Đa dạng cách nhân rộng những mô hình tại các địa phương
Trao đổi tại buổi Tọa đàm: Phát triển bền vững hệ thống phân phối thực phẩm an toàn của Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 7/12/2022, bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng – Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho rằng, năm 2010, Luật An toàn thực phẩm đã được Quốc hội thông qua và ban hành, qua đó các Bộ, ngành như Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố đều đã được phân công, phân nhiệm rất rõ ràng với vai trò quản lý những các hệ thống từ sản xuất cho đến tận người tiêu dùng.
Theo đó, Bộ Công Thương quản lý mặt hàng như rượu, bia, nước giải khát hay bánh kẹo hay dầu ăn, dầu thực vật, sản phẩm chế biến từ bột và tinh bột. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương với nhiệm vụ phát triển các hệ thống hạ tầng thương mại hiện đại văn minh và đổi mới cách quản lý đối với chợ truyền thống sao cho bảo đảm an toàn thực phẩm.
Theo bà Nga, Bộ Công Thương triển khai nhiều hoạt động về tập huấn, tuyên truyền phổ biến cho người sản xuất, người kinh doanh thực phẩm và tập huấn cho đội ngũ cán bộ, công chức ở địa phương, đặc biệt là các Sở Công Thương về xây dựng hệ thống phân phối thực phẩm an toàn.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương lồng ghép những hoạt động về an toàn thực phẩm vào những chương trình lớn về kinh tế - xã hội do Bộ triển khai.
Ví dụ, hỗ trợ cho phát triển hạ tầng thương mại lồng ghép vào các chương trình phát triển hạ tầng thương mại theo hướng bền vững, văn minh, bảo đảm an toàn thực phẩm. Đổi mới cách xây dựng hạ tầng thương mại như thu hút vốn đầu tư nước ngoài, xây dựng những hệ thống phân phối bán lẻ theo hướng văn minh hiện đại, hỗ trợ cho các doanh nghiệp lớn để xây dựng những hệ thống phân phối không chỉ ở dạng mô hình, như trung tâm thương mại hay siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm chuyên doanh, các cửa hàng tiện lợi, hoặc những cửa hàng tạp hóa được phân phối bởi những hàng hóa có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Hơn nữa, việc phát triển hệ thống phân phối thực phẩm an toàn được lồng ghép với chương trình bình ổn thị trường tại hơn 50 tỉnh, thành phố, xây dựng hơn 20.000 điểm bán hàng bình ổn với tiêu chí quan trọng bảo đảm an toàn thực phẩm và có giá cả hợp lý.
Đến nay, việc nhân rộng trên phạm vi toàn quốc không chỉ cửa hàng phân phối hiện đại, mà còn cả ở những kênh truyền thống. Đó là nhân rộng các chuỗi phân phối thực phẩm an toàn với mô hình khó nhất, chợ truyền thống kinh doanh thực phẩm.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng lồng ghép vào những chương trình như Cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, hay những chương trình về phát triển kinh tế - xã hội trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong Chương trình xúc tiến thương mại quốc gia, Chương trình hỗ trợ cho phát triển nông thôn mới để kết nối được những nông sản, thực phẩm an toàn sản xuất tại các địa phương đưa vào các kênh phân phối trong nước.
Năm nay, với đề án phát triển thị trường trong nước gắn với cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam thì chúng tôi đã bước sang một giai đoạn đó là quảng bá cho những sản phẩm hàng hóa gọi là “Tinh hoa hàng Việt Nam”. Bà Nga cho biết thêm.
Trở ngại lớn từ vốn cho xây dựng hệ thống phân phối thực phẩm an toàn
Cũng tại buổi tọa đàm, bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng – Vụ Thị trường trong nước cho biết thêm, quá trình triển khai xây dựng hệ thống mô hình về hệ thống phân phối thực phẩm an toàn đó là thiếu vốn để đầu tư những hệ thống phân phối áp dụng những quy trình quản lý tốt, văn minh nhất. Trên thị trường đang có những chuỗi siêu thị quản lý an toàn thực phẩm rất tốt, các cửa hàng tiện lợi sử dụng những thiết bị bảo quản được thực phẩm ở những nhiệt độ và độ ẩm đúng chuẩn của bảo quản an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, chúng ta còn rất thiếu vốn để nhân rộng những mô hình như là siêu thị, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng chuyên doanh hay là các tổng kho thực phẩm.
Về vấn đề này, có mặt tại buổi tọa đàm, ông Nguyễn Quốc Trung – TGĐ Công ty Cổ phần Masan MaetLife cho rằng, chiến lược của Masan MaetLife, sẽ phủ khắp 64 tỉnh, thành với mục tiêu đến năm 2026 sẽ có hơn mười ngàn điểm bán.
