TÓM TẮT:
Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đóng vai trò quan trọng trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và có một cơ cấu kinh tế hiện đại với tỷ trọng dịch vụ hơn 60% (năm 2021). Thành phố này luôn là đầu tàu trong tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, sau đại dịch Covid-19 và những biến động phức tạp trong kinh tế, chính trị đã tác động mạnh đến tăng trưởng kinh tế của TP.HCM. Bài viết đánh giá thực trạng tăng trưởng kinh tế của thành phố và tầm quan trọng của vốn đầu tư trong quá trình thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thành phố này. Tác giả phân tích những thuận lợi và khó khăn và đưa ra một số giải pháp để thúc đẩy sự phát triển và gia tăng vai trò của vốn đầu tư trong tăng trưởng kinh tế của TP.HCM trong giai đoạn tới.
Từ khóa: vốn đầu tư, tăng trưởng kinh tế, Thành phố Hồ Chí Minh.
1. Thực trạng vai trò của vốn đầu tư trong tăng trưởng kinh tế TP.HCM
Sau 35 năm triển khai chính sách đổi mới, nền kinh tế của TP.HCM đã liên tục đạt được tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đồng thời chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Các nguồn lực xã hội đã được tận dụng triệt để, các ngành và lĩnh vực đều phát triển mạnh mẽ, đóng góp vào sự thịnh vượng của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả đất nước. Thậm chí trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, TP.HCM vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế bền vững.
1.1. Tăng trưởng kinh tế TP.HCM giai đoạn vừa qua
Trong giai đoạn 2011-2015 theo giá so sánh, tăng trưởng kinh tế của TP.HCM đã tăng trung bình 14,44%/năm, từ 576.225 tỷ đồng vào năm 2011 lên đến 919.025 tỷ đồng vào năm 2015. Năm 2011, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của TP.HCM đạt 3,26 tỷ USD. Tuy nhiên, số vốn đầu tư này đã giảm mạnh xuống còn 1,83 tỷ USD vào năm 2012. Kể từ đó, số vốn FDI đã liên tục tăng lên và đạt mức cao nhất là 3,3 tỷ USD vào năm 2015. Tổng sản phẩm trên địa bàn TP.HCM trong giai đoạn này cũng tăng từ 603,6 nghìn tỷ đồng vào năm 2011 lên đến 970,6 nghìn tỷ đồng vào năm 2015, tăng trung bình 12,5%/năm. Sự gia tăng này được thúc đẩy chủ yếu bởi các ngành công nghiệp chế biến, sản xuất, xây dựng và dịch vụ tài chính. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến và sản xuất tăng trưởng mạnh nhất, đạt mức tăng trưởng trung bình 16,47%/năm trong giai đoạn này. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2011-2015, kinh tế TP.HCM vẫn gặp phải nhiều thách thức như tăng trưởng chậm, tình trạng ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao. (Hình 1)
Hình 1: Tốc độ tăng trưởng GDP của TP.HCM và cả nước giai đoạn 2017 - 2021
(Đvt: %)
Nguồn: Theo tính toán của tác giả dựa trên số liệu niên giám của Tổng cục Thống kê và Chi cục thống kê TP.HCM)
Trong giai đoạn từ 2016 đến 2021, tăng trưởng kinh tế của TP.HCM tiếp tục duy trì mức độ tăng trưởng ổn định, mặc dù đã bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 từ năm 2020. Năm 2016, GDP của TP.HCM đã vượt qua cột mốc 1 triệu tỷ đồng, với mức tăng trưởng là 7,45%. Năm 2017, kinh tế của thành phố tiếp tục tăng trưởng 7,88%, đạt tổng giá trị GDP là hơn 1,1 triệu tỷ đồng. Trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2019, tăng trưởng kinh tế của TP.HCM tiếp tục đạt mức tăng trưởng khá cao. Năm 2018, tăng trưởng GDP đạt 7,9%, đạt tổng giá trị GDP là hơn 1,2 triệu tỷ đồng. Năm 2019, thành phố đạt mức tăng trưởng 7,79%, đạt tổng giá trị GDP là hơn 1,3 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, từ năm 2020, TP.HCM bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Năm 2020, tăng trưởng kinh tế của TP.HCM giảm xuống còn 1,39%, đạt tổng giá trị GDP là hơn 1,3 triệu tỷ đồng. Năm 2021, lần đầu tiên tăng trưởng kinh tế thành phố âm 6,78% với tổng giả trị GDP chỉ còn xấp xỉ 1,29 triệu tỷ đồng. Chịu tác động nặng nề và kéo dài của làn sóng dịch Covid-19 lần thứ 2 (đầu năm 2021) và đặc biệt lần thứ 4 (từ cuối tháng 4/2021), nền kinh tế thành phố trong 2 năm 2020 và 2021 chịu sự ảnh hưởng nặng nề.
