Trái hồng là một trong những loại đặc sản của thành phố Đà Lạt (nay là Phường Đà Lạt), tỉnh Lâm Đồng. Nhờ khí hậu đặc trưng vùng cao nguyên mát lạnh, chênh lệch nhiệt độ ngày đêm cao, quả hồng nơi đây có màu vàng cam tươi, giòn, ngọt thanh và hương vị đặc trưng không lẫn với bất kỳ vùng nào khác.

Năm 2012, hồng ăn trái Đà Lạt đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập là 1 trong 50 loại trái cây đặc sản của Việt Nam.

Đà Lạt hiện có hơn 800 ha trồng hồng, tập trung tại các xã Xuân Trường, Xuân Thọ, Trạm Hành và huyện Lạc Dương. sản lượng đạt khoảng 5.000 tấn/năm - trong đó khoảng 1/5 sản lượng được dùng cho chế biến “hồng treo gió”, sản phẩm đang trở thành biểu tượng mới của nông sản Đà Lạt.

Trước đây, người dân chủ yếu tiêu thụ tươi hoặc phơi sấy thủ công, giá trị thấp và thị trường hạn hẹp. Việc chuyển đổi sang sản xuất hồng treo gió theo công nghệ Nhật Bản, cùng định hướng đưa sản phẩm vào chương trình OCOP, đã mở ra hướng đi mới cho nông sản địa phương.

Từ quy trình sản xuất an toàn, truy xuất nguồn gốc, đến thiết kế bao bì và quảng bá thương hiệu, sản phẩm hồng treo gió Đà Lạt từng bước đáp ứng các tiêu chí OCOP, trở thành biểu tượng nông sản chế biến đặc trưng của tỉnh Lâm Đồng.

Nếu như trước đây, người dân Đà Lạt chỉ quen thu hoạch hồng tươi rồi bán ngay tại vườn với giá thấp, thì nay tư duy sản xuất đã thay đổi rõ rệt. Nhờ chương trình OCOP và sự hỗ trợ kỹ thuật từ ngành nông nghiệp, bà con đã nhận thức rằng giá trị lớn nhất của sản phẩm không nằm ở sản lượng, mà ở chất lượng, thương hiệu và cách chế biến.

Hộ trồng hồng hiện nay đều được hướng dẫn quy trình treo gió - sấy lạnh, kiểm soát độ ẩm - nhiệt độ, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm và giữ được hương vị tự nhiên. Nhiều hộ đã mạnh dạn đầu tư nhà kính, hệ thống quạt gió, phòng sấy, máy hút ẩm, máy đóng gói, thay thế cách phơi truyền thống phụ thuộc thời tiết. Nhờ đó, sản phẩm đồng đều hơn, có thể bảo quản dài ngày và vận chuyển đi xa mà vẫn giữ chất lượng.

Sự chuyển biến trong tư duy sản xuất của người dân còn được thể hiện rõ qua sự hình thành và phát triển các mô hình hợp tác xã, tổ hợp tác. Từ chỗ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, bà con đã từng bước liên kết trong chuỗi giá trị, cùng chia sẻ kỹ thuật, thống nhất tiêu chuẩn chất lượng, xây dựng thương hiệu chung và kết nối thị trường tiêu thụ ổn định. Mô hình hợp tác không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm hồng treo gió mà còn tạo nền tảng để người dân tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị OCOP của tỉnh Lâm Đồng.

Theo báo cáo của tỉnh Lâm Đồng, đến năm 2024, diện tích cây hồng ăn trái chiếm tỷ trọng chủ yếu của cây ăn quả với 332 ha, tăng 0,91% so với cùng kỳ. Người dân không chỉ thay đổi cách làm mà còn thay đổi tư duy - coi nông sản là sản phẩm hàng hóa có thể mang lại thu nhập cao, gắn với du lịch và bản sắc vùng miền.

