Khẳng định giá trị măng nứa khô Mai Lạp

Mai Lạp là một trong những xã vùng sâu, vùng xa của huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn. Nơi đây từ lâu đã có sản phẩm măng nứa khô rất nổi tiếng và đã khẳng định được giá trị trên thị trường nông sản.

Cây nứa là nhóm các loài tre đặc trưng bởi vách mỏng, thuộc chi nứa, có tên khoa học là Schizostachyum. Trên thế giới có khoảng 70 loài khác nhau. Các nghiên cứu gần đây cho thấy chi Nứa có một số loài ở nước ta. Phổ biến nhất là 3 loài: nứa lá to, nứa lá nhỏ và nứa tép.

Sản phẩm măng khô được người dân xã Mai Lạp, huyện Chợ Mới sản xuất theo mùa vụ. Bắt đầu từ cuối tháng 5 - đầu tháng 6 hằng năm, khi cây nứa lên măng, các hộ gia đình có đồi, rừng nứa đều lên rừng khai thác măng về tự làm măng khô, hoặc bán cho các hộ khác làm măng khô. Vụ làm măng khô sẽ kết thúc vào đầu tháng 10 hằng năm.

Măng nứa để làm măng khô chủ yếu là măng nứa tép. Thông thường cây nứa rất to, nhưng giống nứa tép này cây to nhất cũng chỉ tầm ngón chân cái, vì vậy măng nứa tép nhỏ, có vị rất đặc trưng.

Để có được sản phẩm măng khô, măng nứa tươi sau khi khai thác từ rừng hoặc thu mua về sẽ được các hộ dân rửa sạch, luộc, bổ ra, khía nhỏ rồi xếp trên những tấm phên đem phơi nắng. Mỗi mẻ măng nứa khô phải trải qua 3 ngày phơi nắng. Sau khi phơi khô, măng sẽ được bảo quản trong túi bóng kín tránh ẩm, mốc. Thông thường, cứ khoảng 18 - 20kg măng tươi sẽ thu về 1kg măng khô.

Trước kia, nhiều hộ còn làm lán trong rừng để lấy măng, bóc vỏ già, luộc kỹ rồi mới đem về phơi. Giờ đường đi lại dễ dàng, hơn nữa lại có hợp tác xã thu mua măng tươi nên giúp bà con có thu nhập tại chỗ. Để khai thác lâu dài, bà con đã biết giữ lại một số ngọn măng cho phát triển thành khóm lớn, tích cực bảo vệ rừng, tạo sinh kế bền vững.

Măng khô Mai Lạp nổi tiếng vì sợi măng non, không sử dụng chất bảo quản trong chế biến thực phẩm. Sau khi phơi sấy hoàn thiện sản phẩm vẫn giữ được mùi thơm tự nhiên và màu vàng đẹp mắt. Măng thường được dùng để nấu miến, ninh xương… khi ăn có mùi thơm đặc trưng của măng, dai, giòn, không hăng, không đắng.

Hiện, măng khô Mai Lạp đã trở thành mặt hàng được người tiêu dùng ưa chuộng và giữ được giá trị trên thị trường nông sản. Nhờ cây măng, đời sống của các hộ dân Mai Lạp ngày càng khấm khá.

Làm măng khô được coi là nghề truyền thống của bà con xã Mai Lạp, huyện Chợ Mới, đem lại nguồn thu nhập khá, góp phần giảm nghèo tại địa phương.

Trước đây, chỉ có một số hộ nhỏ lẻ làm nghề măng khô và bán ở chợ phiên, măng nứa khô chủ yếu phục vụ dịp Tết Nguyên đán hoặc cho các gia đình nấu cỗ. Hiện nay, măng nứa khô Mai Lạp được thị trường ưa chuộng, việc giao thương cũng thuận lợi hơn nên nhiều hộ ở Mai Lạp đã làm măng khô với số lượng lớn hơn.

Chị Trần Thị Liên ở thôn Khau Ràng cho biết, hầu như nhà nào trong thôn cũng làm măng nứa khô. Riêng gia đình chị mỗi năm làm được khoảng 3 - 4 tạ măng nứa khô, xuất bán sang thị trường các tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Nội và cả trong Miền Nam.

Là một trong các hộ dân làm măng nứa khô với sản lượng lớn nhất tại Mai Lạp, mỗi năm, gia đình chị Nguyễn Thị Hằng, thôn Bản Pá làm và xuất bán ra thị trường khoảng 1 tấn măng nứa khô, chủ yếu là măng nứa tép.