1.2. Sự phát triển vốn đầu tư trên địa bàn TP.HCM
Dựa trên số liệu của Chi cục Thống kê TP. Hồ Chí Minh và Tổng cục Thống kê, trong giai đoạn 2011 – 2015, tổng vốn đầu tư toàn xã hội trên địa bàn TP.HCM, tính theo giá so sánh (năm 2010), đã tăng liên tục trong giai đoạn 2011-2015. Năm 2011, tổng vốn đầu tư đạt 178.600 tỷ đồng, năm 2012 là 183.600 tỷ đồng, năm 2013 là 197.400 tỷ đồng, năm 2014 là 217.000 tỷ đồng và năm 2015 là 239.718 tỷ đồng. Tổng vốn đầu tư trong giai đoạn này chiếm 32,16% của GDP, tương đương với số tiền 1.016 nghìn tỷ đồng. Trong giai đoạn 2016-2021, tổng vốn đầu tư toàn xã hội là hơn 1.681 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 31,03% GDP của thành phố. Tổng vốn đầu tư trong giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2021 đạt hơn 2.698 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 31,44% GDP. Vốn đầu tư toàn xã hội chiếm một tỷ trọng lớn, với tỷ lệ trên 30% GDP hàng năm của TP.HCM. Cụ thể mức tăng trưởng vốn đầu tư trên địa bàn thành phố hàng năm như sau:
Trong giai đoạn 2011-2015, vốn đầu tư của Việt Nam đã tăng từ 178,600 tỷ đồng lên 239,718 tỷ đồng, tương ứng với tăng trưởng tuyệt đối là 61,118 tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn này chứng kiến một tăng trưởng tuyệt đối nhanh chóng và liên tục với mức tăng trưởng trung bình hằng năm đạt khoảng 12,2%. Tuy nhiên, năm 2015, tốc độ tăng trưởng đã giảm xuống còn 7,6%, thấp hơn mức trung bình của giai đoạn. Có thể thấy sự phát triển về vốn đầu tư đã bắt đầu gặp phải nhiều thách thức và khó khăn. Năm 2011, vốn đầu tư chỉ đạt 178,600 tỷ đồng, tuy nhiên, trong năm tiếp theo, số tiền này đã tăng mạnh lên đến 183,600 tỷ đồng, tương ứng với tăng trưởng tuyệt đối là 5,000 tỷ đồng và tăng trưởng tương đối là 2,8%. Đây có thể được giải thích bởi sự phục hồi của nền kinh tế và tăng trưởng ổn định của các lĩnh vực chủ chốt như công nghiệp và xây dựng. Năm 2012, tiếp tục chứng kiến một tăng trưởng tuyệt đối đáng kể, khi vốn đầu tư tăng thêm 13,800 tỷ đồng lên mức 197,400 tỷ đồng, tương ứng với tăng trưởng tương đối là 7,5%. Điều này cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế và sự tăng trưởng đáng kể trong các lĩnh vực chủ chốt như công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Trong năm 2013, vốn đầu tư tiếp tục tăng mạnh lên 217,000 tỷ đồng, tương ứng với tăng trưởng tuyệt đối là 19,600 tỷ đồng và tăng trưởng tương đối là 10,0%. Điều này cho thấy các chính sách và biện pháp kích thích đầu tư của chính quyền thành phố đã được thực hiện một cách hiệu quả.
