Việc đưa tiếng Việt vào sử dụng trong tên miền chính là nhằm khắc phục những khó khăn đó cho cộng đồng người Việt. Đây cũng chính là nội dung chính của công trình nghiên cứu khoa học “ứng dụng tên miền tiếng Việt trên mạng Internet” của tác giả Hoàng Minh Cường, phó Giám đốc Trung tâm Internet Việt Nam, trực thuộc Bộ Bưu chính Viễn thông.
Từ một ý tưởng được trình bày trên diễn đàn công nghệ Internet khu vực châu á Thái Bình Dương năm 2001, tác giả Hoàng Minh Cường cùng với các đồng nghiệp và cộng sự trong nước đã bắt tay vào nghiên cứu. Trong suốt 2 năm, bỏ rất nhiều công sức cho việc thiết kế, phát triển phần mềm, cài đặt, thử nghiệm, đánh giá, thay đổi…. theo nhiều hướng khác nhau, nhóm nghiên cứu đã xây dựng 3 giải pháp kỹ thuật hoàn chỉnh khác nhau để thực hiện tên miền tiếng Việt. Cũng trong quá trình này, nhóm đã phát hiện ra những hướng mới, tìm ra được những đặc điểm, khó khăn có tính đặc thù của môi trường Internet Việt Nam như: môi trường đa dạng, rất nhiều nhà cung cấp dịch vụ, nhiều hệ thống bảo vệ, dung lượng còn hạn chế, hệ thống mạng của Việt Nam là một môi trường cực kỳ phức tạp đối với các giải pháp công nghệ truyền tải mã tiếng Việt…. Khi các yếu tố kỹ thuật dần dần được giải quyết thì các trở ngại phi kỹ thuật lại bắt đầu xuất hiện, ngày càng nhiều và không ít trong số đó thực sự là những trở ngại rất khó vượt qua.
Trước hết, đó là vấn đề chuẩn hóa tiếng Việt, chữ Việt, ngữ pháp tiếng Việt, điều mà ngay cả các nhà ngôn ngữ học cũng gặp không ít khó khăn. Với môi trường tiếng Việt quá phong phú, có quá nhiều bảng mã, nhiều kiểu viết, kiểu bỏ dấu, kiểu viết tắt, nhiều cách gõ nhập tiếng Việt vào máy tính… việc thống nhất chuẩn hóa vô cùng phức tạp, đòi hỏi đầu tư rất nhiều thời gian và công sức. Tác giả Hoàng Minh Cường đã phải tự nghiên cứu tìm hiểu thêm về ngôn ngữ học để có thể đảm bảo gìn giữ được một cách tốt nhất sự phong phú đó, trong khi vẫn phải làm cho máy tính hiểu được một cách nhất quán. Không ít lần những tranh luận về ngôn ngữ như chữ “hòa” trong “hòa bình” thì bỏ dấu ở chữ “o” hay ở chữ “a”, hay việc hỗ trợ kiểu nhập tiếng Việt kiểu telex mà các tỉnh phía Bắc thường dùng hay theo kiểu chữ và số như cách của phía Nam, hay thậm chí xác định xem 1 từ (chẳng hạn từ “basa”) có phải là tiếng Việt không v.v… đã kéo dài nhiều giờ, khiến các thành viên quên ăn, quên nghỉ.
Nhưng trở ngại lớn hơn cả lại là sự tiếp nhận từ phía cộng đồng người sử dụng. Không giống với niềm tin và hy vọng ban đầu của bản thân, nhóm nghiên cứu đã gặp không ít khó khăn trong việc đưa các kết quả nghiên cứu đến với các kỹ thuật viên, các nhà nghiên cứu, những người có kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực Internet. Cũng có thể là do việc sử dụng Internet thành thạo, cùng với vốn ngoại ngữ dồi dào sẵn có, nên một số người đã không đánh giá cao việc sử dụng tên miền tiếng Việt, không ít người còn cho rằng, đây là một nghiên cứu thiếu thực tế, thậm chí còn cho rằng nghiên cứu đã đi ngược lại với chính sách mở cửa v.v… Những quan điểm này ít nhiều đã gây nên áp lực đối với người nghiên cứu. Rất may, bên cạnh những ý kiến không ủng hộ, nhóm nghiên cứu cũng nhận được không ít những lời động viên, khích lệ từ những nhà quản lý, các nhà khoa học chiến lược, học sinh sinh viên và rất đặc biệt là các ý kiến khích lệ của tầng lớp nhân dân lao động và kiều bào Việt Nam ở nước ngoài. Bên cạnh đó, việc theo dõi bám sát xu thế phát triển trong khu vực cũng cho thấy, vấn đề này cũng được người dân và chính phủ ở nhiều nơi quan tâm chú trọng, và trên lĩnh vực này, hướng nghiên cứu của nhóm hoàn toàn có khả năng bắt kịp với xu thế phát triển trong khu vực.
Xác định được mối quan tâm của cộng đồng người Việt, nhóm nghiên cứu đặt ra các mục tiêu và phương pháp tiếp cận. Một mặt tăng cường giới thiệu công trình với nhiều tầng lớp nhân dân hơn, mở rộng tới cả nông dân, tới học sinh phổ thông cũng như các nhà ngôn ngữ học, mặt khác tham gia các diễn đàn công nghệ, diễn đàn người sử dụng để tìm hiểu, học hỏi thêm ý kiến của các chuyên gia và của người dân, đồng thời tuyên truyền, giải thích để người dân hiểu rõ hơn mục tiêu và hướng phát triển của nhóm, kêu gọi mọi tầng lớp tham gia thử nghiệm, đóng góp vào sự phát triển chung… Qua một thời gian, diễn đàn người sử dụng thử nghiệm tên miền tiếng Việt cũng đã trở nên đông đảo, sôi nổi hơn, tâm huyết với công trình hơn. Thậm chí, nhiều người đề nghị nhóm mở rộng nghiên cứu cho các hệ thống tên miền tiếng Khơ me, chữ Nôm hay các ngôn ngữ dân tộc thiểu số khác…
Từ các kết quả thu được, năm 2003, nhóm đã hợp tác cùng các đồng nghiệp của nhóm Vietkey phát triển thêm 1 chương trình phần mềm giúp sử dụng tên miền tiếng Việt dễ dàng hơn. Hệ thống này đã được giới thiệu nhiều lần vào đầu tháng 11/2003 tại tuần lễ tin học và sau đó được thử nghiệm chính thức trên mạng Internet Việt Nam. Trong thời gian thử nghiệm đã thu hút tới khoảng 5.000 người đăng ký tham gia.
Công trình nghiên cứu khoa học “ứng dụng tên miền tiếng Việt trên mạng Internet” do Hoàng Minh Cường làm chủ nhiệm cùng 4 cộng sự khác từ Trung tâm Internet Việt Nam và nhóm Vietkey đã vinh dự được nhận giải thưởng cao nhất về công nghệ thông tin, giải thưởng sáng tạo khoa học kỹ thuật Việt Nam 2003 (VIFOTEC 2003). Tới ngày hôm nay, tên miền tiếng Việt đã chính thức được cung cấp trên mạng Internet Việt Nam và hiện tại, đã có gần 5.000 tên miền tiếng Việt được sử dụng.