Làm măng khô đã giúp các hộ dân có thêm thu nhập. Nhiều hộ có kinh nghiệm, tay nghề đã tham gia vào các tổ hợp tác, hợp tác xã để cùng sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nhằm nâng cao hơn chất lượng, từng bước xây dựng thương hiệu măng khô của địa phương.

Được thành lập từ năm 2014, Tổ hợp tác xã chế biến măng khô Mai Lạp, xã Mai Lạp huyện Chợ Mới, ban đầu chỉ có 5 thành viên, nhờ làm ăn có hiệu quả nên hiện tại Tổ hợp tác đã có 20 thành viên.

Nhận thấy việc sản xuất măng khô lẻ tẻ theo phương thức hộ gia đình của người dân địa phương không đạt hiệu quả cao, số lượng ít và dễ bị các thương lái ép giá, các thành viên trong tổ đã cùng nhau góp vốn, mua lại măng tươi của người dân địa phương về sơ chế thành phẩm.

Bên cạnh đó, Tổ hợp tác còn trang bị 2 lò sấy măng nhỏ để vận hành khi thời tiết mưa kéo dài. Việc sử dụng lò sấy không làm ảnh hưởng đến chất lượng của măng mà ngược lại, măng khô được sấy trong lò còn có vị đặc trưng của mùi khói, tăng thêm hương vị đậm đà.

Nếu như trước đây, vào mùa vụ, các chị phải đi làm thuê hoặc có làm măng khô bán cũng không được giá, từ ngày tham gia Tổ hợp tác xã không phải đi làm xa, mà sản phẩm măng khô của các chị dễ bán hơn.

Mấy năm trở lại đây, xã Mai Lạp đã khai thác tối đa tiềm năng, từng bước khép kín quy trình để phát triển hơn nữa nghề truyền thống làm măng khô. Từ chỗ chỉ có tổ hợp tác chế biến măng khô, đến nay xã đã phát triển thêm được Hợp tác xã Măng khô Mai Lạp.

Hợp tác xã Măng khô Mai Lạp được thành lập tháng 5/2019 tai thôn Bản Pá - Xã Mai Lạp - Huyện Chợ mới - Bắc Kạn nhằm sản xuất, chế biến nông lâm sản gắn với liên kết tiêu thụ, từng bước xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Khi vào mùa thu hoạch măng, các thành viên trong hợp tác xã mua gom măng nứa tép tươi trong dân sau đó tiến hành sơ chế như rửa, luộc, cắt, phơi sấy... Các công đoạn xử lý, sơ chế đều được làm thủ công, tự nhiên, không tẩm ướp hóa chất để làm ra sản phẩm măng khô thơm ngon, an toàn.

Hợp tác xã có 2 sản phẩm chính là măng khô và măng khô nứa tép. Trong quá trình phát triển sản phẩm măng khô nứa tép, Hợp tác xã Măng khô Mai Lạp đã được huyện, cơ quan chuyên môn hỗ trợ đào tạo năng lực cho hội đồng quản trị, thiết kế bao bì, nhãn mác. Hiện nay sản phẩm măng khô nứa tép của Hợp tác xã Măng khô Mai Lạp đã được đóng gói ép chân không, tránh được ẩm mốc, có nhãn mác, tem vạch, xuất xứ nguồn gốc rõ ràng, vì vậy được người tiêu dùng ưa chuộng, sản phẩm làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó.

Sản phẩm măng khô nứa tép Mai Lạp hiện đã được giới thiệu đến người tiêu dùng thông qua các hội chợ, chương trình xúc tiến thương mại của tỉnh như: Tuần lễ hồng không hạt tại Siêu thị Big C - Hà Nội; Tuần lễ trưng bày các sản phẩm an toàn, rõ nguồn gốc trên địa bàn thành phố Hà Nội, trưng bày tại Trạm dừng nghỉ Hải Đăng trên cao tốc Thái Nguyên - Hà Nội...

Thông qua hoạt động xúc tiến thương mại, giới thiệu sản phẩm cho thấy măng khô nứa tép Mai Lạp có mức tiêu thụ tốt, giá có thể cao hơn măng khô ở một số nơi khác nhưng do làm thủ công và không dùng hóa chất để ngâm, bảo quản nên vẫn được người tiêu dùng ưa chuộng.

Sản phẩm của Hợp tác xã Mai Lạp hiện đã có bao bì, tem nhãn, mã vạch, đủ điều kiện để đưa vào các gian hàng nông sản sạch hay hệ thống siêu thị. Trung bình mỗi năm, Hợp tác xã sản xuất được hơn 1 tấn măng khô, giá bán lẻ từ 320 - 350 nghìn đồng/kg.

Năm 2019, sản phẩm Măng nứa tép của Hợp tác xã Mai Lạp đã được chứng nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh và chứng nhận lại năm 2022.