Nhiều nhưng nhỏ
Ông Nguyễn Tôn Quyền, Phó chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Chế biến lâm sản Việt Nam (Vifores) cho biết, số DN tham gia xuất khẩu gỗ lên tới 300 DN, song hầu hết là DN nhỏ và vừa. “Số DN có thể xuất khẩu 100 container/tháng trở lên, hoặc có diện tích rừng trên 10 ha rất hiếm. Với quy mô như vậy, chúng ta không thể đủ năng lực cạnh tranh với các DN gỗ các nước trong khu vực”, ông Quyền nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, hiện tượng DN mạnh ai nấy làm, đơn lẻ, tự tìm kiếm khách hàng cho riêng mình đã dẫn đến tình trạng DN tự ghìm giá để giành lấy hợp đồng, khiến thị trường xuất khẩu mất ổn định. Sự thiếu liên kết, hợp tác giữa các DN dẫn tới mất cơ hội thực hiện các đơn hàng lớn của nước ngoài. Theo ông Nguyễn Tấn Bình, Phó tổng giám đốc Tổng công ty Sản xuất - Đầu tư - Xuất nhập khẩu Bình Định, với phương thức làm ăn nhỏ lẻ, 1 DN thường chỉ đáp ứng được đơn hàng vài ngàn mét khối, nhưng có những đơn hàng lên tới hàng chục, thậm chí hàng trăm ngàn mét khối, nếu không tăng cường liên kết, hợp tác thì chắc chắn nhiều cơ hội lớn sẽ “tuột” khỏi tầm tay. Nếu các DN bắt tay cùng làm, kim ngạch xuất khẩu gỗ năm 2006 có khả năng đạt tới 2,2 tỉ USD.
Thiếu nguyên liệu trầm trọng
Thiếu nguồn nguyên liệu tại chỗ là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng giá nhập khẩu gỗ “bấp bênh” trong thời gian qua. Mỗi năm phải nhập khẩu tới 80% nguyên liệu gỗ, chiếm tới 60% giá thành sản phẩm. Như vậy, “trong 2 tỉ USD kim ngạch xuất khẩu gỗ năm 2006, các doanh nghiệp đã phải bỏ ra hơn 1 tỉ USD để nhập khẩu nguyên liệu gỗ và không tính được bao nhiêu là chi phí ảo hoặc lãng phí trong giá nguyên liệu mà doanh nghiệp phải tính vào giá thành sản phẩm”, ông Nguyễn Tấn Bình nhẩm tính. Thực tế, do khó khăn về nguyên liệu, nên đã có không ít doanh nghiệp Việt Nam trở thành nơi sản xuất gia công sản phẩm và do đó, hiệu quả thu về thấp.
Lãnh đạo Vifores cho rằng, vấn đề quy hoạch vùng nguyên liệu còn khá nhiều bất cập, trong khi đầu tư phát triển rừng chưa được quan tâm đúng mức. Ông Lê Duy Minh, Chủ tịch Câu lạc bộ trang trại thành phố Hồ Chí Minh nói: “Nước ta có khoảng 16 triệu ha đất trống đồi núi trọc, trong đó 8 triệu ha dự kiến làm rừng sản xuất. Thế nhưng, việc trồng rừng của chúng ta còn ít. Đặt vấn đề người dân trồng rừng thì tốt ở chỗ là giải quyết được đời sống ở địa phương, nhưng người ta lại không có đủ vốn để làm nhiều và không đủ kiến thức để quản lý những khu rừng lớn. Trong khi đó, nhiều trang trại và doanh nghiệp tư nhân có nhiều tâm huyết, vốn liếng thì hiện nay chúng ta cũng chưa quan tâm”. Thêm vào đó, việc xây dựng mạng lưới chế biến gỗ trên toàn quốc chưa có sự thống nhất. Minh chứng là, thời gian qua, các cơ sở chế biến băm dăm (xuất khẩu gỗ tươi) hình thành tự phát quá nhiều, không chỉ làm cho nguồn nguyên liệu trong nước thêm khan hiếm, mà còn dẫn đến nghịch lý là xuất khẩu gỗ tươi trong khi phải đi nhập nguyên liệu bột gỗ.
Ngoài ra, chất lượng sản phẩm cũng là một vấn đề lớn đối với các DN xuất khẩu đồ gỗ. Sắp tới, thực hiện các cam kết của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), đồ gỗ nhập khẩu vào Việt Nam chỉ áp dụng thuế với 2 mặt hàng là ván nhân tạo và mộc tinh chế. Do đó, tiêu thụ sản phẩm gỗ có nhiều khả năng giảm, không chỉ trong xuất khẩu, mà ngay tại thị trường nội địa. Ngược lại, thị trường WTO rộng mở, song các hàng rào kỹ thuật ngày càng chặt chẽ, đòi hỏi các DN phải tuân thủ quy trình quản lý chất lượng.
