Cam sành - Vàng trong đá của Hà Giang

 

Tỉnh Hà Giang có 19 dân tộc cùng sinh sống, trong đó có 5 dân tộc thiểu số rất ít người (số dân dưới 10.000 người) gồm: Pà Thẻn, Lô Lô, Bố Y, Pu Péo, Cờ Lao. Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tỉnh đã quan tâm, triển khai hiệu quả các nguồn đầu tư, hỗ trợ người dân phát triển sản xuất, nâng cao chất lượng cuộc sống. 

Trong tỉnh Hà Giang, cây cam được trồng rải rác ở hầu hết các huyện, thành phố, nhưng diện tích cam có chất lượng cao tập trung ở các huyện Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên​ với tổng diện tích trên 6.600 ha, chiếm 82,4% diện tích cây ăn quả có múi toàn tỉnh. Trong đó, diện tích cho thu hoạch là hơn 5.600 ha, năng suất bình quân đạt 103 tạ/ha.

 

 

Về mẫu mã: Cam sành Hà Giang trái to tròn, có vỏ sần sùi, màu cam sẫm, trên vỏ có nhiều đốm nâu. Trái cam ruột đỏ, tép cam to, mọng nước, nhiều hạt và cuống lá to. Khi chín trái vàng ươm vị ngọt, dậy mùi thơm. Quả cam có cùi dày nên có thể để 20 ngày cũng không bị hỏng. Cam sành có thể ăn trực tiếp hoặc vắt lấy nước, pha chế sinh tố, nước ép,…

Cam sành Hà Giang có tỉ lệ dinh dưỡng rất cao, đạt chuẩn orgamic, an toàn, tỷ lệ đường cao, vitamin C, B1, B3, kali, khoáng chất rất có lợi cho sức khỏe. Ăn cam sành thường xuyên sẽ giúp da dẻ hồng hào, ngăn ngừa mụn, tránh được các bệnh cảm cúm thông thường, tốt cho tim mạch…

 

Về chất lượng: Hàm lượng nước lớn trong dịch quả, độ brix, hàm lượng đường tổng số và vitamin C ở mức trung bình, hàm lượng axit hữu cơ tổng số tương đối cao.

- Hàm lượng vitamin C từ 19,54 - 24,61 mg/100 g dịch quả.

- Hàm lượng axit hữu cơ tổng số từ 0,63 - 0,78%.

- Hàm lượng đường tổng số từ 6,89 - 8,12%.

- Hàm lượng chất rắn hòa tan từ 8,25 - 9,60 độ Brix.

- Hàm lượng nước trong quả từ 87,22 - 89,34%.

- Hàm lượng chất khô từ 10,66 - 12,78%.

 Vùng trồng cam sành Hà Giang có các đặc thù về điều kiện tự nhiên khác biệt mà không nơi nào giống và có được. Đây là những yếu tố chính làm nên đặc thù của cam sành Hà Giang.

- Cam sành Hà Giang sinh trưởng và phát triển ở vùng khí hậu có tổng lượng mưa trung bình trong năm là từ 2.600 - 4.000 mm. Vùng thấp có lượng mưa nhỏ hơn vùng đồi núi. Lượng mưa thấp tại các thời điểm ra hoa, đậu quả và thu hoạch. Mưa phùn ít và muộn không ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng của cây ở các giai đoạn.

- Nhiệt độ trung bình năm dao động từ 22 - 24 ^O C. Nhiệt độ mùa đông thường thấp tạo điều kiện đảm bảo cho cây cam sinh trưởng và phát triển thuận lợi.

 

 

Lịch sử hình thành vùng cam sành Hà Giang

Khoảng những năm 1990 một số hộ dân thuộc huyện Bắc Quang đem giống cam sành về trồng thử nghiệm, thời điểm ban đầu người dân trồng cam sành trong vườn gần như chỉ để cho gia đình ăn, chứ chưa được thương mại hóa, một số ít được đem ra chợ bán. Đến năm 1997 vùng trồng cam mạnh nhất Hà Giang là xã Vĩnh Hảo huyện Bắc Quang, phương pháp chiết cành sử dụng phổ biến. Người dân nơi đây vốn tính cần cù chịu khó, tận dụng đất hoang những người nông dân cần cù này đã phủ xanh vùng đồi núi bằng những cây cam sành, đến đây du khách sẽ thực sự choáng ngợp bởi trùng trùng, điệp điệp mơn mởn những cây cam xanh tốt.