Trong giai đoạn 2016-2021, vốn đầu tư của TP.HCM tiếp tục tăng trưởng ổn định từ 257,940 tỷ đồng vào năm 2016 lên 196,187 tỷ đồng vào năm 2021. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng này đã giảm dần theo thời gian. Năm 2016, vốn đầu tư của TP.HCM tăng thêm 24,574 tỷ đồng so với năm trước, đạt mức 282,514 tỷ đồng. Trong năm này, các dự án đầu tư trọng điểm của thành phố như đường sắt đô thị số 1 và số 2 đã được triển khai, góp phần thúc đẩy tăng trưởng vốn đầu tư của thành phố. Năm 2017, vốn đầu tư tiếp tục tăng mạnh thêm 49,097 tỷ đồng, đạt mức 331,611 tỷ đồng. Sự tăng trưởng này được hỗ trợ bởi việc triển khai các dự án lớn như tuyến metro số 1, các công trình liên quan đến bến xe miền Đông mới và dự án cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây. Năm 2018, tốc độ tăng trưởng vốn đầu tư đã giảm xuống 14,8% so với năm trước, đạt mức 345,845 tỷ đồng. Tuy nhiên, đây vẫn là mức tăng trưởng khá ấn tượng, góp phần đưa TP.HCM trở thành địa điểm thu hút vốn đầu tư trong nước và quốc tế. Năm 2019, vốn đầu tư của TP.HCM tăng 4,1% so với năm trước, đạt mức 317,713 tỷ đồng. Sự tăng trưởng này chủ yếu được thúc đẩy bởi việc triển khai dự án đường sắt đô thị số 1 mở rộng giai đoạn 2. Năm 2020, vốn đầu tư của TP.HCM giảm 8,9% so với năm trước, xuống còn 296,879 tỷ đồng. Đây là năm đầu tiên trong 10 năm qua mà TP.HCM ghi nhận sự giảm trưởng vốn đầu tư. Nguyên nhân chủ yếu là do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đối với nền Covid-19 đã gây ra những tác động không nhỏ đến nền kinh tế và đặc biệt là đến vốn đầu tư của TP.HCM trong giai đoạn 2020-2021. Năm 2020, vốn đầu tư đã giảm 8.1% so với năm trước đó, từ 345,845 tỷ đồng xuống còn 317,713 tỷ đồng. Đây là một sự suy giảm đáng kể và là kết quả của đại dịch Covid-19 và các biện pháp giãn cách xã hội để kiểm soát đại dịch. Thực trạng này đã ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp liên quan đến dịch vụ và du lịch. Thị trường bất động sản bị tác động tiêu cực khi số lượng giao dịch giảm sút do sự lo ngại của người dân về tình hình kinh tế và tương lai. Đến năm 2021, vốn đầu tư tiếp tục giảm mạnh đến 196,187 tỷ đồng, giảm thêm 14.2% so với năm trước đó. Tuy nhiên, đáng chú ý tốc độ giảm vốn đầu tư năm 2021 ít hơn so với giảm của năm 2020. Lý giải về nguyên nhân có thể do các biện pháp kiểm soát dịch bệnh được thực hiện hiệu quả hơn, giúp tăng cường sự tin tưởng và ổn định trong nền kinh tế. Tuy nhiên, vấn đề của nền kinh tế và vốn đầu tư vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Đại dịch Covid-19 vẫn đang tiếp diễn và có thể kéo dài trong thời gian tới, gây ra sự bất ổn và không chắc chắn cho nền kinh tế. Chính phủ và các nhà quản lý cần phải đưa ra các chính sách và biện pháp hỗ trợ để khôi phục và phát triển nền kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư. Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư trên địa bàn thành phố giai đoạn 2011 - 2015 có xu hướng tăng nhẹ, sau đó mới có sự sụt giảm thể hiện hiệu quả sử dụng vốn đầu tư trên địa bàn có hiệu quả hơn. Năm 2011 hệ số này là 4,48 đến năm 2012 tăng lên là 4,87 sau đó là giảm liên tục. Năm 2013 giảm xuống còn 4,58, năm 2014 là 4,32 và năm 2015 giảm còn 4,19. Trong giai đoạn 2016 - 2019, hệ số ICOR có xu hướng giảm từ 4,53 năm 2016 xuống còn 4,26 năm 2019. Nếu tình bình quân giai đoạn 2011 - 2015, hệ số ICOR bình quân là 4,47 và giai đoạn 2016 - 2020 hệ số ICOR là 4,64. Trong khi cả nước hệ số ICOR là 7,04, cho thấy hiệu quả sử dụng vốn tại TP.HCM gấp 1,5 lần cả nước, đứng đầu trong tổng số 63 địa phương.
