Trên cơ sở đó, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Thang Văn Phúc hy vọng với tinh thần rộng mở của Nghị định, các đơn vị nghiên cứu khoa học (NCKH) công lập sẽ có điều kiện chủ động triển khai các đề tài nghiên cứu có tính ứng dụng thiết thực vào đời sống và sản xuất. Còn theo TS. Trần Xuân Hoài - Viện trưởng Viện Vật lý ứng dụng (Viện KH-CN Việt Nam) cũng có ý kiến cho rằng, chất xám là “vốn” của các nhà khoa học khi tách ra thành lập doanh nghiệp khoa học công nghệ (DNKHCN).
Nghị định 115/2005/NĐ-CP quy định tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong các tổ chức KH-CN công lập như một bước đột phá cơ chế mở, mà chưa bao giờ các nhà khoa học có trước đây. Theo đánh giá của các nhà khoa học, Nghị định này rất có lợi cho những đơn vị biết tận dụng điểm mạnh để bứt phá. Mặc khác, khi đơn vị NCKH trở thành doanh nghiệp phải lấy lợi từ những thành tựu NCKH của mình để tạo thu nhập cho đơn vị. Điều này, giúp các nhà khoa học không còn tư tưởng ỷ lại hay trông chờ.
Song, theo các nhà khoa học thì Nghị định 115/2005/NĐ-CP vẫn chưa đủ để “vùng vẫy” trong cơ chế thị trường. Vì vậy, Nghị định 80/2007/NĐ-CP về doanh nghiệp KHCN ra đời, đánh dấu một bước trưởng thành trong hoạt động KH-CN.
Để tạo điều kiện cho các DN KHCN sớm ra đời và hoạt động chẳng khác gì doanh nghiệp bình thường hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, Nghị định có nêu rõ Sở KH&CN nơi đặt trụ sở chính của DN KHCN là cơ quan có thẩm quyền xem xét, cấp, kiểm tra, xử lý vi phạm và thu hồi giấy chứng nhận DN KHCN. Trong thời hạn tối đa 30 ngày làm việc kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ, Sở KH&CN có trách nhiệm xem xét, thẩm định để cấp giấy chứng nhận DN KHCN. Trường hợp không cấp, phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do. Giấy chứng nhận DN KHCN đồng thời là giấy đăng ký hoạt động KH-CN.
Cùng với thủ tục đơn giản, Nghị định còn có những cơ chế khuyến khích để DN KHCN hoạt động thuận lợi và hiệu quả. Đó là DN KHCN được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, giao quyền sử dụng hoặc sở hữu các kết quả KH-CN thuộc sở hữu nhà nước. Được hưởng chế độ miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, được trừ một số khoản chi phí hợp lý khi tính thu nhập chịu thuế và miễn lệ phí trước bạ khi đăng ký quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà…
Theo TSKH Trần Mạnh Trí - Giám đốc Trung tâm Công nghệ môi trường (thuộc Liên hiệp hội Việt Nam, để vươn ra “sân chơi” thị trường, điều quan trọng nhất để “sống được” và mạnh lên được khi cơ chế mở ra là phải biết “bứt phá”. Có thể giai đoạn đầu sẽ còn nhiều bỡ ngỡ, nhưng người trong cuộc nếu nắm được xu thế thị trường chung và nhập cuộc với đời sống thì sẽ làm được. Nhà khoa học bây giờ cũng phải tự biết tiếp thị mình bằng những sản phẩm công nghệ đầy sáng tạo, mang tính thực tiễn cao.
Tại Đại hội lần thứ X, Đảng ta đã đề ra mục tiêu: “Huy động và sử dụng tốt mọi nguồn lực cho CNH-HĐH đất nước, chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, tạo nền tảng để đến năm 2020, nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại”. Để góp phần thực hiện mục tiêu này, trong giai đoạn vừa qua hoạt động KH-CN đã có những thay đổi cơ bản so với thời kỳ trước, ngày càng khẳng định vai trò là “động lực” để phát triển kinh tế- xã hội. Bằng chứng là đến nay, nền tảng pháp lý cho hoạt động KH-CN nói chung đã được hoàn thiện, đó là sự ra đời các luật cơ bản và các văn bản pháp luật liên quan đến đổi mới tổ chức, cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính của các tổ chức KH-CN, gắn kết giữa hoạt động NCKH với đào tạo và hoạt động sản xuất kinh doanh… Nhiều công trình NCKH và phát triển công nghệ đã và đang đóng góp to lớn vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Như vậy cùng với các Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Chuyển giao công nghệ, Nghị định 115, Nghị định 80 đã hình thành hệ thống cơ sở pháp lý cơ bản để KH-CN vươn ra thị trường trong và ngoài nước, thúc đẩy phát triển thị trường công nghệ, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và phát triển kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, trong quá trình KH-CN từng bước hội nhập thị trường, đòi hỏi cần có sự quan tâm, phối hợp của các cấp, các bộ, ngành khác. Vì vậy, với sự hỗ trợ của Nhà nước như ghi nhận trong Nghị định 80, mong rằng ngày càng nhiều DN KHCN được thành lập để sớm thương mại hóa thành quả nghiên cứu, phục vụ cuộc sống.
