Câu chuyện của bột ca cao nguyên chất Xuân Ron từ một doanh nghiệp khởi nghiệp nhỏ ở Chợ Gạo đến chứng nhận OCOP 5 sao là minh chứng rõ nét cho xu hướng: nông sản Việt chuyển mình từ “nguyên liệu” sang “sản phẩm thương hiệu”.

Tháng 6/2025, sản phẩm Bột ca cao nguyên chất là 1 trong 2 sản phẩm của Công ty TNHH Ca Cao Xuân Ron chính thức được Hội đồng OCOP Trung ương công nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia. Đằng sau thành công này là cả một câu chuyện khởi nghiệp để đưa ca cao Việt Nam từ “vùng nguyên liệu” thành “thương hiệu quốc gia”.

Tiền Giang là tỉnh đồng bằng nằm ở hạ lưu sông Mekong. Đầu những năm 2000, cây ca cao trên vùng đất Chợ Gạo (Tiền Giang cũ) mới chủ yếu được trồng để bán hạt thô, chưa ai nghĩ đến chuyện chế biến sâu hay tạo ra sản phẩm giá trị gia tăng. Hạt ca cao sau khi thu hoạch thường được bán cho các doanh nghiệp thu mua để xuất ra nước ngoài làm chocolate.

Ca cao trồng tại Tiền Giang được các chuyên gia quốc tế đánh giá nằm trong top 5% hạt ca cao có hương vị tốt nhất toàn cầu. Nhưng, chừng đó chưa đủ. Nhận thấy giá trị từ cây ca cao, năm 2014, vợ chồng chị Nguyễn Ngọc Điệp và anh Nguyễn Hải Yến quyết định khởi nghiệp, thành lập Công ty TNHH Ca Cao Xuân Ron (Alluvia) tại xã Bình Ninh, huyện Chợ Gạo (cũ) chuyên sản xuất chocolate.

Khi ấy, lĩnh vực chế biến sâu sản phẩm ca cao vẫn còn mới tại miền Tây, phần lớn vẫn là xuất khẩu hạt thô hoặc chế biến rất sơ bộ. Xuân Ron chọn hướng đi khác: tạo ra bột ca cao nguyên chất - sản phẩm chế biến sâu - và sau đó phát triển thương hiệu chocolate và các phụ phẩm từ ca cao.

Trong những năm đầu tiên khởi nghiệp, vợ chồng anh Yến - chị Điệp cũng chỉ đi từng bước nhỏ, bắt đầu bằng việc sản xuất bột ca cao và hạt ca cao rang. Sau đó, họ bắt đầu mua máy móc và chế biến được những thanh chocolate đầu tiên thông qua việc đầu tư hệ thống máy móc chế biến hạt ca cao từ Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh.

Cũng trong năm 2014, lần đầu tiên Alluvia tham gia Triển lãm quốc tế VietFood chuyên về thực phẩm của Việt Nam và đã có những thành công nhất định. Con đường kinh doanh sản phẩm từ ca cao của anh chị được tính toán theo hai hướng là xuất khẩu sản phẩm trực tiếp ra nước ngoài và "xuất khẩu" tại chỗ, nghĩa là bán trực tiếp cho khách nước ngoài vào Việt Nam làm việc và sinh sống. Dần dần, sản phẩm của Alluvia được người tiêu dùng đón nhận, nhất là đối với khách nước ngoài, cơ hội kinh doanh bắt đầu mở ra, với sản lượng tiêu thụ tăng rất nhanh.

Vào lúc cao điểm như những năm 2018 - 2019, mỗi ngày dây chuyền của anh chị có thể làm ra hơn 1.500 thanh Sô cô la. Thời điểm này, Alluvia có thể sử dụng xấp xỉ 30 tấn hạt ca cao mỗi năm. Cây ca cao từng bị nông dân ngậm ngùi chặt bỏ vì không tìm được đầu ra, giờ đây bắt đầu “nảy mầm” hồi sinh bởi thương hiệu của người Việt.

Tại nhà máy Xuân Ron, quy trình sản xuất bột ca cao bắt đầu từ khâu chọn hạt - công đoạn tưởng như đơn giản nhưng quyết định gần như 70% chất lượng sản phẩm. Hạt ca cao được thu mua trực tiếp từ nông hộ liên kết, chỉ nhận những lô trái đạt độ chín đồng đều; sau đó tách hạt và lên men. Đây là công đoạn quan trọng nhất tạo nên hương vị đặc trưng của bột ca cao Xuân Ron: vị đắng thanh, hậu ngọt và mùi thơm tự nhiên của trái ca cao.

Năm 2020, khi tỉnh Tiền Giang triển khai chương trình OCOP, Xuân Ron được lựa chọn là mẫu hình để phát triển sản phẩm chế biến ca cao. Không chỉ hỗ trợ tập huấn về truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và hồ sơ tiêu chuẩn, huyện Chợ Gạo (cũ) còn kết nối Công ty với các hộ trồng ca cao để xây dựng vùng nguyên liệu liên kết theo hướng “doanh nghiệp - nông dân - Nhà nước”.

Bằng cách này, Xuân Ron đã xây dựng được vùng nguyên liệu có liên kết bền vững. Nông hộ được hướng dẫn kỹ thuật thu hoạch đúng chuẩn, doanh nghiệp cam kết thu mua nếu đạt tiêu chuẩn. Nhờ vậy, chất lượng hạt đầu vào ổn định hơn - điều then chốt với sản phẩm bột ca cao.

“Cơ sở sản xuất của chúng tôi mua khoảng 50-60 tấn ca cao mỗi năm của nông dân, nhiều nhất là tại Tiền Giang. Công ty cũng có 5 điểm lên men, mỗi điểm có khoảng 20 hộ dân tham gia”, chị Điệp chia sẻ.