Tuy nhiên, lịch sử phát triển cam quýt ở Hà Giang cũng rất thăng trầm, theo thống kê hàng năm của tỉnh, những năm 2000 diện tích cây có múi đạt tới trên 8.000 ha và sản lượng khoảng 32.500 tấn, song những năm tiếp theo diện tích bị giảm một cách nhanh chóng. Năm 2011 diện tích giảm xuống chỉ còn 1.735,7 ha. Năm 2013 diện tích cam của tỉnh lại bắt đầu tăng trở lại và đạt 2.663,6 ha, trong đó 1.504,3 ha cho sản phẩm với sản lượng đạt 9.725 tấn (năng suất bình quân đạt 6,4 tấn/ha).

 

 

Hướng phát triển thành hàng hóa đặc trưng

Cây cam được coi là một trong những cây chủ lực của Hà Giang. Tỉnh ủy Hà Giang đã ban hành Nghị quyết số 04 về phát triển bền vững cây cam Sành trên địa bàn tỉnh Hà Giang, giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030. Ngay sau đó, ngày 9/12/2020, HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 58 về chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển kinh tế vườn hộ và phát triển bền vững cây cam Sành.

Tiếp đến, ngày 7/1/2021, UBND tỉnh ban hành Đề án phát triển bền vững cây cam Sành trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030. Theo đó  phấn đấu năm 2025 duy trì ổn định 5.000 ha cam Sành gắn với cải tạo, áp dụng đầu tư thâm canh nâng cao năng suất, chất lượng và xây dựng chuỗi giá trị liên kết trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm. Qua đó, hướng tới mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, phát triển cây cam Sành gắn với phát triển ngành Nông nghiệp hàng hóa đặc trưng để nâng cao thu nhập, tạo việc làm cho người dân.

Từ những chính sách đó, đã có 104 hộ được vay vốn số tiền gần 12 tỷ đồng để đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm cam Sành với tổng diện tích hơn 200 ha. Từ nguồn vốn vay ưu đãi (tối đa 60 triệu đồng/ha) không lãi suất trong thời hạn 36 tháng đã tạo nguồn lực không nhỏ để các hộ nâng cao chất lượng cam Sành thông qua các hoạt động, như: Làm đường giao thông nội vườn, xây dựng hệ thống tưới, đầu tư thâm canh, cải tạo đất trồng, chỉnh trang vườn, cắt tỉa tạo tán…

Ngay sau khi giải ngân nguồn vốn vay, UBND huyện Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên chỉ đạo cơ quan chuyên môn thường xuyên kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn vay tại 104 hộ dân. Kết quả cho thấy, các hộ sử dụng vốn vay đúng mục đích. Và sau 1 năm đầu tư nâng cao chất lượng cam Sành đã kết tinh thành quả ngay trong niên vụ 2021 – 2022.

Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn và nhiều hộ dân: Lợi nhuận sau khi trừ chi phí đầu tư của nhà vườn tăng từ 21 – 24 triệu đồng/ha so với trước khi vay vốn đầu tư nâng cao chất lượng cam Sành. Nhờ được vay vốn, các hộ trồng cam đầu tư thâm canh đảm bảo theo đúng quy trình kỹ thuật nên vườn cam sinh trưởng, phát triển tốt, lá xanh đậm, quả đồng đều, mẫu mã đẹp.

