Hiện nay, cả nước có hơn một nghìn cơ sở dạy nghề, qui mô dạy nghề đã tăng nhanh, nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo từ 13,4% năm 2001 lên khoảng 24% năm 2007, góp phần chuyển dịch cơ cấu, kinh tế, cơ cấu lao động. Tuy nhiên, giáo dục nghề nghiệp nước ta vẫn còn một số tồn tại, đó là chưa đáp ứng được yêu cầu về số lượng và chất lượng, đặc biệt là thiếu hụt lao động có kỹ năng tay nghề cao, học sinh sau khi đào tạo tại các trường về các doanh nghiệp vẫn phải đào tạo lại. Vì vậy, việc nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp trong các cơ sở đào tạo hiện nay, nhằm đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp là rất cần thiết.
Trường Cao đẳng Công nghiệp Thái Nguyên là 1 trong 50 trường trực thuộc Bộ Công Thương, với nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có trình độ cao đẳng kỹ thuật, kinh tế công nghiệp và các trình độ thấp hơn như: trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề (gồm các ngành chủ yếu: Công nghệ kỹ thuật cơ khí, công nghệ kỹ thuật điện, công nghệ thông tin, công nghệ kỹ thuật điện tử, công nghệ kỹ thuật may). Đứng trước những yêu cầu ngày càng cao về nguồn nhân lực, vấn đề đào tạo công nhân lành nghề đáp ứng nhu cầu của xã hội đang trở thành vấn đề quan trọng và cấp bách. Xuất phát từ một trường công nhân kỹ thuật, qui mô đào tạo nghề chiếm trên 50%, công tác quản lý dạy thực hành nghề của Trường tuy dựa trên nhiều kinh nghiệm truyền thống và được thực hiện có hệ thống, song vẫn còn nhiều khó khăn và có nhiều bất cập về nhiều mặt như: thiết kế chương trình, chất lượng giáo viên, tổ chức dạy học, cơ sở vật chất - kỹ thuật đòi hỏi phải nhanh chóng đổi mới hoạt động quản lí dạy học thực hành nghề.
Hiện nay, Nhà trường cần phải tập trung quản lí dạy học thực hành nghề trước hết ở chỗ hoàn thiện chương trình đào tạo với cơ cấu thực hành hợp lí, phát triển kỹ năng dạy học thực hành của giáo viên, nâng cấp trang thiết bị và nhà xưởng thực hành và đặc biệt là tập trung chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học thực hành nghề.
Trong chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học thực hành, chỗ yếu nhất của Trường là tổ chức học tập và khuyến khích tính tích cực, chủ động học tập của học sinh, đồng thời là việc khắc phục thói quen dạy học thực hành chưa triệt để của giáo viên. Trong những năm tới, để nâng cao chất lượng đào tạo đặc biệt là chất lượng đào tạo nghề, Nhà trường đã triển khai và thực hiện một số biện pháp sau:
1. Đổi mới mục tiêu chương trình đào tạo.
Nhà trường căn cứ vào các hướng dẫn của Bộ Công Thương, căn cứ vào tình hình phát triển kinh tế của đất nước, của địa phương, nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp, từ đó đặt ra yêu cầu về trình độ đầu vào, trình độ đầu ra đối với từng nghề, thời gian đào tạo tương ứng, sát với yêu cầu sản xuất thực tiễn, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu ngành nghề của địa phương, của xã hội.
2. Đổi mới công tác quản lý kế hoạch, nội dung chương trình dạy học thực hành nghề.
Tạo ra nề nếp thực hiện kế hoạch, chương trình dạy học nghiêm túc và phù hợp trong hoạt động dạy học thực hành nghề ở toàn Trường; Xây dựng và đổi mới nội dung, chương trình đào tạo theo quan điểm liên thông giữa các cấp học, trên cơ sở chuẩn hoá về kiến thức, kỹ năng và thái độ. Phải kết hợp được giữa lý luận và thực tiễn, thực tập kết hợp với sản xuất làm ra sản phẩm tạo ra sự hứng thú cho học sinh.
3. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của người học.
“Phương pháp giáo dục nghề nghiệp phải kết hợp rèn luyện kỹ năng thực hành với giảng dạy lý thuyết để giúp người học có khả năng hành nghề và phát triển nghề nghiệp theo yêu cầu của từng công việc”. Phương pháp dạy học là một trong những yếu tố quan trọng và là điều kiện không thể thiếu được của quá trình dạy – học. Đổi mới phương pháp đào tạo theo hướng mềm dẻo, linh hoạt. Triển khai đổi mới phương pháp đào tạo theo 3 tiêu chí: Trang bị cách học; Phát huy tính chủ động của người học; sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong hoạt động dạy và học. Khuyến khích học sinh phương pháp tự học tập rèn luyện để dần hình thành kỹ năng nghề nghiệp.
