Trong thời gian ngắn vừa qua, các lực lượng chức năng trong nước đã liên tục ghi nhận những vụ sử dụng chất cấm trong hoạt động sản xuất và chế biến thực phẩm. Đặc biệt, trong tuần qua, tại khu vực Đồng Nai, đã phát hiện một trang trại chăn nuôi lợn có sử dụng chất tạo nạc gấp 500 tiêu chuẩn cho phép. Bên cạnh đó, một số lô hàng thực phẩm xuất khẩu cũng bị phát hiện nhiễm dư lượng hóa chất bị trả về như lô hàng ngao bị Australia trả về vào tháng 7/2015.
Theo số liệu tổng hợp của Cục quản lý thị trường (Bộ Công Thương), trong năm 2014 đã có tới 9.000 vụ vi phạm về an toàn vệ sinh thực phẩm bị phát hiện và xử lý, trong đó có nhiều vụ đặc biệt nghiêm trọng liên quan đến các mặt hàng thực phẩm thiết yếu được tiêu thụ số lượng lớn như gạo, sữa, rau củ quả… Số vụ cảnh báo về hàng Việt Nam xuất khẩu vi phạm quy định an toàn vệ sinh thực phẩm, bị trả hàng hoặc tiêu hủy cũng ở mức cao, đặc biệt trong nhóm hàng thủy sản, rau củ quả tại các thị trường trọng điểm như Hoa Kỳ, Nhật Bản và khu vực EU. Tính riêng tại thị trường Hoa Kỳ với ngành thủy sản, hiện có 90 doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam nằm trong cảnh báo đỏ, bắt buộc kiểm tra gắt gao từng lô hàng do vi phạm nhiễm khuẩn (số liệu của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ, FDA).
An toàn thực phẩm hiện là vấn đề nhức nhối đối với ngành sản xuất và chế biến thực phẩm Việt Nam, các loại thực phẩm nhiễm chất cấm đang tác động mạnh đến tâm lý người tiêu dùng trong nước và ảnh hưởng đến uy tin hàng Việt Nam khi xuất khẩu sang các nước khác. Qua đó cũng cho thấy ngành sản xuất và chế biến thực phẩm Việt Nam đang cực kỳ yếu tại các khâu sản xuất, bảo quản sản phẩm sau thu hoạch. Điều này ảnh hưởng lớn đến chất lượng và tiêu chuẩn an toàn của thực phẩm trong khi đó, các tiêu chuẩn chất lượng thực phẩm ngày càng được nâng cao.
Mặc dù tại nhiều địa phương đã áp dụng quy trình sản xuất tốt (GAP) và quy trình chế biến tốt (GMP) để đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm nhưng nguồn cung hàng hóa từ các địa phương này còn quá ít, quy mô sản xuất nhỏ lẻ khiến chi phí, giá thành tăng cao khó lòng đáp ứng đại bộ phận nhu cầu của người tiêu dùng, địa điểm phân phối ít và các sản phẩm hầu hết chưa có thương hiệu trên thị trường.
Thị trường thực phẩm sạch hiện được coi là mảnh đất tiềm năng đối với nhiều doanh nghiệp. Từ đầu năm 2015 đến nay, nhiều doanh nghiệp lớn như Vingroup, FPT, Hòa Phát… đã tiến hành đầu tư vào sản xuất nông nghiệp công nghệ cao với mục tiêu sản xuất ra các loại thực phẩm đảm bảo chất lượng cao nhất, chiếm lĩnh thị trường thực phẩm sạch trong cả khâu sản xuất, chế biến và phân phối còn chưa được khai phá nhiều tại Việt Nam.
Ngay từ đầu năm 2008, Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai đã tiên phong đầu tư vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp sạch. Đến năm 2014, tập đoàn này đã đầu tư thêm 16.000 tỷ đồng vào dự án chăn nuôi bò sữa và bò thịt. Theo công bố của lãnh đạo tập đoàn, doanh thu thuần năm 2015 sẽ tăng 75% so với năm 2014 lên trên 5.340 tỷ đồng, trong đó, doanh thu từ nuôi bò thịt sẽ chiếm gần một nửa (46%), tương ứng 2.475 tỷ đồng. Năm 2015, Hoàng Anh Gia Lai định hướng tiếp tục tập trung đầu tư vào mảng nông nghiệp, trong đó trọng tâm vào nuôi bò thịt, bò sữa, thậm chí bán nhiều dự án trong nước để huy động vốn.
Vào trung tuần tháng 4/2015, Tập đoàn Vingroup công bố tham gia vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp sạch bằng việc ra mắt thương hiệu VinEco với vốn đầu tư là 2.000 tỷ đồng. VinEco sẽ triển khai các hoạt động sản xuất nông nghiệp sạch tại nhiều địa phương theo mô hình tập trung và khép kín, bước đầu tập trung vào lĩnh vực trồng trọt, áp dụng công nghệ cao để cung cấp rau quả hữu cơ và rau quả sạch cho thị trường, theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP.
