Vì sao Công ty Xây lắp điện 3 được chọn thí điểm mô hình Công ty mẹ - Công ty con?

Điểm sáng về phát huy nội lực.
Với truyền thống 15 năm xây dựng và phát triển, Công ty Xây lắp điện 3  càng ngày càng ghi thêm nhiều thành tích vào bảng vàng danh dự của mình. Từ những công trình nhỏ lẻ, với cấp điện áp thấp từ 35kV, Công ty đã vượt lên thi công những công trình có điện áp lớn: 110kV, 220kV, rồi bứt phá và trưởng thành vượt bậc từ công trình đường dây siêu cao áp 500kV Bắc - Nam. Công ty được giao thi công cung đoạn từ Hà Tĩnh đến Đắc Lây, dài 524 km - chiếm 1/3 chiều dài toàn tuyến, lại là cung đoạn có địa hình thi công phức tạp và hiểm trở nhất, vì phải vượt qua trên 80 km đồi núi cao, rừng già, từ Đèo Ngang, đèo Hải Vân, vượt Trường Sơn đến đèo Lò So, lên đến Đắc Lây. Vậy mà sau 730 ngày đêm không nghỉ ngày lễ, ngày chủ nhật, những người thợ đường dây xây lắp điện 3 đã bền bỉ, dẻo dai, sáng tạo, dũng cảm, vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Từ đó đến nay, bàn tay, khối óc và trái tim những người lãnh đạo và CBCNV của Công ty Xây lắp điện 3 đã cống hiến cho đất nước, mà đặc biệt là các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên hàng trăm công trình đường dây và trạm điện, nối liền hệ thống điện 110kV, 220kV Bắc - Nam, góp phần tích cực trong công cuộc điện khí hóa, hiện đại hoá đất nước, và đặc biệt cho nông nghiệp, nông thôn, vùng sâu, vùng xa.
Vững vàng và thông thạo trong xây lắp những công trình đường dây và trạm, Công ty Xây lắp điện 3 còn nhanh chóng phát triển toàn diện, phát huy khả năng phát triển đa ngành nghề, đa lĩnh vực của mình. Với 18 đơn vị trực thuộc, 2.172 CBCVN - LĐ trực tiếp, Công ty đã sớm tham gia, đầu tư vào nhiều lĩnh vực, chuyên ngành khác mà Nhà nước cho phép, như: Xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp, giao thông và thuỷ lợi; thiết kế, chế tạo kết cấu thép, mạ kẽm; sản xuất dây cáp nhôm dẫn điện, cột bê tông ly tâm và các sản phẩm từ bê tông, thí nghiệm hiệu chỉnh trong quá trình thi công, kinh doanh, xuất nhập khẩu vật tư thiết bị các mặt hàng phục vụ đầu tư phát triển điện; tư vấn xây dựng, khảo sát thiết kế các công trình có điện áp từ 35kV trở xuống; kinh doanh khách sạn, du lịch, vận chuyển khách du lịch; kinh doanh xăng dầu, vật liệu xây dựng, thậm chí cả sữa chữa ô tô, xe máy...
Chính vì nỗ lực phát triển sâu chuyên ngành, lại tích cực mở rộng ngành nghề mới, Công ty Xây lắp điện 3 đã càng ngày càng phát triển nhanh, mạnh, toàn diện và vững chắc. Nếu như năm 1996, GTTSL mới đạt 119 tỷ đồng, thì đến năm 2001, đã vượt lên gấp 3 lần, với 311 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng trung bình của Công ty đạt 17 - 20%/năm. Hiệu quả của nó được thể hiện bằng lợi nhuận thu được hàng năm cũng tăng lên đáng kể, từ 2,72 tỷ đồng (năm 1996) lên 7,24 tỷ đồng năm 2001. Việc trích nộp ngân sách của Công ty luôn được chấp hành đầy đủ, thu nhập của người lao động ngày càng được nâng cao. Công ty ngày càng tăng dần được vốn tích lũy, nếu như trong thời kỳ mới thành lập năm 1988, vốn Nhà nước giao cho Công ty quản lý chỉ có 8,377 tỷ đồng thì đến ngày 30/9/2002, con số này đã tăng lên gấp gần 10 lần, với 83,558 tỷ đồng. Cùng với sự phát triển của các xí nghiệp, năm 2002, Công ty đã hoàn thành xuất sắc các chỉ tiêu kế hoạch đặt ra như: GTTSL đạt cao nhất từ trước đến nay, với trên 413,99 tỷ đồng; mức doanh thu đạt 214,732 tỷ đồng. Công ty đã nộp ngân sách Nhà nước 8,3 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế còn đạt 9,1 tỷ đồng, đảm bảo thu nhập trung bình của người lao động đạt 1,225 triệu đồng/người/tháng. Công ty đã đặt kế hoạch và phương hướng phát triển cho năm 2003 là: mức GTTSL đạt 636 tỷ đồng, doanh thu đạt 380 tỷ đồng và thu nhập bình quân của người lao động đạt 1,3 triệu đồng/người/tháng trở lên.
