Có thể nói, những món ẩm thực độc đáo của Hà Giang như phở ngô, thắng cố, cháo ấu tẩu, thịt lợn gác bếp, mèn mén, xôi ngũ sắc, cá bỗng, chè Shan tuyết chính là “đại sứ du lịch”, là cầu nối văn hóa và con người Hà Giang với du khách bốn phương.
Nếu du khách đến Hà Giang vào mùa Đông, tham gia phiên chợ vùng cao, không thể không thưởng thức chén rượu ngô men lá bên chảo thắng cố đậm tình thân. Đây là món ẩm thực đặc trưng của người Mông, được nấu từ thịt ngựa với hương vị vô cùng đặc trưng. Trước đây, thắng cố được sử dụng trong các dịp lễ, Tết quan trọng của bản, làng, gia đình, ngày nay, khi nhu cầu khách du lịch tăng lên, thắng cố được các cơ sở dịch vụ chế biến với nhiều loại nguyên liệu khác nhau nhưng vẫn giữ được hương vị đặc trưng truyền thống.
Trên vùng Cao nguyên đá rộng lớn, giữa những dãy núi đá tai mèo sắc nhọn, những nương ngô qua bàn tay chăm sóc cần cù, chịu khó của người dân đã vươn lên xanh tốt, cho hạt bắp mẩy đều. Đây là lương thực chính của người dân vùng cao phía Bắc. Trải qua quá trình sinh tồn và phát triển, người phụ nữ Mông đã tạo ra một món ăn truyền thống nổi tiếng từ bột ngô là mèn mén. Để có món mèn mén thơm ngon, dẻo, đậm đà, phải trải qua rất nhiều công đoạn chế biến đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm lâu năm. Ngày nay, mèn mén từ chỗ là món ăn hàng ngày của người dân đã được đưa lên bàn tiệc đãi khách, mang trong mình giá trị về văn hóa, cuộc sống và sự sáng tạo của người Mông.
Cũng từ nguyên liệu đặc trưng là ngô, phở ngô đã trở thành sản phẩm ẩm thực độc đáo mang phong vị núi rừng Hà Giang. Phở ngô đã lọt vào danh sách 121 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam năm 2022 với các tiêu chí được xét chọn gồm: Có giá trị văn hóa, lịch sử; giá trị đặc trưng về chất lượng, công nghệ sản xuất, chế biến, bảo quản và lưu thông; có giá trị kinh tế, có khả năng phát triển trong cộng đồng.
Đối với các loại đồ uống, chè Shan tuyết cổ thụ là sự lựa chọn hàng đầu khi đến Hà Giang. Ẩn mình trên những dãy núi cao quanh năm mây mù che phủ, phân bố tại nhiều địa phương trong tỉnh, những cây chè Shan tuyết cổ thụ có tuổi hàng trăm năm đã dâng cho đời những loại trà thơm ngon nức tiếng. Cây chè lấy dinh dưỡng từ nguồn nước đại ngàn, đẫm sương đêm và ướp với mây, với hương gió ngàn, chắt lọc tinh túy của đất trời lắng đọng trong từng búp chè phủ đầy lông tuyết. Hương vị chè Shan tuyết sao suốt Hà Giang có mùi hương của khói bếp, mang phong vị mộc mạc, gần gũi nhưng lại sánh đậm, thơm ngon và cuốn hút vô cùng. Chè Shan tuyết là cây trồng chủ lực của tỉnh, hiện đã vươn ra nhiều thị trường khó tính trong và ngoài nước với thị phần ở hơn 20 quốc gia trên thế giới.
Những năm gần đây, khi du lịch dần trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, ẩm thực địa phương từ món ăn bình dị, mộc mạc, mang đậm văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số đã mang thêm sứ mệnh mới, trở thành “đại sứ du lịch”, qua ẩm thực để giới thiệu về mảnh đất, con người, văn hóa Hà Giang đến với bạn bè trong nước và quốc tế. Hiện nay, Hà Giang có 4 món ăn gồm: Mèn mén, cháo Ấu tẩu, Thắng cố và thịt lợn cắp nách lọt Top 100 món ăn đặc sản Việt Nam; 4 đặc sản, gồm: Mật ong Bạc hà, chè Shan tuyết, bánh Tam giác mạch và Hồng không hạt Quản Bạ lọt Top 100 đặc sản quà tặng nổi bật; cá Bỗng, cháo Ấu tẩu, phở ngô lọt vào danh sách 121 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam năm 2022.
Lễ hội văn hóa, du lịch, ẩm thực Quốc tế - Hà Giang lần thứ Nhất năm 2024 được tổ chức tại Hà Giang vào cuối tháng 3 này với nhiều hoạt động hấp dẫn như trưng bày, giới thiệu văn hóa ẩm thực du lịch, tổ chức thi các món ăn tiêu biểu, trải nghiệm, giao lưu văn hóa ẩm thực nhằm tôn vinh, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa ẩm thực của tỉnh, xây dựng và khai thác hiệu quả thương hiệu văn hóa ẩm thực du lịch, xây dựng và định vị thương hiệu du lịch Hà Giang. Đây cũng là cơ hội để Hà Giang quảng bá và giới thiệu văn hóa ẩm thực đặc sắc, tinh túy, chất lượng.
