Từ những thửa ruộng nhỏ ven sông Đáy ở Ý Yên, (tỉnh Nam Định cũ, nay thuộc tỉnh Ninh Bình), hạt gạo sinh thái ruộng rươi Toản Xuân (Công ty TNHH Toản Xuân) đã ra đời - không chỉ là nông sản sạch, mà còn là minh chứng cho cách làm nông nghiệp mới: tôn trọng tự nhiên, tôn trọng con người và tôn trọng giá trị bản địa.

Gạo ruộng rươi là loại gạo được trồng trên những cánh đồng theo mô hình lúa - rươi - tôm. Đây là phương thức canh tác đặc biệt của vùng đồng bằng Bắc Bộ, đồng bằng sông Cửu Long và một số tỉnh ven biển, nơi người nông dân không dùng phân bón hóa học hay thuốc trừ sâu, mà tận dụng hệ sinh thái tự nhiên.

Vùng bãi trũng ven sông Đáy từ lâu đã nổi tiếng với mô hình “ruộng rươi” - một phương thức canh tác thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, phải đến khi Công ty TNHH Toản Xuân nghiên cứu và phát triển theo hướng hàng hóa, kết hợp với khoa học công nghệ và tiêu chuẩn OCOP, giá trị thực sự của mô hình này mới được khẳng định và lan tỏa rộng rãi.

 Ở ruộng rươi, lúa chỉ được trồng một vụ mỗi năm, không sử dụng thuốc trừ sâu hay phân hóa học. Con rươi sinh sôi trong lớp bùn, làm tơi xốp đất và cung cấp nguồn dưỡng chất tự nhiên cho cây lúa. Đổi lại, lúa tạo bóng mát và môi trường sống cho rươi - một vòng tuần hoàn hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa sinh thái và kinh tế.

Ngoài việc đem lại bữa cơm ngon, gạo ruộng rươi còn mang đến nhiều tác động tích cực đến sức khỏe như giảm nguy cơ bệnh tim mạch; tốt cho tiêu hóa: Hạt gạo dễ tiêu, phù hợp cho người hay bị đầy bụng, khó tiêu; hỗ trợ kiểm soát cân nặng và tăng sức đề kháng

Mỗi mùa thu hoạch, hạt lúa được phơi khô, xay chậm để giữ nguyên lớp cám - nơi chứa nhiều vitamin và khoáng chất. Khi nấu, hạt gạo dẻo, thơm, vị đậm đà tự nhiên, mang hương đồng gió nội - mộc mạc mà tinh tế.

Ông TRẦN QUỐC TOẢN

Giám đốc Công ty TNHH Toản Xuân

“Chúng tôi không làm nông nghiệp để chạy theo năng suất. Chúng tôi làm nông nghiệp để giữ lại điều tinh khiết của đất”.

Hành trình của Công ty TNHH Toản Xuân gắn sao cho sản phẩm gạo sinh thái ruộng rươi  gắn liền với khát vọng đưa hạt gạo quê hương bước ra khỏi lũy tre làng, vươn tầm thương hiệu quốc gia.

Bắt đầu từ năm 2014, khi mô hình “lúa - rươi” còn là điều mới mẻ, ông Trần Quang Toản cùng cộng sự đã mạnh dạn thử nghiệm canh tác sinh thái trên những thửa ruộng ven sông Đáy thuộc xã Yên Lương (huyện Ý Yên, Nam Định cũ). Khi đó, Toản Xuân chỉ có vài hecta lúa - rươi, nhưng niềm tin về một hướng đi “nông nghiệp sạch - giá trị cao” đã được gieo trồng.

Đến năm 2018, Toản Xuân chính thức đầu tư dây chuyền xay xát, đóng gói gạo hiện đại, đồng thời áp dụng quy trình truy xuất nguồn gốc điện tử - mỗi túi gạo đều được gắn mã QR, minh bạch từ khâu gieo trồng đến thu hoạch. Đây là bước ngoặt giúp sản phẩm có thể tiếp cận các hệ thống phân phối lớn và khẳng định thương hiệu “Gạo sinh thái ruộng rươi Toản Xuân” trên thị trường.

Năm 2021, sản phẩm được công nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh Nam Định - mở ra cánh cửa mới cho doanh nghiệp. Gạo Toản Xuân nhanh chóng trở thành sản phẩm đặc trưng của huyện Ý Yên, được người tiêu dùng tin chọn nhờ hương vị tự nhiên, độ dẻo thơm và quy trình canh tác không hóa chất.

Không dừng lại ở đó, Toản Xuân tiếp tục mở rộng vùng nguyên liệu lên hơn 45 ha, liên kết với các hợp tác xã và nông dân tại Nghĩa Lạc, Nghĩa Hồng và Nghĩa Phú (Nghĩa Hưng). Công ty chú trọng đào tạo kỹ thuật canh tác hữu cơ, hỗ trợ giống, phân bón sinh học, và đảm bảo bao tiêu toàn bộ sản lượng - tạo nền tảng bền vững giữa doanh nghiệp và người nông dân.

Đến tháng 6/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận “Gạo sinh thái ruộng rươi Toản Xuân” đạt OCOP 5 sao quốc gia, chính thức đưa sản phẩm từ một thương hiệu địa phương trở thành đại diện tiêu biểu của nông nghiệp sinh thái Việt Nam.

Từ những thửa ruộng nhỏ ven sông Đáy đến bảng xếp hạng OCOP quốc gia, Toản Xuân đã đi qua hơn một thập kỷ, từng bước khẳng định giá trị của nông sản quê hương.