Hiện nay, chúng tôi mới chỉ có hơn bốn ngàn, nhưng với mục tiêu này, sự tiếp cận như vậy, có nghĩa rằng mỗi một xã, thị trấn sẽ có một điểm bán của WinMart+ và MEATDeli sẽ song hành với sự phát triển, tiếp cận với người tiêu dùng.
Tuy nhiên, theo ông Trung, việc đưa được thịt MEATDeli ra đến ngoài chợ của Công ty Cổ phần Masan MaetLife là cả vấn đề.
Theo ông Trung, tiêu chuẩn thịt mát ở ngoài chợ, nhiệt độ bảo quản từ 0 – 4 độ C mới đảm bảo an toàn về mặt dinh dưỡng cho người tiêu dùng. Vì vậy, để phát triển chuỗi ở chợ, chúng tôi cần kết hợp với tất cả các chợ, Ban quản lý chợ để việc nhận thức bán thịt mát thì cần phải có trang bị hệ thống tủ đông, lúc đó mới có thể là đưa sản phẩm đúng thực chất thịt mát tới tay người tiêu dùng.
Đó là trở ngại rất lớn, với mức độ đầu tư như vậy, doanh nghiệp chắc là là khó. Tuy nhiên, cái quan trọng hơn, đó là nhận thức của người tiêu dùng, nếu người tiêu dùng thay đổi thói quen và chấp nhận thì chắc chắn những tiểu thương bán thịt ở ngoài chợ sẵn sàng đầu tư cùng với doanh nghiệp để phát triển hệ thống. Ông Trung cho phân tích thêm.
Bên cạnh đó, một khó khăn nữa cũng được bà Lê Việt Nga cũng chỉ ra, các mối liên kết trong việc xây dựng ra những chuỗi giá trị về nông sản thực phẩm an toàn còn đang rất lỏng lẻo và khó khăn. Để kết nối từ sản xuất đến phân phối, dịch vụ hỗ trợ bên lề như hỗ trợ về tài chính, logistics, chứng nhận chất lượng, kiểm tra, kiểm soát thị trường.
Việc này có địa phương làm rất tốt, nhưng có những địa phương gặp khó do những yếu tố khách quan, chẳng hạn như ở vùng sâu, vùng xa vùng có điều kiện kinh tế chưa đạt trên mức trung bình.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp, cộng đồng hộ sản xuất kinh doanh vẫn còn đang hạn chế trong việc có chuỗi kinh doanh thực phẩm an toàn.
Về công tác truyền thông, đâu đó chưa được thường xuyên, liên tục đối với việc tôn vinh những mô hình, những doanh nghiệp, những cá nhân làm tốt về công tác quản lý an toàn thực phẩm và cả việc bêu gương xấu hoặc chỉ trích những đơn vị làm chưa tốt.
Chúng tôi nghĩ rằng, việc đó cũng phải theo dần dần thời gian trong việc nâng cao nhận thức của cộng đồng, trong đó có khối quản lý Nhà nước, khối doanh nghiệp sản xuất kinh doanh và những dịch vụ được hỗ trợ nữa. Trong việc có những cơ chế chính sách để thu hút được vốn đầu tư, nhân nhanh những hệ thống phân phối văn minh hiện đại để cộng đồng người dân sẽ được sử dụng sản phẩm tốt hơn.
Chủ động kết nối hệ thống phân phối đưa sản phẩm an toàn thực phẩm
Tuy nhiên, vượt ra những khó khăn, các doanh nghiệp sản xuất ra những thực phẩm an toàn, kết nối hệ thống phân phối đưa sản phẩm chất lượng phục vụ người tiêu dùng.
Bà Lê Thị Nga – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Ong Tam Đảo (Honeco) cho biết, thời gian qua, Honeco đã tập trung cho xây dựng quy trình, thường xuyên tập huấn cho các trang trại liên kết của mình để họ theo quy trình nhất định của nhà máy đưa ra, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và đặc biệt là nuôi ong đúng quy trình.
Honeco luôn xem nâng cao quy trình để kiểm soát nguyên liệu đầu vào, 100% nguyên liệu đầu vào nhà máy đều được công ty lấy mẫu và kiểm tra. Hiện nay, Honeco đang xây dựng phòng thí nghiệm đạt chuẩn để kiểm soát nguyên liệu đầu vào, đồng thời kiểm soát chất lượng sản phẩm trong quá trình chế biến, sản phẩm đến tay người tiêu dùng phải đảm bảo về tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Đó là điều mà Honeco đang xây dựng, cũng như quy trình đó đều được thể hiện và thấm nhuần với tất cả các trang trại, từ đó chăn nuôi theo đúng quy trình.
