sắc các bậc đá nơi đây là biểu hiện của quá trình tiến hóa vỏ Trái Đất, liên quan tới sự hình thành và tách giãn Biển Đông.
Bàn Than là thềm biển cổ, có khối núi nhô ra phía biển, hình dạng bằng phẳng. Hòn Mang, Hòn Dứa là 2 đảo tách rời, nằm giữa biển. Hòn Mang rộng khoảng 2ha cách Bàn Than khoảng 400m, còn Hòn Dứa rộng hơn 11ha, cách Bàn Than 700m.
Đáng chú ý, toàn bộ khu vực này có những dải đá đen óng, xếp chồng lên nhau, nhô lên giữa biển với nhiều vết hằn do sóng, gió nơi biển khơi để lại.
Bao bọc quanh danh thắng Bàn Than – Hòn Mang – Hòn Dứa là hệ san hô rộng hơn 90ha với khoảng 100 loài. Đây chính là nơi trú ngụ, sản sinh của 41 loài rong biển và 168 loài cá, trong đó có nhiều loại có giá trị kinh tế cao. Là nơi tập trung sinh sống của nhiều loại rong tảo, hải sản quý như tôm hùm, tôm sú, ốc hương, cá, mực và giáp xác các loại.
Theo đánh giá của các chuyên gia, nhà khoa học trên lĩnh vực địa chất, khu vực các xã Tam Hải, Tam Quang của huyện Núi Thành, nhất là khu vực Bàn Than - Hòn Mang - Hòn Dứa có niên đại cách ngày nay khoảng 400 triệu năm, mang những đặc trưng tiêu biểu của quá trình tiến hóa vỏ Trái Đất, liên quan tới sự hình thành và tách giãn Biển Đông; là địa điểm có giá trị đối với việc nghiên cứu và làm sáng tỏ các giai đoạn phát triển địa chất của vỏ Trái Đất.
Men theo vách đá quanh eo núi Bàn Than về phía những mỏm đá đen nhô cao lên giữa biển (người dân địa phương gọi là Ông Đụn - Bà Che), cảm giác như đang hòa với thiên nhiên, đất trời. Đá ở đây là nghệ thuật sắp đặt, hòa với sóng gió, biển cả và nắng vàng tạo nên bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ.
Từ phía Ông Đụn - Bà Che, chừng như mọi “đặc sản” nơi đây có thể thu vào tầm mắt. Đó là những mỏm đá trùng điệp sóng vỗ, Hòn Mang - Hòn Dứa xanh mát phía xa, rạn san hô nhiều màu sắc kéo dài quanh đảo, hay hình ảnh lao động nhộn nhịp trên biển của người dân xã đảo...
Ngày 29/2/2024, danh lam thắng cảnh Bàn Than - Hòn Mang - Hòn Dứa đã được công nhận là di tích quốc gia. Đây sẽ là cú hích lớn trong định hướng phát triển du lịch của huyện.
Tương lai gần sẽ có những tour tuyến được hình thành, kết nối nhiều địa danh, thắng cảnh ở Núi Thành với hạt nhân là Bàn Than - Hòn Mang - Hòn Dứa. Kỳ vọng đây là sản phẩm du lịch đặc sắc thu hút du khách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