2. Đánh giá vai trò của vốn đầu tư trong tăng trưởng kinh tế TP.HCM
Trước hết, chúng ta có thể thấy, trong giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2015, tỷ lệ vốn đầu tư/GDP của TP.HCM tăng từ 31,02% lên 39,07%, tức là vốn đầu tư đóng góp vào sự tăng trưởng GDP. Việc tăng tỷ lệ này chứng tỏ TP.HCM đã có một chính sách đầu tư rất tích cực, với mục tiêu sử dụng vốn đầu tư để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, từ đó đóng góp vào tăng trưởng GDP của thành phố.
Thứ hai, từ năm 2011 đến năm 2021, GDP của TP.HCM đã có mức tăng trưởng khá. Để giữ được mức tăng trưởng này vốn đầu tư đã đóng góp vào tăng trưởng GDP thông qua việc tạo ra các cơ hội việc làm mới, đẩy mạnh hoạt động kinh doanh và sản xuất, tăng thu nhập cho người dân và đẩy mạnh đầu tư hạ tầng. Vốn đầu tư được sử dụng để mở rộng sản xuất, tăng cường năng lực sản xuất, mở rộng quy mô các doanh nghiệp. Những hoạt động này tạo ra nhiều việc làm mới, giảm tỷ lệ thất nghiệp, nâng cao đời sống của người dân và gia tăng thu nhập của các hộ gia đình, tăng thu nhập thì tiêu dùng sẽ tăng, giúp thúc đẩy GDP.
Thứ ba, khi TP.HCM có những dự án đầu tư lớn, những doanh nghiệp nước ngoài có thể quan tâm đến thị trường này và đưa ra quyết định đầu tư. Việc này tăng cường vốn đầu tư nước ngoài vào thành phố, đóng góp vào tăng trưởng GDP. Tuy nhiên, vốn đầu tư trong năm 2020 bị giảm sút, nguyên do có thể hiểu do bởi tác động của dịch Covid - 19 kéo dài. Thành phố lúc này tập trung mục tiêu phòng, chống dịch, vì vậy, các nguồn vốn đầu tư cả khu vực công lẫn tư đều bị trì trệ, tắc nghẽn.
Thứ tư, TP.HCM có chiến lược phát triển công nghiệp hỗn hợp, kết hợp giữa công nghiệp truyền thống và công nghiệp hiện đại, tạo ra sự đa dạng trong sản xuất. Lúc này, vốn đầu tư được sử dụng để xây dựng cơ sở hạ tầng, nâng cao công nghệ, năng lực sản xuất, đáp ứng nhu cầu của thị trường, điều này góp phần vào tăng trưởng GDP. Ngoài ra, với định hướng phát triển thành phố trở thành trung tâm tài chính của khu vực, vốn đầu tư giúp phát triển các ngân hàng, công ty tài chính, cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính đa dạng hơn.
Vì vậy, tổng kết lại, vốn đầu tư đóng góp rất quan trọng vào tăng trưởng GDP của TP.HCM. Việc tăng tỷ lệ vốn đầu tư/GDP và sử dụng vốn đầu tư một cách hiệu quả, đúng mục đích sẽ góp phần vào tăng trưởng kinh tế của thành phố trong giai đoạn tới.