“Trước đây, hồng chín là phải bán gấp, còn nay càng chín càng quý - vì có thể chế biến thành sản phẩm OCOP mang tên quê hương mình,” chị Nguyễn Thị Hòa, hộ sản xuất tại xã Xuân Thọ, chia sẻ.

Trước năm 2016, người dân Đà Lạt chủ yếu làm hồng phơi truyền thống, chất lượng chưa ổn định và giá trị thấp. Từ khi học hỏi công nghệ Nhật Bản, quy trình “treo gió” được đưa vào áp dụng: quả hồng được gọt vỏ, treo trong nhà kính thoáng khí, khử khuẩn bằng tia cực tím và sấy bằng nắng - gió tự nhiên trong 25-30 ngày. Cách làm này giúp giữ trọn màu sắc, vị ngọt đậm và mùi thơm thanh của hồng, đồng thời kéo dài thời gian bảo quản.

Từ năm 2016, người dân Đà Lạt bắt đầu chuyển từ phương thức phơi sấy truyền thống sang công nghệ hồng treo gió Nhật Bản. Quy trình sản xuất khép kín, kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ tự nhiên giúp giữ nguyên màu sắc, hương vị, đồng thời nâng cao chất lượng bảo quản.

Để đưa sản phẩm vào chương trình OCOP, UBND tỉnh Lâm Đồng ban hành Kế hoạch số 141/KH-UBND ngày 9/8/2021 về phát triển sản phẩm OCOP giai đoạn 2021-2025. Trong đó, hồng treo gió được xác định là sản phẩm nông nghiệp chủ lực nhóm trái cây chế biến, được ưu tiên hỗ trợ hoàn thiện hồ sơ, đăng ký nhãn hiệu, chứng nhận VietGAP - HACCP và xúc tiến thương mại.

Đến năm 2022, Cơ sở Trương Thị Hoa (phường 11, Đà Lạt) là đơn vị đầu tiên đạt OCOP 3 sao với sản phẩm Hồng treo gió Đà Lạt. Một năm sau, HTX Vườn Nhà Đà Lạt và Công ty TNHH LangBiang Farm tiếp tục được công nhận OCOP 4 sao với dòng sản phẩm cùng loại - mở đầu cho chuỗi sản phẩm hồng OCOP của tỉnh. Hiện nay, toàn tỉnh có 7 sản phẩm hồng treo gió đạt OCOP 3-4 sao, trở thành nhóm sản phẩm chế biến có tốc độ chuẩn hóa nhanh nhất của Lâm Đồng.

Sau khi được đưa vào chương trình OCOP, giá bán hồng treo gió Đà Lạt ổn định ở 350.000-400.000 đ/kg, cao điểm Tết có nơi bán 400.000-500.000 đ/kg; nhiều sự kiện xúc tiến xác nhận mức giá này, như Tuần hàng OCOP tại TP.HCM (11/2022) ghi nhận hồng treo gió Lâm Đồng bán ~400.000 đ/kg và “được khách mua nhiều để biếu tặng”.

Các mô hình OCOP hồng treo gió hình thành chuỗi việc làm theo mùa và thường xuyên (thu hoạch, gọt-treo, kiểm soát chất lượng, đóng gói, bán hàng-trải nghiệm), tạo thêm hàng trăm việc làm tại các xã Xuân Trường, Xuân Thọ, phường 11 (Đà Lạt) và Lạc Dương; một số cơ sở quy mô lớn công bố sản lượng 10-15 tấn/năm với giá bán 400-500 nghìn/kg vào mùa cao điểm.

Không chỉ dừng ở quả hồng sấy, các chủ thể OCOP còn đa dạng hóa sản phẩm: trà hồng treo, mứt hồng, hồng sấy dẻo, hồng tươi đóng hộp du lịch - đáp ứng thị hiếu thị trường cao cấp và du khách. Sản phẩm hiện được tiêu thụ rộng rãi tại TP.HCM, Hà Nội, xuất hiện trong hệ thống siêu thị Co.opMart, WinMart, Lotte Mart, và được đưa lên các sàn thương mại điện tử tỉnh Lâm Đồng, Postmart, Voso.

