Ngành hàng được giới thương lái đường dài là người Trung Quốc tập trung vào thu mua để xuất khẩu chủ yếu là sản phẩm khoai lang, đặc biệt là loại khoai lang Tím Nhật. Số liệu từ ngành nông nghiệp cho biết, tỉnh Vĩnh Long hiện có tổng diện tích xuống giống của năm 2012 là 9.444,2 ha, tăng 3.906 ha so cùng kỳ năm 2011. Diện tích trồng khoai tập trung ở các huyện Bình Minh, Tam Bình và nhiều nhất là huyện Bình Tân. Trong đó, giống khoai lang Tím Nhật được cơ cấu giống chiếm trên 70%, còn lại là giống khoai lang Trắng Sữa, Trắng Giấy, Bí Đỏ… Hiện, diện tích khoai lang đã thu hoạch chiếm khoảng 60% diện tích xuống giống. Năng suất bình quân đạt 24 tấn/ha đối với giống khoai Tím Nhật, 29 tấn/ha các giống khoai khác. Sản lượng ước tính trên diện tích khoai mới xuống giống thu hoạch từ tháng 10 đến tháng 11 là 37.659 tấn. Về giá cả hiện nay, theo ngành chuyên môn thì giá tăng, nhưng vẫn còn ở mức thấp, với giá giao động từ 300.000 - 400.000 đồng/tạ. Giá khoai tăng, giảm tùy thuộc vào mỗi thương lái. Nếu tính có lãi từ 30% cho người trồng khoai, thì giá bán phải từ 360.000 đồng trở lên, nhưng cũng phải gặp nhiều rủi ro do sâu bệnh lạ tấn công.
Theo Chi cục QLTT, thời gian qua, một số cơ sở thu mua khoai lang do thương lái đường dài là người Trung Quốc thông qua người Việt Nam thuê đất của người dân địa phương để làm nơi thu mua đã được Chi cục, các ngành chức năng hướng dẫn thực hiện việc đăng ký kinh doanh theo quy định. Hiện đã có 25 kho chứa và điểm thu mua, tập trung tại khu vực dọc đường dẫn vào cầu Cần Thơ (thuộc huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long), nhưng hoạt động của các kho chứa và điểm thu mua không được thường xuyên và liên tục, vì còn phụ thuộc vào đầu ra của sản phẩm.
Về phương thức mua bán, thương lái Trung Quốc thông qua thương lái Việt Nam là người dân địa phương đến thu mua tại ruộng của người trồng khoai lang, rồi đem về kho phân loại, sau đó đưa xe vận chuyển về Lạng Sơn để xuất đi Trung Quốc thông qua đường tiểu ngạch. Hoạt động mua bán giữa thương lái Việt Nam và người Trung Quốc chỉ qua sổ sách ghi chép đơn giản, thương lượng bằng miệng, qua điện thoại, không có hợp đồng và thanh toán với hình thức giao hàng vài chuyến mới lấy tiền một lần,…đang là điều khó khăn cho công tác quản lý, nếu có phát sinh tranh chấp thì sẽ khó giải quyết. Thời gian gần đây, do không tiêu thụ được khoai nên thương lái Trung Quốc gặp khó khăn, dẫn đến nợ tiền thương lái người dân địa phương và thông báo sẽ thanh toán tiền trong các đợt giao hàng tiếp theo.
Trước tình hình hoạt động thu mua giữa thương lái đường dài người Trung Quốc với thương lái người dân địa phương đang là vấn đề khó khăn trong công tác kiểm tra, kiểm soát của cơ quan, ngành chức năng, ông Trần Quốc Linh - Phó Chi cục trưởng QLTT cho biết: Trên thực tế thì việc thu mua khoai lang trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long không có người Trung Quốc trực tiếp tham gia hoạt động sản xuất, kinh doanh hay thu mua hàng hóa nông sản, mà họ chỉ đến với hình thức là đi du lịch, tham quan, sau đó thì liên hệ bằng miệng hay thông qua điện thoại với thương lái người dân địa phương, nên rất khó kiểm soát. Chi cục đang gặp khó khăn, vì chỉ thực hiện những việc nằm trong chức năng của Chi cục và đang phải chờ sự chỉ đạo của các bộ, ban ngành chức năng và tỉnh Vĩnh Long.
Thiết nghĩ, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần tăng cường hỗ trợ về thông tin thị trường, xúc tiến thương mại, tìm thị trường xuất khẩu chính ngạch, giúp cho việc sản xuất và tiêu thụ khoai lang của tỉnh Vĩnh Long ổn định, bền vững. Bên cạnh đó, Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long cũng cần chủ động có chính sách hỗ trợ người nông dân và nghiên cứu việc xin đầu tư nhà máy chế biến tinh bột khoai lang tại khu công nghiệp Bình Minh của Công ty TNHH MTV Trần Hưng Đạo. Mặt khác, các ban, ngành của địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn cho nông dân về cơ cấu giống khoai lang, hạn chế trồng giống khoai Tím Nhật nhằm điều hòa thị trường, tăng cường tập huấn cho nông dân chọn và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để giảm giá thành trong sản xuất, tạo lợi thế cạnh tranh của nông sản trong nước...
