Năm 2024, bất chấp các khó khăn về thị trường tiêu thụ lẫn hoạt động nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam đã về đích ấn tượng, với giá trị xuất khẩu 10 tỷ USD, tăng 12,7% so với năm 2023.
Đây cũng lần thứ 2, ngành thuỷ sản cả nước chinh phục mốc 10 tỷ USD. Tôm vẫn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực khi mang về 4 tỷ USD (tăng trưởng 17%), tiếp đến là cá tra với 2 tỷ USD và cá ngừ với 1 tỷ USD.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn hiện đặt mục tiêu tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản năm nay ở mức 10 - 15%, tiến tới mục tiêu 11 tỷ USD. Theo đánh giá của nhiều hãng chứng khoán, mục tiêu trên là hoàn toàn khả thi trong bối cảnh nhu cầu tại các thị trường trọng điểm, đặc biệt là Mỹ, đang dần phục hồi và doanh nghiệp đang tích cực đa dạng hoá thị trường.
Đón loạt tín hiệu tích cực từ thị trường Mỹ
Nhu cầu thuỷ sản tại Mỹ được kỳ vọng sẽ tăng cao khi những lo ngại suy thoái đã không còn, tỷ lệ thất nghiệp giảm, và lạm phát hạ nhiệt. Goldman Sachs cho rằng GDP của Mỹ sẽ tăng trưởng vượt mong đợi trong năm nay, đạt khoảng 2,5%.
Hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam vào thị trường Mỹ đang đón nhận một số tín hiệu tích cực. Đối với mặt hàng cá tra, tại kết quả sơ bộ POR 20, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã kết luận các nhà xuất khẩu cá tra fillet Việt Nam vào thị trường Mỹ không có hành vi bán phá giá và do vây không phải chịu bất kỳ khoản thuế chống bán phá giá nào. Cả 8 doanh nghiệp Việt Nam đủ điều kiện hưởng mức thuế riêng đều được nhận mức thuế chống bán phá giá mới là 0 USD/kg, so với mức thuế 0 - 0,18USD/kg tại kết quả POR 19.
Đồng thời, như Tạp chí Công Thương đã phân tích, cá tra đang có mức giá cạnh tranh nhất trong Top 12 cá fillet nhập khẩu tại Mỹ. Các mặt hàng thay thế gần nhất của cá tra là cá minh thái và rô phi từ Nga và Trung Quốc dự kiến tiếp tục gặp các yếu tố bất lợi trong năm 2025. Trong đó, các hộ dân tại Trung Quốc vẫn đang thận trọng việc thả cá mới khi biên lợi nhuận thấp, khiến nguồn cung cá rô phi từ nước này sang Mỹ sẽ bị thhắt chặt và đẩy giá lên cao.
Đối với mặt hàng tôm, theo công bố cuối cùng của DOC về thuế chống trợ cấp (CVD) với tôm nước ấm đông lạnh, tôm Việt Nam chịu mức thuế CVD là 2,84%, thấp hơn so với các mức thuế CVD của Ecuador (3,78%) và Ấn Độ (5,77%). Mức thuế cao hơn được kỳ vọng sẽ đẩy giá tôm Ấn Độ và Ecuador, giảm sức ép cạnh tranh đối với tôm Việt Nam.
Hiệp định CEPA mở ra dư địa phát triển mới
Nhiều chuyên gia đánh giá Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Việt Nam - Các tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE) (CEPA), được ký kết vào cuối tháng 10/2024, sẽ mở ra dư địa tăng trưởng mới cho ngành thuỷ sản Việt Nam, đặc biệt là các sản phẩm tôm và cá chế biến, có giá trị gia tăng cao.
Mức tiêu thụ thủy sản bình quân đầu người của UAE cao hơn mức trung bình của thế giới với 90% lượng thủy sản tiêu thụ đến từ việc nhập khẩu. UAE nhập khẩu khoảng 250.000 tấn thủy sản/năm, trị giá 750 - 800 triệu USD, trong đó thị phần của Việt Nam mới chỉ dao động từ 6% - 9% với mặt hàng chính là cá tra fillet đông lạnh.
UAE cam kết xóa bỏ thuế quan ngay khi Hiệp định CEPA có hiệu lực đối với nhiều ngành hàng chủ lực và có tiềm năng xuất khẩu lớn của Việt Nam. Hiện các sản phẩm cá tra, cá ngừ và cá biển khác nhập khẩu vào UAE đang bị áp mức thuế 5%. Do đó Hiệp định CEPA sẽ là cú hích cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang thị trường UAE khi mức thuế giảm về 0%.
Ngoài ra, với việc sở hữu các trung tâm logistics lớn, UAE là cửa ngõ thương mại quan trọng tại Trung Đông, kết nối với nhiều quốc gia lớn trong khu vực. Thông qua UAE, các sản phẩm thuỷ sản của Việt Nam được kỳ vọng dễ dàng tiếp cận các thị trường lớn khác trong khu vực như Ả-rập Xê-út, Qatar, Kuwait, cũng như một số nước ở Bắc Phi và Tây Á với quy mô lên tới 2.000 tỷ USD.
Nhiều thách thức tại thị trường Trung Quốc
Nếu tính cả thị trường Hồng Kông thì Trung Quốc đã trở thành thị trường nhập khẩu thuỷ sản lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng hoạt động xuất khẩu sang thị trường này sẽ đối mặt với nhiều thách thức trong năm 2025. Nguyên nhân chủ yếu do nền kinh tế Trung Quốc chưa có tín hiệu hồi phục rõ rệt. Goldman Sachs dự báo GDP của Trung Quốc trong năm nay sẽ chỉ tăng trưởng 4,5%, so với mức 5% của năm 2024.
Bên cạnh đó, việc Mỹ áp thuế cao hơn với các mặt hàng của Trung Quốc, bao gồm cả thuỷ sản, sẽ khiến lượng hàng không xuất khẩu tồn đọng trong thị trường nội địa, tạo áp lực giảm giá.
Ngoài ra, hành vi người tiêu dùng Trung Quốc đang dần thay đổi, chuyển sang các mặt hàng tươi sống thay vì đông lạnh. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), mặt hàng tôm hùm trong nửa đầu năm 2024 ghi nhận doanh số tăng vọt 171% so với cùng kỳ năm 2023, đạt 126,7 triệu USD. Trong đó, 98% doanh số là từ sản phẩm tôm hùm đá sống (tôm hùm xanh) và thị trường trụ cột là Trung Quốc.
Ngoài ra, xuất khẩu cua ghẹ cũng bứt phá mạnh, tăng 75% đạt 125 triệu USD. Riêng sản phẩm cua sống xuất khẩu mang về doanh số 54 triệu USD, tăng gấp gần 8 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Trung Quốc là thị trường tiêu thụ chính sản phẩm cua sống của Việt Nam. Đây là mặt hàng tiềm năng cho các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam khai thác ở thị trường Trung Quốc trong năm 2025.