Ông Nguyễn Văn Sơn, Giám đốc HTX Vườn Nhà Đà Lạt, chia sẻ: “Từ khi được công nhận OCOP, khách hàng tin tưởng hơn vào chất lượng. Chúng tôi không chỉ bán hồng mà còn bán cả câu chuyện vùng đất, nghề truyền thống và cách người Đà Lạt giữ hương nắng gió trong từng quả hồng.”

Lâm Đồng là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Giai đoạn đầu (2018-2020), chương trình được thực hiện thí điểm tại nhiều huyện, sau đó mở rộng mạnh mẽ từ năm 2021 đến 2025.

Năm 2021, UBND tỉnh đã ký kết kế hoạch phối hợp với Bưu điện Lâm Đồng nhằm đưa sản phẩm OCOP lên nền tảng thương mại điện tử Postmart, giúp mở rộng thị trường, tiêu thụ ổn định và kết nối trực tiếp với người tiêu dùng cả nước. Đây được xem là bước đi quan trọng trong chuyển đổi số nông nghiệp và xây dựng kênh phân phối hiện đại cho đặc sản địa phương, trong đó có hồng treo gió.

Song song với hỗ trợ sản xuất, Lâm Đồng còn chú trọng xúc tiến thương mại và phát triển điểm bán OCOP. Tỉnh đưa sản phẩm OCOP, trong đó có hồng treo gió, vào Kế hoạch xúc tiến thương mại hằng năm 2023-2024, tổ chức các Tuần hàng OCOP, Hội chợ Đặc sản vùng miền tại TP.HCM và Hà Nội.

Theo mục tiêu của tỉnh, đến năm 2025, Lâm Đồng phấn đấu có khoảng 250 sản phẩm OCOP, trong đó 230 sản phẩm cấp tỉnh và 20 sản phẩm cấp quốc gia, ưu tiên các nhóm sản phẩm gắn với du lịch nông thôn - sinh thái. Trong danh mục đó, hồng treo gió Đà Lạt được xác định là sản phẩm chủ lực, vừa mang giá trị kinh tế, vừa đại diện cho bản sắc vùng cao nguyên.

Bên cạnh định hướng chiến lược, tỉnh Lâm Đồng triển khai nhiều chính sách hỗ trợ cụ thể về tài chính và kỹ thuật cho các chủ thể OCOP. Năm 2025, ngân sách tỉnh dự kiến bố trí trên 1,1-1,2 tỷ đồng để hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP theo Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Nguồn kinh phí này tập trung cho tư vấn hoàn thiện hồ sơ, thiết kế bao bì, tem truy xuất nguồn gốc, đăng ký nhãn hiệu, và chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng như VietGAP, HACCP - các tiêu chí bắt buộc trong quá trình phân hạng OCOP.

Không dừng lại ở thành công hiện tại, UBND tỉnh Lâm Đồng đang triển khai đề án nâng hạng sản phẩm hồng treo gió Đà Lạt lên OCOP 5 sao quốc gia giai đoạn 2025-2026. Mục tiêu là phát triển vùng nguyên liệu ổn định, mở rộng quy mô chế biến đạt chuẩn quốc tế, hướng tới xuất khẩu sang Nhật Bản và Hàn Quốc - những thị trường ưa chuộng sản phẩm sấy tự nhiên.

Cùng với đó, địa phương đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý và tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu “Hồng treo gió Đà Lạt - hương vị cao nguyên Việt Nam” gắn với chuỗi du lịch nông nghiệp. Theo định hướng này, chương trình OCOP không chỉ giúp nâng tầm sản phẩm, mà còn hình thành mô hình kinh tế nông nghiệp - du lịch tích hợp, tạo động lực phát triển bền vững cho người dân vùng cao nguyên Lâm Đồng.

Bài: Khánh Vy
Thiết kế: Hà An