Trong khuôn khổ chương trình làm việc tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, sáng ngày 10/12/2025, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) với số lượng đại biểu tham gia là 440 đại biểu (chiếm 93,02%), trong đó số lượng đại biểu tán thành là 411 đại biểu (chiếm 86,89%).
Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi) đã tiếp thu ý kiến để thể chế hóa quan điểm tự chủ nhưng không "tự lo", qua đó đảm bảo Nhà nước và cơ sở giáo dục đại học cùng chia sẻ trách nhiệm phát triển hệ thống.
Theo đó, các cơ sở giáo dục đại học được trao quyền tự chủ rộng rãi trên nhiều lĩnh vực. Cụ thể, về học thuật và tổ chức, các trường được tự chủ xác định chỉ tiêu, lựa chọn phương thức tuyển sinh, tổ chức đào tạo, liên kết đào tạo và cấp văn bằng khi đáp ứng điều kiện bảo đảm chất lượng. Tuy nhiên, quyền này sẽ không áp dụng với các ngành đào tạo giáo viên, quốc phòng, an ninh. Không chỉ vậy, các trường đại học còn được chủ động tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như khai thác hợp pháp tài sản, tài nguyên, sở hữu trí tuệ và hợp tác quốc tế.
Về tài chính và nhân sự, Luật cũng cho phép các cơ sở giáo dục đại học được tự chủ trong thu, chi, phân phối kết quả tài chính, quản lý tài sản, đầu tư phát triển và huy động nguồn lực hợp pháp trong và ngoài nước (trừ các cơ sở thuộc Bộ Quốc phòng và Bộ Công an). Đồng thời, các cơ sở này được quyền xác định số lượng người làm việc, tuyển dụng nhà khoa học uy tín trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Luật quy định rõ rằng quyền tự chủ tài chính và nhân sự này phải gắn liền với nghĩa vụ công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình, đảm bảo phù hợp với cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.
Chính phủ cho biết các quy định mới này nhằm khắc phục tình trạng tự chủ "chưa thực chất" của luật hiện hành. Mục tiêu là thiết lập đầy đủ tự chủ học thuật, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính, đồng thời xác lập trách nhiệm giải trình là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc. Để củng cố hệ thống, Luật cũng bổ sung cơ chế kiểm soát quyền lực, tăng cường liêm chính học thuật, minh bạch tài chính và chất lượng hoạt động của các cơ sở giáo dục đại học.
Liên quan đến vai trò của Nhà nước trong phát triển giáo dục đại học, theo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Nhà nước xác định giáo dục đại học là nòng cốt trong phát triển nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Mục tiêu là phát triển hệ thống giáo dục đại học hiện đại, chất lượng, linh hoạt, liên thông, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế và phát triển bền vững đất nước.
Với vai trò chủ đạo, Nhà nước sẽ hỗ trợ kinh phí cho cơ sở giáo dục đại học công lập đào tạo một số ngành, lĩnh vực đạt tầm khu vực và quốc tế; hỗ trợ một phần kinh phí cho các cơ sở công lập nâng chuẩn. Bên cạnh đó, Nhà nước thực hiện chính sách hỗ trợ cơ sở giáo dục đại học tư thục phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh; tạo cơ chế thu hút, huy động nguồn lực xã hội hiện đại hóa giáo dục đại học; và đặc biệt là bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính.
Để thực hiện các chính sách này, Nhà nước sẽ đầu tư hiện đại hóa hạ tầng kỹ thuật; nâng cấp cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, trung tâm đào tạo - nghiên cứu xuất sắc, cơ sở giáo dục đại học trọng điểm và cơ sở đào tạo giáo viên. Đồng thời, ưu tiên đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật then chốt, công nghệ chiến lược; bảo đảm kinh phí cho nghiên cứu, chuyển giao tri thức, đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo sau đại học và khởi nghiệp.
Ngoài ra, còn có chính sách nhân lực thông qua việc đào tạo, bồi dưỡng, hỗ trợ giảng viên nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực số, ngoại ngữ; trọng dụng, thu hút nhân tài, nhà khoa học, giảng viên xuất sắc trong và ngoài nước. Nhà nước cũng thực hiện chính sách hỗ trợ người học như tài chính, học bổng, học phí, tín dụng ưu đãi và các hình thức hỗ trợ khác, ưu tiên các đối tượng thuộc diện chính sách, vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, nhóm yếu thế, và người học sau đại học.
Bên cạnh đó, để tăng cường hợp tác và hội nhập, có chính sách đẩy mạnh hợp tác công - tư, hỗ trợ triển khai hiệu quả hợp tác giữa nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp; và hội nhập quốc tế, thu hút nguồn lực trong và ngoài nước nâng cao vị thế giáo dục đại học Việt Nam.
Với Luật Giáo dục Đại học (sửa đổi), quan điểm đã có sự chuyển dịch rõ rệt từ "tự chủ là tự lo" sang cơ chế Nhà nước và cơ sở giáo dục đại học cùng chia sẻ trách nhiệm, chăm lo cho sự phát triển của giáo dục đại học.