Cùng với đó, bà Nga cho biết, Honeco đang tiếp cận theo hướng làm truyền thông đến người tiêu dùng về quy trình, câu chuyện sản phẩm để người tiêu dùng biết đến và thông qua kênh xúc tiến thương mại của Bộ Công Thương để đưa sản phẩm của mình đi xa hơn.
Đối với Cổ phần Masan MaetLife, việc đảm bảo kỹ thuật, tiêu chuẩn về an toàn cho sản phẩm luôn ổn định, được người tiêu dùng tin tưởng lựa chọn, thời gian tới MeatLife sẽ đẩy mạnh phát triển hệ thống chuỗi thực phẩm an toàn MEATDeli.
Ông Nguyễn Quốc Trung, Tổng giám đốc Cổ phần Masan MaetLife cho rằng, quan trọng nhất của việc đã có một sản phẩm an toàn trọn dinh dưỡng, vậy làm sao để cho người dân có cơ hội tiếp xúc, tiếp cận với sản phẩm.
Theo ông Trung, việc phát triển hệ thống phân phối là vô cùng quan trọng, chuỗi phát triển ngoài việc đầu tư của doanh nghiệp ra, thì quan trọng nhất là nhận thức của người tiêu dùng. Bởi vì, với 97% thịt vẫn lưu thông ở ngoài chợ. Như vậy, làm sao có những chương trình quảng bá để cho người dân hiểu được thế nào là một miếng thịt thực sự, là tươi ngon, thế nào là miếng thịt thực sự là an toàn. Làm cách nào để các chuỗi phát triển, gắn liền với vùng sinh sống, tạo thuận lợi cho người tiêu dùng có cơ hội được lựa chọn sản phẩm. Đây cũng là chiến lược của Masan MaetLife, sẽ phủ khắp 64 tỉnh, thành với mục tiêu đến năm 2026 sẽ có hơn mười ngàn điểm bán. Ông Trung cho biết thêm.
Xây dựng chuỗi kinh doanh thực phẩm an toàn sự vào cuộc đều tay
Theo bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, để xây dựng được những mạng lưới chuỗi kinh doanh thực phẩm an toàn không chỉ riêng ngành Công Thương có thể làm được, cũng không thể địa phương làm riêng, hay là trung ương làm riêng, mà phải có sự vào cuộc đều tay.
Ngày 27/11/2022, Ban Bí thư cũng đã nêu rất rõ, để tăng cường công tác quản lý an toàn thực phẩm trên phạm vi toàn quốc thì yêu cầu các tổ chức đảng, cấp ủy, chính quyền các địa phương phải phối hợp chặt chẽ cùng với Ủy ban Mặt trận tổ quốc cùng các bộ, ban, ngành có liên quan để xây dựng mạng lưới phân phối thực phẩm an toàn phục vụ cho một trăm triệu người dân Việt Nam.
Tại Chỉ thị số 17 năm 2020, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Công Thương tổ chức cho được hệ thống phân phối thực phẩm an toàn và quản lý an toàn thực phẩm tại các cái chợ. Chúng tôi thấy rằng, để làm được việc này thì phải để ý đến ba cái yếu tố một là về vấn đề hạ tầng thương mại của cơ sở kinh doanh thực phẩm, thứ hai nữa là phải để ý đến vấn đề là chất lượng của thực phẩm được đưa vào để kinh doanh, thứ ba là yếu tố con người, bao gồm có người kinh doanh và người tiêu dùng tham gia vào việc mua bán thực phẩm. Bà Nga cho biết thêm
Cũng theo bà Lê Việt Nga, việc này cần phải có sự vào cuộc, ví dụ như 2 doanh nghiệp rất là uy tín quy mô khác nhau, quy mô lớn và quy mô vừa và nhỏ, nhưng đều sản xuất ra sản phẩm thuộc Bộ Nông nghiệp phát triển nông thôn quản lý, thịt sản phẩm gia súc gia cầm, mật ong.
Tuy nhiên, để có được những chuỗi kinh doanh thực phẩm an toàn mà Bộ Công Thương đang quản lý, các cơ sở kinh doanh cần phải có sự phối hợp của Bộ Nông nghiệp phát triển nông thôn, doanh nghiệp chế biến sản phẩm nông sản và sự vào cuộc chính quyền địa phương. Ở đây là các hộ nông dân, Hội nông dân, Ủy ban Mặt trận tổ quốc, như chị Lê Thị Nga vừa chia sẻ, là phải có sự giám sát của cộng đồng.
Để có chất lượng tốt, nhân nhanh, chúng tôi nghĩ rằng, thời gian tới chúng tôi thực hiện tốt Chỉ thị của Ban bí thư, của Thủ tướng Chính phủ, thực hiện chức trách của Bộ Công Thương qua quy định tại Nghị định 96 vừa ban hành và sẽ có hiệu lực có hiệu lực từ ngày 1/12/2022.