Các khâu từ nghiên cứu, giống, sản xuất, thu hoạch, bảo quản sau thu hoạch đến chế biến, vận chuyển... của VinEco sẽ được thực hiện theo quy trình khoa học của các nước có nền nông nghiệp nổi tiếng thế giới như Israel, Hà Lan, Nhật Bản… VinEco sẽ kết hợp với hệ thống phân phối Vinmart và cửa hàng tiện lợi Vinmart+ sẵn có làm kênh phân phối sản phẩm. Qua đó, VinEco sẽ khép kín chu trình từ khâu gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch, vận chuyển đến bán lẻ giúp tối ưu giá thành cũng như đảm bảo chất lượng cho sản phẩm. Không chỉ khai thác thị trường nội địa, VinEco còn có tham vọng xuất khẩu một số sản phẩm nông sản thế mạnh Việt Nam.
Bên cạnh đó, tập đoàn Vingroup còn ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược toàn diện với Tổng Công ty Công nhiệp thực phẩm Đồng Nai - Dofico với mục tiêu phối hợp sản xuất và cung ứng nguồn nông sản sạch cho thị trường.Theo thỏa thuận này, Dofico và Tập đoàn Vingroup sẽ hợp tác toàn diện các lĩnh vực phát triển nông nghiệp công nghệ cao với quy mô lớn, phân phối và tiêu thụ thực phẩm đủ tiêu chuẩn; chuyển giao công nghệ, quy trình, kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp sạch theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP.
Dofico và Tập đoàn Vingroup sẽ khai thác tối đa thế mạnh sẵn có của hai bên, tận dụng mạng lưới phân phối và các quan hệ hợp tác sẵn có của Dofico, Vingroup có cơ hội mở rộng kênh phân phối đưa nông sản sạch của VinECo thâm nhập sâu vào thị trường nội địa và quốc tế. Sản phẩm nông nghiệp của Dofico sẽ có thêm kênh phân phối hệ thống siêu thị Vinmart và cửa hàng tiện lợi Vinmart+ của Tập đoàn Vingroup trên toàn quốc.
Trong tháng 7/2015 vừa qua, Công ty Cổ phần Quản lý quỹ FPT (FPT Capital) đã rót vốn vào Công ty Cổ phần Chè Hiệp Khánh bằng việc trở thành cổ đông lớn của doanh nghiệp này (5,38% vốn cổ phần) với định hướng sản xuất chè sạch ứng dụng công nghệ cao. Sự tham gia bước đầu của FPT Capital vào ngành chè Việt Nam được kỳ vọng sẽ mở ra hướng đi mới, nâng cao giá trị nông sản Việt Nam và hạn chế tình trạng sản phẩm bị nhiễm các chất cấm. Tính từ đầu năm 2015 đến nay, hàng chục container chè xuất khẩu từ Việt Nam sang một số nước EU và Đài Loan bị trả lại do lượng tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trong chè thành phẩm quá lớn.
Đối với mảng thịt thực phẩm và sản phẩm chăn nuôi, Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Việt Nam Kỹ nghệ Súc sản (Vissan), Công ty Trách nhiệm Hữu hạn De Heus và Công ty Fresh Studio Innovations Asia (DHFS - Safe Pork) sẽ cùng hợp tác thiết lập chuỗi giá trị cung ứng thịt heo sạch, an toàn và có thể truy xuất được nguồn gốc. Nếu thành công sẽ tạo ra được chuỗi giá trị thịt heo an toàn từ trang trại đến tay người tiêu dùng và được xem như là thịt heo đạt tiêu chuẩn GlobalGAP đầu tiên tại Việt Nam. Tổng số vốn cho dự án nói trên là khoảng 3 triệu USD và Chính phủ Hà Lan tham gia hỗ trợ khoảng 30% vốn cùng chuyên gia tư vấn kỹ thuật. Phía Vissan sẽ đảm bảo việc giết mổ cho đến khâu thành phẩm và phân phối ra thị trường. Dự kiến dòng sản phẩm thịt heo này sẽ ra mắt vào tháng 8/2016.
Doanh nghiệp cung ứng trứng gia cầm lớn nhất Việt Nam là Công ty TNHH Ba Huân cũng đang tiến hành xây dựng trang trại chăn nuôi mới với công nghệ hiện đại tại Bình Dương với diện tích 18 ha, cung ứng khoảng 62,5 triệu trứng gia cầm sạch/năm.
Ngoài thị trường trong nước, các doanh nghiệp Việt Nam chuyên về sản xuất các loại thực phẩm sạch cũng đang tích cực xúc tiến xuất khẩu. Vào giữa tháng 5/2015 vừa qua, Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Trại Việt đã xuất khẩu thành công lô hàng trứng gia cầm tươi đầu tiên Việt Nam ra nước ngoài (Hồng Kông) với số lượng 144.000 quả. Đối tác của Trại Việt cho biết sẽ tăng lượng hàng nhập khẩu lên 1 triệu quả/tháng để cung cấp cho thị trường Hồng Kông.
Thị trường Việt Nam với quy mô dân số lớn, mức thu nhập bình quân đầu người đang tăng nhanh và nhận thức về an toàn thực phẩm đang được nâng cao, điều này mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trên thị trường. Theo ý kiến của các chuyên gia, muốn thành công trong việc chiếm lĩnh thị trường thực phẩm sạch thì các doanh nghiệp cần tập trung làm đồng bộ từ khâu sản xuất, chế biến và tiêu thụ, cần triển khai mô hình liên kết “4 nhà” để đảm bảo sự bền vững và lợi ích của các bên tham gia.