Cơ sở để chuyển đổi sang thí điểm mô hình mới: Công ty mẹ - Công ty con
Mặc dù, cùng năm tháng, Công ty Xây lắp điện 3 vẫn nỗ lực vươn lên để ngày càng trưởng thành và lớn mạnh. Thế nhưng, thực tế phát triển sản xuất, kinh doanh nói chung vẫn còn những bất cập trong cơ chế quản lý, chưa thực sự phù hợp để  Công ty phát huy được hết tiềm lực, khả năng của mình. Vấn đề đáng quan tâm là việc xác định người đại diện chủ sở hữu, vai trò và quyền của người đại diện chủ sở hữu doanh nghiệp chưa rõ ràng; Cơ chế huy động vốn phục vụ cho các hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh hiện nay còn nhiều hạn chế, Công ty chưa huy động được nhiều nguồn vốn bên ngoài, làm cho khả năng về tài chính của Công ty chưa thực sự mạnh để thực hiện đấu thầu và thắng thầu đồng thời nhiều công trình lớn... Cơ chế quản lý của Công ty là hạch toán tập trung, nên mọi vấn đề từ sản xuất, kinh doanh đến các hoạt động khác của các đơn vị thành viên đều do Công ty chịu trách nhiệm... Các yếu tố bất cập này đã làm cho doanh nghiệp và người lãnh đạo chưa phát huy được hết tính năng động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của mình, như vậy đã ảnh hưởng không nhỏ tới sự trưởng thành đi lên của doanh nghiệp thành viên, nhất là trong tiến trình đổi mới và hội nhập.
Từ nhiều năm nay, Công ty Xây lắp điện 3 đã vừa quản lý theo đúng qui định, pháp luật của Nhà nước, vừa tự đầu tư nghiên cứu để ban hành và thực hiện một loạt quy chế riêng cho phù hợp với thực tế và chiến lược phát triển của đơn vị mình (như quy chế phân cấp quản lý, quy chế tài chính, quy chế khấu tiền lương...). Ngay từ năm 1995, Công ty đã ban hành qui chế phân cấp giữa Công ty và các đơn vị thành viên, đồng thời thực hiện uỷ quyền cho các đơn vị trực thuộc trong một số lĩnh vực như tổ chức bộ máy sản xuất, mua vật tư, quản lý CBCNV, giải quyết các chế độ chính sách, phân cấp hạch toán kinh doanh... nhằm tạo sự chủ động, nâng cao vai trò, trách nhiệm của các đơn vị thành viên. Các năm sau, tuỳ thuộc vào tình hình thực tế, Công ty có sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, theo cơ chế phân cấp ngày càng cao dần. Theo đó, Công ty tuy hạch toán tập trung, nhưng Công ty và các đơn vị thành viên và lại ràng buộc nhau bởi cơ chế tài chính, phân cấp hạch toán sản xuất kinh doanh và các quy chế phân cấp khác. Trên cơ sở kế hoạch đặt ra, Công ty giao khoán công việc, đồng thời giao đơn giá và qui định các điều kiện, chế độ thanh toán cụ thể cho các đơn vị, nên các đơn vị biết được giá trị của từng khối lượng, hạng mục công việc trước khi thực hiện. Công ty còn thực hiện giải quyết ứng vốn và thanh toán vốn cho các đơn vị khi có khối lượng công việc và khi công việc được hoàn thành; hàng quý, Công ty và các đơn vị thực hiện quyết toán. Chính vì sớm đặt ra cho mình những cơ chế thích hợp, vừa đảm bảo được các quy định của Nhà nước, vừa hài hoà được lợi ích của tập thể và các thành viên, mà trong những năm qua, Công ty Xây lắp điện 3 đã ngày càng phát triển toàn diện và vững mạnh. Còn các đơn vị thành viên thì sớm trưởng thành, có thể độc tập, chủ động phát triển chuyên sâu lĩnh vực của mình. Tiêu biểu như Xí nghiệp Bê tông li tâm và xây dựng điện Vinh, Qui Nhơn, Đông Hà, Xí nghiệp xây lắp điện Hải Vân... mỗi năm đã tự tìm kiếm được 5 -7 công trình, đạt doanh thu hàng chục tỷ đồng.