4. Đổi mới công tác quản lý hoạt động dạy học thực hành của giáo viên.
Để làm tốt công tác này, Nhà trường xác định cần: Tổ chức cho giáo viên nghiên cứu quán triệt đường lối giáo dục của Đảng và Nhà nước; Đôn đốc và kiểm tra chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch, nội dung giảng dạy môn học và phương pháp giảng dạy của giáo viên; Quản lý hoạt động dạy của giáo viên bao gồm quản lý việc thực hiện giờ lên lớp, quản lý hoạt động chuyên môn và quản lý sinh hoạt chuyên môn.
Trong công tác qui hoạch, đào tạo, bồi dưỡng giáo viên: Nhà trường chú trọng nâng cao trình độ đội ngũ cho giáo viên, đặc biệt là năng lực thực hành nghề và năng lực sư phạm, xây dựng chuẩn giáo viên, phương thức bồi dưỡng, kiểm định và quản lý giáo viên; Quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần cho giáo viên thông qua các hình thức: Tổ chức các phong trào thi đua, đi tham quan, mở rộng giao lưu, hợp tác với các doanh nghiệp, cơ sở đào tạo,...
5. Đổi mới công tác quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị.
Trong quá trình quản lý, Nhà trường đặt mục tiêu là, cần sử dụng hợp lý, có hiệu quả tài liệu giáo trình, cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí hiện có của Trường và tăng cường huy động các nguồn lực, kinh phí đầu tư theo hướng hiện đại hoá các trang thiết bị, phòng thí nghiệm, xưởng thực hành, thư viện; Phối hợp chặt chẽ việc thực tập, thực hành tay nghề của học sinh với các doanh nghiệp sản xuất, dịch vụ, tạo ra sản phẩm (hoặc bán thành phẩm) để tăng nguồn thu, phục vụ cho đào tạo
6. Đổi mới công tác quản lý việc học tập, rèn luyện của học sinh.
Quản lý học tập và rèn luyện của học sinh làm cho học sinh hăng hái tích cực trong lao động học tập, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Để thực hiện tốt, Nhà trường cần xây dựng động cơ, thái độ học tập đúng đắn cho học sinh; Theo dõi tình hình học tập chuyên cần của học sinh; Chỉ đạo, theo dõi phương pháp và kết quả học tập và rèn luyện của học sinh. Ngoài các văn bản pháp quy Nhà nước và các Bộ, Nhà trường còn ban hành các văn khác đến như nội qui nhà trường, nội qui lớp học lý thuyết, nội qui lớp học thực hành, qui định về khen thưởng kỷ luật, qui định về tự học...
Để khuyến khích tự học, ngoài mỗi cá nhân học sinh có một phương pháp riêng thì đối với giáo viên, cần chú ý giúp đỡ, phát hiện bồi dưỡng những học sinh học khá, giúp các em cải tiến phương pháp học tập.
Tuy nhiên, để Nhà trường thực hiện tốt hơn công tác quản lý giáo dục, nhất là trong dạy thực hành nghề, chúng tôi đề xuất một số kiến nghị sau:
1. Sớm ban hành chương trình khung của các nghề chưa có chương trình khung chuẩn làm cơ sở pháp lý cho các cơ sơ đào tạo thực hiện.
2. Phối hợp và chỉ đạo các cơ sở giáo dục xây dựng bộ giáo trình chuẩn cho những môn học bắt buộc của các nghề đào tạo để thống nhất chung trong toàn quốc.
3. Thường xuyên mở các lớp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý về nâng cao trình độ, đặc biệt là kỹ năng nghề cho giáo viên thực hành
4. Tạo điều kiện đầu tư về kinh phí mua sắm thiết bị dạy nghề cho các trường theo hướng hiện đại hoá.
5. Giao quyền tự chủ và chịu trách nhiệm cao hơn cho Nhà trường trong việc liên kết đào tạo, nhất là khai thác các điều kiện và nguồn lực hỗ trợ dạy học thực hành nghề.
Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết số 37/2004/QH 11 của Quốc hội về giáo dục đào tạo;
2. Luật Giáo dục 2005;
3. Đàm Hữu Đắc, “Dạy nghề theo nhu cầu của doanh nghiệp - Thực trạng và giải pháp”, Bản tin Hội Dạy nghề Việt Nam tháng 6/2008;
4. Trần Văn Thanh, “Tạo bước đột phá mới, đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao”, Tạp chí Công nghiệp tháng 11 năm 2007.