Sau khi được xếp hạng OCOP 4 sao cấp tỉnh, sản phẩm “Gạo sinh thái ruộng rươi Toản Xuân” ngày càng được người tiêu dùng tin chọn. Doanh nghiệp đã đầu tư nhà máy xay xát, dây chuyền đóng gói hiện đại và đặc biệt là hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử, giúp mỗi túi gạo đều có thể truy về tận ruộng, tận hộ dân trồng.

Giá trị từ việc được gắn sao OCOP rất rõ rệt. Nếu trước kia gạo ruộng rươi của Toản Xuân chỉ được tiêu thụ chủ yếu trong tỉnh Nam Định (cũ), thì nay gạo ruộng rươi đã có mặt tại nhiều siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch và hệ thống sản phẩm OCOP ở Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh và thậm chí được xuất thử sang Nhật Bản và Hàn Quốc - những thị trường nổi tiếng khắt khe. Sản lượng tiêu thụ tăng gấp 2,5 lần so với trước, giá bán bình quân cao hơn từ 25-30%, giúp doanh nghiệp và người nông dân cùng có thêm nguồn thu ổn định.

Công ty cũng ký kết hợp tác một số sàn thương mại điện tử như Shopee, TikTok, Amazon Global, đồng thời phối hợp với Sở Công Thương Nam Định (cũ) tổ chức quảng bá tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh và các hội chợ quốc tế như Vietnam Expo, AgriTrade.

Không chỉ là bước tiến về thương mại, “gắn sao OCOP” còn giúp Toản Xuân khẳng định uy tín thương hiệu trong phân khúc gạo sạch - gạo cao cấp. Nhờ logo OCOP quốc gia in trên bao bì, người tiêu dùng dễ dàng nhận biết và tin tưởng hơn vào chất lượng sản phẩm. Nhiều đối tác phân phối và nhà hàng cao cấp đã chủ động tìm đến ký kết hợp tác lâu dài, mở ra những cơ hội mới cho nông sản địa phương.

Với người nông dân, hiệu quả nhìn thấy rõ nhất là giá trị hạt lúa tăng cao và đầu ra ổn định. Các hộ trồng lúa - rươi được công ty bao tiêu toàn bộ, với giá thu mua cao hơn 30 - 40% so với lúa thường. Mỗi hecta ruộng rươi mang lại thu nhập từ 250-300 triệu đồng/vụ, trong khi trước kia chỉ đạt khoảng 100 triệu. Nông dân không còn lo “được mùa mất giá”, mà yên tâm đầu tư lâu dài vào sản xuất hữu cơ.

“Gắn sao OCOP không chỉ là chứng nhận, mà là dấu mốc cho sự trưởng thành của sản phẩm - từ hạt gạo quê trở thành thương hiệu quốc gia” - ông Trần Quốc Toản, Giám đốc Công ty TNHH Toản Xuân chia sẻ.

Xác định hướng đi là chuỗi liên kết sản xuất hàng hóa, Công ty TNHH Toản Xuân đã liên kết chặt chẽ với các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Nam Định (cũ) tạo thành vùng sản xuất lúa chất lượng cao.

Mối liên kết giữa Công ty TNHH Toản Xuân và nông dân để trồng lúa trên ruộng rươi mang lại “lợi ích kép” cho cả hai bên. Nông dân có thêm thu nhập từ cả rươi và lúa, trong khi doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu hữu cơ chất lượng cao phục vụ chế biến và xây dựng thương hiệu.

Công ty đã đầu tư xây dựng nhà máy và dây chuyền chế biến gạo với công nghệ hiện đại hàng đầu Việt Nam. Công ty lo toàn bộ đầu ra cho sản phẩm lúa gạo cho nông dân, lấy đầu mối liên kết trực tiếp là hợp tác xã nông nghiệp.

Công ty đầu tư toàn bộ giống, phân bón, kỹ thuật canh tác cho nông dân thông qua hợp tác xã và trực tiếp các hộ có diện tích lớn từ 5ha trở lên; thu mua toàn bộ lúa tươi ngay sau khi thu hoạch, đưa về sấy bảo quản; sản phẩm được định danh giúp người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc chi tiết đến các hộ sản xuất quy mô lớn, các hợp tác xã. Tất cả các khâu đều được giám sát chặt chẽ và được thể hiện cụ thể trong hợp đồng liên kết sản xuất.

Vụ mùa năm 2024 đánh dấu năm thứ tư Công ty TNHH Toản Xuân liên kết cùng các hợp tác xã (HTX) và nông dân gieo cấy lúa trên ruộng rươi, với hơn 45 ha tại ba xã Nghĩa Lạc, Nghĩa Hồng và Nghĩa Phú (huyện Nghĩa Hưng cũ).

Ông Trần Văn Trung, nông dân xã Nghĩa Lạc (cũ) chia sẻ: “Vụ mùa năm nay, lúa ruộng rươi được công ty thu mua tại ruộng với giá cao nhất từ trước đến nay - 16 nghìn đồng/kg. Thời gian tới, gia đình tôi sẽ mở rộng thêm diện tích gieo cấy để phát triển kinh tế.”

Có thể thấy, từ những cánh đồng nhỏ bé, Toản Xuân đã viết nên câu chuyện về một thương hiệu lớn - một thương hiệu biết trân trọng thiên nhiên, tôn vinh con người và lan tỏa giá trị bản sắc Việt.