3. Một số khuyến nghị giải pháp
Trước những thách thức trong giai đoạn sắp tới, để giữ vững vai trò là đầu tàu kinh tế của các nước, để TP.HCM có thể gia tăng thu hút được vốn đầu tư trên địa bàn thành phố và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thành cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau:
Thứ nhất, thành phố cần tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng: Đây là yếu tố quan trọng để thu hút các nhà đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh của thành phố. Các nhà đầu tư sẽ có sự tin tưởng hơn khi các cơ sở hạ tầng như đường giao thông, cầu đường, điện, nước, mạng internet, truyền thông được nâng cấp và hoàn thiện. Khi có nhiều nhà đầu tư vào thành phố, sẽ thu hút được lượng vốn từ như nhân đưa vào sản xuất, điều này sẽ kéo theo tăng trưởng kinh tế thành phố cũng được gia tăng.
Thứ hai, để gia tăng được vốn đầu tư, chính quyền thành phố cần phải thúc đẩy cải cách hành chính. Việc giảm thiểu thủ tục, tăng tốc xử lý các hồ sơ đầu tư và nâng cao chất lượng dịch vụ sẽ giúp thu hút các nhà đầu tư và giảm chi phí đầu tư. Ngoài ra, chính quyền thành phố cũng cần tăng cường quảng bá hình ảnh và thương hiệu của thành phố, thông qua đó hình ảnh và thương hiệu của thành phố sẽ giúp thu hút sự quan tâm và đầu tư của các nhà đầu tư, tạo niềm tin, sự tin tưởng về tiềm năng phát triển kinh tế của thành phố.
Thứ ba, thành phố cần sử dụng cả nguồn vốn trong khu vực tư và công trong việc tập trung phát triển ngành công nghệ thông tin và đổi mới sáng tạo, trọng yếu là các ngành, lĩnh vực công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, tạo nên những sản phẩm, dịch vụ có giá trị cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước và quốc tế. Khuyến khích đầu tư vào các ngành có tiềm năng phát triển như dịch vụ tài chính, du lịch, logistics, y tế, giáo dục - đào tạo... Nên khuyến khích các nhà đầu tư đầu tư vào các ngành này, đồng thời đưa ra các chính sách hỗ trợ, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động trong các ngành này.
Thứ tư, đẩy mạnh hợp tác quốc tế thông qua việc tìm kiếm và tăng cường hợp tác với các đối tác quốc tế, tạo ra mối liên kết và hỗ trợ nhau về kinh tế, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, văn hóa và du lịch.
Thứ năm, nâng cao năng lực quản lý và điều hành. Việc nâng cao năng lực quản lý và điều hành của các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp, tổ chức tài chính và các nhà đầu tư sẽ giúp cải thiện chất lượng dịch vụ, tăng cường hiệu quả hoạt động, tạo ra sự tin tưởng với các nhà đầu tư và hiệu quả của sử dụng vốn đầu tư trên địa bàn thành phố.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Cục Thống kê TP.HCM (2020), Niên giám thống kê TP.HCM năm 2020, NXB Thống kê.
- Cục Thống kê TP.HCM (2011 - 2015), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2011 - 2015.
- Cục Thống kê TP.HCM (2018), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2020.
- Cục Thống kê TP.HCM (2020), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2020.
- Cục Thống kê TP.HCM (2021), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội năm 2020.
THE IMPACT OF CAPITAL INVESTMENT IN THE ECONOMIC GROWTH OF HO CHI MINH CITY
Pham Thi Bich Ngan
University of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh City
ABSTRACT:
Ho Chi Minh City plays an important role in the key southern economic region of Vietnam. The service sector accounted over 60 percent of the city’s economic structure in 2021. Ho Chi Minh City always seeks ways to promote the economic growth and restructuring. However, the COVID-19 pandemic and complex fluctuations in the economy and politics have strongly affected the city’s economic growth. This paper evaluates the city’s current economic growth and the importance of capital investment in promoting the city's economic growth. The paper also analyzes the advantages and challenges facing the city’s economy. Based on the paper’s findings, some solutions are proposed to facilitate the city’s economic development and improve the role of capital investment in the city's economy in the coming period.
Keywords: economic growth, Ho Chi Minh City economic growth, investment capital in Ho Chi Minh City.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 8 tháng 4 năm 2023]