Chất lượng cam Sành được nâng lên khi cam loại I chiếm tỷ lệ khoảng 70-80%, độ ngọt (brix) bình quân trên 10,15% và trọng lượng đạt 4 quả/kg. Nhờ có vốn, hộ trồng cam còn đầu tư chỉnh trang vườn, cắt tỉa, tạo tán; xây dựng nhãn hiệu riêng, đầu tư tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm; xây dựng đường giao thông thuận lợi cho công tác vận chuyển, thu hái, giảm tỷ lệ quả bị hỏng do thu hái, vận chuyển gây ra. Hơn nữa, quá trình sản xuất cam tuân thủ đúng quy trình VietGAP đã góp phần cải tạo đất, giúp cây trồng sinh trưởng, phát triển bền vững; tạo sản phẩm cam có chất lượng tốt hơn…

Đồng thời Hà Giang  cũng đang nghiên cứu việc bảo tồn gen cây cam Sành, xây dựng các nhà máy giữ cam tươi thành phẩm, chế biến nước cam, rượu cam, bánh kẹo cam. Theo Nghị quyết số 58, khi đầu tư xây dựng nhà máy chế biến sản phẩm cây ăn quả có múi, doanh nghiệp được nhận ưu đãi của tỉnh trong việc hỗ trợ 100% chi phí đền bù, giải phóng mặt; hỗ trợ xây dựng hạ tầng ngoài hàng rào (như cấp điện, nước, đường giao thông, xử lý nước thải) và hỗ trợ theo thực tế của dự án với kinh phí tối đa 2 tỷ đồng/dự án…

Quét mã QR mua cam Sành chuẩn Hà Giang

 Người tiêu dùng chỉ cần sử dụng điện thoại thông minh, quét mã QR là có thể mua được đặc sản cam Sành chuẩn Hà Giang. Đó là cách mà Công ty CP Đầu tư và công nghệ Gia Hoàng, một doanh nghiệp khoa học công nghệ ở thành phố Hà Giang triển khai lần đầu tiên ở tỉnh Hà Giang để cung cấp sản phẩm cam Sành Hà Giang niên vụ 2021 – 2022 cho khách hàng ở những thành phố lớn như Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh và ở tại Hà Giang.

Ứng dụng chuyển đổi số, Công ty Gia Hoàng phối hợp Viện vệ sinh an toàn thực phẩm và dinh dưỡng Hà Nội liên kết với các hộ trồng cam Sành ở Bắc Quang xây dựng vùng sản phẩm với công nghệ truy suất nguồn gốc mới nhất, xác định việc truy suất nguồn gốc cam Sành chuẩn 100%.

 

Cùng với đó là quy trình sản xuất, xử lý sản phẩm cam Sành theo quy chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm để xây dựng thương hiệu cam Sành Hà Giang mang tên cam Queen. Sau đó, Công ty xây dựng mã QR, trang fanpage để phục vụ cho việc cung cấp, tiêu thụ sản phẩm.

Khách hàng có nhu cầu chỉ cần mở zalo trên điện thoại thông minh, quét mã QR sẽ hiện lên địa chỉ để đăng ký mua sản phẩm cam Sành Hà Giang và nhấp thông tin số lượng cam muốn mua là có thể mua được sản phẩm dễ dàng tại Hà Giang, Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh. Đây là ứng dụng số tiện lợi dành cho khách hàng muốn mua cam Sành chuẩn Hà Giang, chuẩn địa chỉ sản xuất, cung cấp.

 

Theo đánh giá, thông qua việc ứng dụng công nghệ mua bán cam qua quét mã QR này là cách sẽ góp phần quảng bá hình ảnh cam Sành Hà Giang rất tốt. Được biết, thời gian qua với sự nỗ lực của các ngành chức năng, của các hộ trồng cam đã tích cực ứng dụng công nghệ số để tiêu thụ cam và đã bước đầu đem lại kết quả tích cực. Mặc dù trong điều kiện khó khăn do ảnh hưởng dịch Covid-19, nhưng cam Hà Giang niên vụ 2021 - 2022 vẫn đang được tiêu thụ khá tốt với giá ổn định. 

Theo phía Công ty Gia Hoàng cho biết, niên vụ cam Sành năm nay, Công ty liên kết và sẽ tiêu thụ trên 90 tấn cam cho các hộ trồng ở Bắc Quang. Ngoài bán trong nước, sau Tết công ty sẽ thực hiện xuất khẩu khoảng 5 tấn cam Sành Hà Giang sang thị trường Dubai thuộc Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất và thị trường Đức, Italia. Để thực hiện điều này, ngoài liên kết với các hộ trồng cam, công ty đã đầu tư dây chuyền xử lý, bảo quản cam Sành theo tiêu chuẩn tại Bắc Quang.