Nhờ làm ăn có hiệu quả, hoàn thành các nghĩa vụ với Nhà nước và trách nhiệm với người lao động, vốn tích luỹ đã tăng dần, Công ty còn đã tái đầu tư vào sản xuất, mở rộng thị trường và lĩnh vực kinh doanh, dịch vụ... Công ty đã  bổ sung thêm nhiều máy móc, thiết bị mới phục vụ trực tiếp thi công, như máy tăng hãm kéo dây, cáp mồi, súng bắn dây, một số xe ủi, máy xúc, máy đào của Nhật Bản, Italia,...  đảm bảo đáp ứng được yêu cầu của thị trường. Đỉnh cao là năm 2002, Công ty đã tự đầu tư gần 100 tỷ đồng để xây dựng và đầu tư mới dây chuyền sản xuất kết cấu thép với công nghệ hiện đại của Đức đặt tại Đà Nẵng; xây dựng và đầu tư mới dây chuyền sản xuất gạch block tại Vinh; lắp đặt thêm 1 dây chuyền sản xuất cột bê tông ly tâm ở Tây Nguyên, 1 dây chuyền khai thác đá ở Gia Lai. Bên cạnh đó, Công ty đã mở rộng lĩnh vực kinh doanh nguyên vật liệu xây dựng như mở thêm nhiều đại lý xi măng và kinh doanh gỗ ván sàn ở các tỉnh. Công ty còn tập trung đầu tư cho hệ thống dịch vụ khách sạn mới và sẵn có như: nâng cấp và cải tạo các khách sạn Xanh ở Đà Nẵng, khách sạn Xanh Nghệ An, đồng thời xây thêm khách sạn 8 tầng ở Nhà Trang, khách sạn Xanh tại Tp. Hồ Chí Minh (mỗi nơi này đều mở văn phòng đại diện của Công ty)... Đến nay, các dây chuyền này đã được vận hành sản xuất có hiệu quả, mở ra triển vọng mới về các lĩnh vực sản xuất, xây lắp, dịch vụ và kinh doanh đa ngành cho Công ty. Như vậy, có thể nhận thấy, Công ty đã sớm định hướng được mục tiêu, chiến lược phát triển, đã có sự chuẩn bị tích cực, chu đáo cho sự phát triển của các thành viên nói riêng và sự lớn mạnh của Công ty nói chung. Để khi thành Công ty mẹ - Công ty con, cũng là lúc, các Công ty con có đủ những điều kiện cần thiết để có thể hoạt động có hiệu quả cao. Công ty Xây lắp điện 3 sẽ là một người mẹ nuôi con bằng chính sữa mình và các Công ty con cũng được lớn lên bằng chính nguồn sữa của mẹ mình.
Công ty Xây lắp điện 3 cũng là đơn vị quan tâm hàng đầu đến yếu tố con người. Nhằm chuẩn bị cho sự phát triển, Công ty đã dành sự tập trung đầu tư đặc biệt cho việc nâng cao trình độ mọi mặt đội ngũ CBCNV cả về lý luận, nghiệp vụ kỹ thuật, ngoại ngữ, tin học. Công ty đã thường xuyên tổ chức lớp học, tập huấn, hoặc cử cán bộ, nhân viên đi nghiên cứu, học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ; Vì thế, đội ngũ CBCNV của Công ty ngày càng trưởng thành và có kiến thức, có trình độ nghiệp vụ thực sự. Đến hết năm 2002, cả Công ty có hơn 2000 người thì trình độ trên đại học có 3 người, đại học có 231 người, trung học có 195 người, còn lại là tốt nghiệp PTTH, thợ bậc 5 trở lên gần 600 người.
Mô hình Công ty mẹ - Công ty con sẽ được thực hiện như thế nào ?
Đến nay, Công ty Xây lắp điện 3 đã chính thức được Chính phủ và các Bộ hữu quan tin tưởng giao cho làm thí điểm mô hình Công ty mẹ - Công ty con theo chủ trương Nghị quyết TW3.