Nhờ thông điệp rõ ràng: “nguyên chất từ ca cao Tiền Giang - vùng phù sa” đã giúp sản phẩm có chỗ đứng. Doanh nghiệp ghi nhận khách ngoại chiếm 80% doanh số trong giai đoạn đầu. Từ một cơ sở sản xuất nhỏ, Alluvia từng bước hoàn thiện quy trình: phân loại - lên men - rang xay - đóng gói, mỗi công đoạn đều có nhật ký truy xuất. Nhờ đó, sản phẩm bột ca cao nguyên chất Xuân Ron đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về chất lượng, câu chuyện sản phẩm, hiệu quả kinh tế và tác động cộng đồng.

Tháng 6/2025, sản phẩm Bột cacao nguyên chất là 1 trong 2 sản phẩm của Công ty được Hội đồng OCOP Trung ương công nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia.

Điểm khác biệt của bột ca cao Xuân Ron so với nhiều loại bột ca cao trên thị trường là độ nguyên chất tuyệt đối và cách quản lý truy xuất nguồn gốc theo từng lô hàng. Mỗi lô sản xuất đều có mã truy xuất, ghi rõ vùng nguyên liệu - ngày lên men - thời gian rang nghiền. Quy trình này giúp sản phẩm đạt yêu cầu trong bộ tiêu chí đánh giá OCOP, đặc biệt ở các hạng mục: quản lý chất lượng, tính minh bạch và khả năng truy xuất.

Việc đạt 5 sao không chỉ là giấy chứng nhận, mà là hồ sơ chuẩn hóa về chất lượng, truy xuất nguồn gốc, quy trình chế biến và năng lực thị trường. Đây là tín hiệu mạnh tới cả nhà phân phối, siêu thị, khách hàng xuất khẩu. Nhờ chuẩn OCOP, doanh nghiệp đã có nền tảng tốt hơn để đàm phán với kênh hiện đại, tăng khả năng vào siêu thị, cửa hàng quà tặng cao cấp, và mở rộng xuất khẩu.

Sự thành công của Xuân Ron không dừng lại ở việc một doanh nghiệp bán được sản phẩm. Điều quan trọng hơn nằm ở hiệu ứng lan tỏa mà mô hình mang lại cho vùng nguyên liệu và cộng đồng trồng ca cao tại Tiền Giang.

Từ chỗ chỉ bán hạt thô, nay nông dân tham gia chuỗi liên kết và đã có đầu ra ổn định, được doanh nghiệp bao tiêu với mức giá tốt hơn nếu đảm bảo tiêu chuẩn lên men và chất lượng hạt. Mỗi năm, Alluvia cần ít nhất khoảng 40 tấn hạt ca cao để làm chocolate.

Công ty đã liên kết với các hộ dân ở Tiền Giang phát triển vùng nguyên liệu trồng cacao khoảng 800 héc-ta ven sông Tiền. Công ty cũng đang tích cực liên kết với các HTX, hộ dân để mở rộng diện tích trồng ca cao về phía Trà Vinh (cũ), qua Bến Tre (cũ)… nhằm đảm bảo được sản lượng và chất lượng nguyên liệu đầu vào cho sản xuất.

Hiện nay, công ty TNHH Ca Cao Xuân Ron sản xuất hơn 30 loại chocolate cùng các sản phẩm liên quan như: bột ca cao, hạt ca cao rang, bơ ca cao… từ giống ca cao bản địa tại chợ Gạo - Tiền Giang. Các sản phẩm này được trưng bày tại 10 showroom lớn của Alluvia ở các thành phố du lịch lớn và gần 300 điểm bán trên toàn quốc bao gồm siêu thị thực phẩm cao cấp, siêu thị, cửa hàng quà tặng du lịch, cửa hàng tiện lợi.

Câu chuyện của bột ca cao nguyên chất Xuân Ron từ một doanh nghiệp khởi nghiệp nhỏ ở Chợ Gạo đến chứng nhận OCOP 5 sao là minh chứng rõ nét cho xu hướng: nông sản Việt chuyển mình từ “nguyên liệu” sang “sản phẩm thương hiệu”.

Từ hành trình của Xuân Ron, có thể nhìn thấy những kinh nghiệm quan trọng cho các mô hình khởi nghiệp nông sản.

Thứ nhất là phải làm ra chất lượng trước, xin chứng nhận sau. Xuân Ron không chờ hỗ trợ rồi mới làm - họ tự đầu tư máy móc, xây dựng vùng nguyên liệu, hoàn thiện quy trình sản xuất rồi mới bước vào chương trình OCOP như một bước xác nhận chất lượng.

Thứ hai là thương hiệu phải gắn với địa phương. Việc định vị “phù sa Chợ Gạo - ca cao nguyên chất” không chỉ là thông điệp tiếp thị mà trở thành bản sắc, tạo dấu ấn khác biệt so với sản phẩm không có nguồn gốc rõ ràng.

Thứ ba là liên kết với nông hộ là điều kiện để ổn định vùng nguyên liệu. Chế biến sâu chỉ bền vững khi doanh nghiệp đi cùng người trồng, hướng dẫn kỹ thuật và trả giá tốt cho hạt đạt chuẩn.

Thứ tư, OCOP 5 sao chính là tấm vé mở cửa thị trường. khi sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc gia, việc đưa hàng vào hệ thống bán lẻ và tham gia xuất khẩu được thuận lợi hơn, vì chứng nhận này là bằng chứng rõ ràng về chất lượng, truy xuất nguồn gốc và tính bền vững của mô hình.