Trong tháng trước, chỉ sau vài tiếng khi các quan chức hàng đầu Hoa Kỳ và Trung Quốc cùng đưa ra cam kết nỗ lực thực hiện thoả thuận thương mại giai đoạn 1 giữa hai nước, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã cho biết ông phải suy nghĩ “rất nhiều” về việc có nên chấm dứt thoả thuận thương mại với Trung Quốc hay không. Tiết lộ của ông Donald Trump đã khiến giới đầu tư cũng như các chuyên gia kinh tế lo ngại chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất trên thế giới có thể bùng phát trở lại và tác động tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu.
Ông Chetan Ahya, nhà kinh tế trưởng kiêm trưởng ban toàn cầu các nhà kinh tế học của tập đoàn ngân hàng đầu tư Morgan Stanley (Hoa Kỳ), nhận định “Tại thời điểm hiện nay, từ quan điểm kinh tế, chúng tôi cho rằng miễn là thoả thuận thương mại giai đoạn 1 tiếp tục diễn ra và các căng thẳng về thuế quan (giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc) không phát sinh thêm thì dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ vẫn được bảo toàn”.
Bất chấp những căng thẳng lan rộng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc xoay quanh vấn đề đặc khu Hồng Kông (Trung Quốc), theo quan điểm của ông Chetan Ahya, chính quyền của Tổng thống Donald Trump “sẽ tập trung vào tình hình kinh tế hiện nay và sẽ không muốn huỷ bỏ thoả thuận thương mại giai đoạn 1” do đó rủi ro bùng phát cuộc chiến thương mại mới giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc “không có khả năng xảy ra trong dự báo của chúng tôi - Morgan Stanley”.
Thoả thuận thương mại giai đoạn 1 được Hoa Kỳ và Trung Quốc ký kết hồi giữa tháng 1/2020 đã giúp ngăn chặn sự leo thang của cuộc chiến thương mại giữa hai nước vốn đã kéo dài hơn 1 năm trước đó và tạm ngưng các loạt thuế trả đũa lẫn nhau của hai bên. Trước khi đạt được thoả thuận thương mại, Hoa Kỳ đã áp thuế nhập khẩu cao lên lượng hàng hoá trị giá 370 tỷ USD của Trung Quốc.
Mặc dù Tổng thống Donald Trump chưa đưa ra quan điểm của ông về tình trạng hiện nay của thoả thuận thương mai giai đoạn 1 nhưng trong hôm 4/6 vừa qua, Đại diện Thương mại của Hoa Kỳ Robert Lighthizer cho biết thoả thuận thương mại giai đoạn 1 đang ở trạng thái “rất tốt” và “Trung Quốc đã nỗ lực thực hiện” các cam kết của nước này theo thoả thuận. Bên cạnh Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Steven Mnuchin, ông Robert Lighthizer là nhà đàm phán chính của Hoa Kỳ về thoả thuận thương mại giai đoạn 1.
Trong phiên khai mạc Quốc hội Trung Quốc tuần trước, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã lên tiếng khẳng định nước này sẽ nỗ lực thực hiện các cam kết đã đưa ra trong thoả thuận thương mại giai đoạn 1. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định Trung Quốc sẽ khó có khả năng đạt được những yêu cầu gia tăng mua thêm hàng hoá và dịch vụ từ Hoa Kỳ trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế nước này. Bộ Thương mại Trung Quốc cũng cho biết cả nước này và Hoa Kỳ đã đồng ý cải thiện mối điều kiện việc thực thi thoả thuận thương mại.
Mặc dù Trung Quốc đã đẩy mạnh việc thu mua hàng hoá của Hoa Kỳ sau khi nước này tái khởi động nền kinh tế sau thời gian dài bị đình trệ vì đại dịch Covid-19, tính đến thời điểm hiện tại, Trung Quốc vẫn còn cách xa các mục tiêu gia tăng nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ mà Hoa Kỳ đề ra. Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) nhận định Trung Quốc chỉ có thể nhập khẩu được 60 tỷ USD giá trị hàng hoá từ Hoa Kỳ trong cả năm 2020, thấp hơn rất nhiều so với con số 186,6 tỷ USD được đề ra trong thoả thuận thương mại giai đoạn 1.
Theo dữ liệu của Bộ Thương mại Hoa Kỳ, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của Hoa Kỳ sang Trung Quốc trong quý 1/2020 đã giảm 10% so với cùng kỳ năm trước; hiện chưa có dữ liệu về xuất khẩu dịch vụ.
Chuyên gia phân tích Tommy Xie, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu thị trường Trung Quốc Đại lục tại tập đoàn ngân hàng OCBC (Singapore), nhận định mấu chốt của thoả thuận thương mại giai đoạn 1 hiện nay là liệu chính quyền của Tổng thống Donald Trump có sẵn sàng cho Trung Quốc thêm thời gian để tăng cường thu mua hàng hoá từ Hoa Kỳ hay không.
Trong ngày 3/5, Tổng thống Donald Trump đã lần đầu tiên công khai chỉ trích Trung Quốc về việc thực thi thoả thuận thương mại giai đoạn 1 và đe doạ có thể huỷ bỏ thoả thuận này nếu như Trung Quốc không thực hiện đúng các cam kết trong thoả thuận.
Ông Tommy Xie cũng cảnh báo thương mại không phải là vấn đề duy nhất khiến căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc bùng phát trong những tháng tới mà hai siêu cường kinh tế còn đang xung đột trên một loạt lĩnh vực từ công nghệ, thị trường tài chính và cách Trung Quốc xử lý đại dịch Covid-19.
Phát biểu trên đài CNBC (Hoa Kỳ), ông Tommy Xie cho biết “Trong năm ngoái, trọng tâm quan hệ Hoa Kỳ - Trung Quốc là vấn đề thương mại. Tuy nhiên, trong năm nay, chúng ta đang thấy ngày càng nhiều điểm nóng bùng phát giữa quan hệ hai nước. Do đó, trong thời gian tới, mối quan hệ giữa hai nước sẽ vẫn còn tác động nhiều đến thị trường”.