Theo ông Tổng Giám đốc Công ty cho biết, Công ty Xây lắp điện 3 vẫn giữ nguyên tên gọi, trụ sở làm việc. 18 đơn vị, xí nghiệp thành viên sẽ được chuyển đổi thành các công ty con, và thu nhận thêm một số doanh nghiệp khác. Các Công ty này hoạt động theo quy định của Nhà nước, nhưng đặc biệt được quyền chủ động hoàn toàn trong tổ chức sản xuất kinh doanh, đảm bảo hoạt động hiệu quả, bảo toàn vốn giao... Công ty mẹ giữ vai trò trung tâm, chi phối và liên kết hoạt động của các công ty con, điều chỉnh hoạt động của các công ty con thông qua phần vốn mà nó đã sở hữu ở các công ty con, khác hẳn việc chi phối kiểu hành chính ở các TCty Nhà nước trước đây. Theo hướng này, những năm mới triển khai thực hiện thí điểm, các công ty con 100% vốn Nhà nước sẽ chiếm tỷ trọng lớn, giữ vai trò nòng cốt, nhưng những giai đoạn sau, công ty con cổ phần, công ty con TNHH từ 2 thành viên trở lên sẽ có xu hướng tăng dần lên. Như vậy, đồng thời với sự phát triển các Công ty con, Công ty mẹ sẽ đẩy nhanh tốc độ tích tụ vốn, để có thể tái đầu tư hoặc mở rộng sang các công ty con khác, lĩnh vực khác. Hiện nay, Công ty đã được Bộ Công nghiệp thông qua Điều lệ tổ chức hoạt động. Sau Đại hội tổng kết năm 2002, Đại hội đảng bộ Công ty lần thứ VI và Đại hội tổng kết hoạt động Công đoàn nhiệm kỳ IV, Công ty sẽ tiến hành các bước của mô hình thí điểm, mà trước hết là phổ biến Điều lệ này tới toàn thể CBCNV của Công ty.
Điều còn bất cập trong mô hình tổ chức của Công ty hiện nay là với số vốn sở hữu gần 100 tỷ đồng, còn thấp nhiều so với nhu cầu và điều kiện phát triển của Công ty; mô hình Công ty mẹ - Công ty con của Công ty Xây lắp điện 3 là mô hình của doanh nghiệp Nhà nước độc lập, với các xí nghiệp, đơn vị thành viên hạch toán tập trung tại Công ty. Tuy nhiên, khi chuyển đổi sang hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con, trước mắt, Công ty mẹ sẽ được tăng thêm một phần vốn từ việc bán 49% cổ phần từ các công ty con thông qua hình thức cổ phần hoá, sẽ thu hút thêm được nguồn vốn bên ngoài, rồi tái đầu tư trở lại cho các công ty con để tăng sức cạnh tranh và mở rộng thị trường. Mặt khác, Công ty mẹ sẽ đẩy mạnh tốc độ tích tụ và tập trung vốn, tạo thêm được nguồn vốn để đầu tư phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh cho cả tập hợp Công ty mẹ và các công ty con trong quá trình hội nhập.
Việc Công ty Xây lắp Điện 3 thí điểm hoạt đông theo mô hình mới đang ở những bước đi ban đầu. Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, việc thực hiện mô hình Công ty mẹ - Công ty con ở Công ty Xây lắp điện 3 sẽ tạo điều kiện cho Công ty phát huy mạnh mẽ tính tự chủ kinh doanh của Công ty mẹ và các công ty con; huy động thêm vốn đầu tư, phát huy nội lực kinh doanh đa ngành, để Công ty không ngừng lớn mạnh. Đồng thời qua thí điểm, sẽ rút ra được cơ chế chính sách quản lý mới để nhân rộng ra các doanh nghiệp khác có điều kiện được thực hiện mô hình này, đồng thời thúc đẩy nhanh quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp ở nước ta theo chủ trương Nghị quyết Trung ương 3, khoá IX của Đảng.
Đến nay, mô hình Công ty mẹ - Công ty con đang là một mô hình mới ở nước ta. Vì vậy, cần phải làm thí điểm để rút kinh nghiệm. Việc Công ty Xây lắp Điện 3 đã mạnh dạn đi đầu thí điểm cũng đáng được quan tâm. Hy vọng, trong tương lai không xa, bằng chính thực lực và ý chí quyết tâm của lãnh đạo và CBCNV trong Công ty, được sự ủng hộ bằng các chủ trương, cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước, Công ty Xây lắp Điện 3 sẽ thành công trên con đường đã chọn, góp phần mở ra một con đường đi mới trong tiến trình phát triển kinh tế -xã hội của nước ta.