Đề xuất phối hợp với phía Trung Quốc thiết lập "luồng xanh" chung tại khu vực cửa khẩu

Dù khuyến cáo, xe hàng vẫn dồn về cửa khẩu

Phát biểu tại Hội nghị trực tuyến về tình hình xử lý hàng hóa ùn tắc tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc diễn ra ngày 25/2/2022, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh thông tin, tại thời điểm cao điểm vào tháng 12/2021, tổng số xe tồn tại các cửa khẩu trên toàn tuyến biên giới phía Bắc là hơn 5.300 xe. Bằng nhiều giải pháp, đến cận Tết Nguyên đán, lượng xe chờ xuất khẩu đã trở lại con số bình thường như trước khi xảy ra ùn tắc.

Tuy nhiên, tình trạng ùn tắc có xu hướng xuất hiện trở lại sau Tết. Theo báo cáo của Sở Công Thương các tỉnh biên giới phía Bắc, đến 8h00 ngày 24/2/2022, tổng số xe chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu biên giới là 3.728 xe, trong đó, tại Lạng Sơn là 1.764 xe, Quảng Ninh là 1.584 xe, Lào Cai là 300 xe, Cao Bằng là 80 xe. 

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho rằng, tình trạng ùn tắc như hiện nay chủ yếu là do Trung Quốc kiên trì chính sách "Zero COVID", từ đó áp dụng các biện pháp mạnh chưa từng có để phòng chống dịch bệnh. Ngoài ra, tại thời điểm ngay trước và sau Tết Nguyên đán, năng lực bốc dỡ phía Trung Quốc cũng có phần hạn chế do công nhân bốc vác về quê ăn Tết, số lao động đã trở lại thì vẫn trong thời gian cách ly. 

Mặt khác, bà Đoàn Thu Hà - Phó Chủ tịch UBND Lạng Sơn cho rằng, hiện Trung Quốc đang mùa đông nên nhu cầu hoa quả, nông sản rất lớn, do đó, thương nhân vẫn đổ hàng lên cửa khẩu mặc dù các Bộ, ngành và các tỉnh biên giới đã liên tục khuyến cáo.

Đơn cử, tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn hiện còn ùn khoảng 1.700 xe, trong đó 70% là xe chở nông sản. Với năng lực thông quan 90-100 xe/ngày, phải mất 15-20 ngày mói thông quan hết lượng xe này. Lạng Sơn đã có yêu cầu các địa phương tạm dừng đưa xe lên cửa khẩu, song vẫn có 50-70 xe lên cửa khẩu mỗi ngày với lý do đi qua Lạng Sơn để mang đến các địa phương như Cao Bằng nhằm tiêu thụ nội địa. Khi chưa tiêu thụ được, nhiều xe cũng dừng ở Lạng Sơn.

Trước mắt, Lạng Sơn đã thống nhất với phía bạn về thí điểm phương thức giao nhận hàng hóa hạn chế tiếp xúc, từ đó cửa khẩu Tân Thanh có thể nâng lên 150 - 200 xe thông quan/ngày và có thể cao hơn nữa (hiện khoảng 30-40 xe/ngày). Phương thức giao nhận mới sẽ áp dụng chính thức từ 26/2 tại cửa khẩu Tân Thanh. Với cửa khẩu Hữu Nghị sẽ áp dụng phương thức giao nhận mới từ 1/3.

Trong khi đó, ông Cao Tường Huy - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cho biết, từ Tết Nguyên đán đến nay, phía bạn đã tạm dừng thông quan 5 lần. Luỹ kế từ 1/1/2022 đến nay phía bạn đã dừng thông quan 9 lần với lý do có virus SARS-CoV-2 trên sản phẩm. Trên địa bàn Quảng Ninh, hiện nay, Trung Quốc đã rào toàn bộ đường biên giới, chỉ cho phép xuất nhập khẩu hàng hoá chính ngạch và qua các lối mở hai bên thống nhất với nhau. 

Thực tế, trước đây, ta có 34 cửa khẩu quốc tế chính và phụ, 39 lối mở biên giới với Trung Quốc trên cả nước. Đến nay, do ảnh hưởng của Covid-19, và chính sách tăng nhập khẩu chính ngạch, số cửa khẩu, lối mở đang hoạt động chỉ còn 5. Do đó, việc ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu là không tránh khỏi. 

Đề xuất thiết lập “luồng xanh”

Trước tình hình khó khăn như vậy, sau khi có cuộc họp và tham khảo ý kiến UBND tỉnh Lạng Sơn, Bộ Công Thương đã có văn bản số 759/BCT-XNK ngày 18/2/2022 báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án xây dựng "luồng xanh".

Theo hình thức này, UBND các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng và Lào Cai có thể bố trí bãi tập kết phương tiện gần cửa khẩu, sau đó hợp tác với phía Trung Quốc để tiến hành khử khuẩn cho hàng hóa và phương tiện cũng như lấy mẫu xét nghiệm SARS-CoV-2 cho lái xe (trong trường hợp cần thiết) tại các bãi này. Các phương tiện và lái xe đã được 2 bên xác nhận âm tính có thể đi thẳng qua biên giới để vào bãi sang tải, không phải qua khử khuẩn hoặc xét nghiệm lần 2 nữa.

“Ví dụ, hiện khu vực cửa khẩu Tân Thanh, mỗi lần tiến hành khử khuẩn tại km số 0 chỉ được 6 xe, mỗi lần khử khuẩn 1 tiếng nên rất mất thời gian, số xe thông quan ít. Nên nếu chỉ khử khuẩn 1 lần tại bãi tập kết, số xe được khử khuẩn và số xe thông quan sẽ tăng lên rất nhiều”, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh chỉ rõ. 

Quy trình hợp tác giao nhận này có thể cải thiện đáng kể hoạt động thông quan tại các cửa khẩu biên giới, hạn chế được tối đa nguy cơ ùn tắc. Bởi, nếu phát hiện phương tiện, hàng hóa nhiễm SARS-CoV-2 bên phía Trung Quốc thì theo quy định, Trung Quốc sẽ phải ngừng hoạt động thông quan để khử khuẩn toàn bộ khu vực cửa khẩu, đôi khi mất tới 1-2 ngày. Trong khi đó, nếu phát hiện phương tiện, hàng hóa, lái xe nhiễm SARS-CoV-2 trên đất Việt Nam thì chỉ cần không cho phương tiện đó ra cửa khẩu là đủ.

Bộ Công Thương đề nghị Bộ Y tế và Bộ Tài chính - hai Bộ được Phó Thủ tướng giao chủ trì việc xây dựng “vùng xanh” - cho ý kiến về mô hình hợp tác này và nếu khả thi, đề nghị Phó Thủ tướng cho phép Bộ Công Thương và UBND các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng, Lào Cai được bàn bạc với phía Trung Quốc để triển khai áp dụng thí điểm trên thực tế nếu phía Trung Quốc nhất trí.

Tại Lạng Sơn, bà Đoàn Thu Hà chia sẻ, Lạng Sơn đã trao đổi để phía bạn công nhận kết quả xét nghiệm và khử khuẩn hàng hoá phía Việt Nam. Đồng thời, địa phương cũng đã chuẩn bị bến bãi để thí điểm thực hiện phương thức “luồng xanh” như Bộ Công Thương đề xuất. 

“Đề nghị Bộ Công Thương chủ trì xây dựng mô hình thí điểm trên toàn tuyến cửa khẩu đường bộ tại Lào Cai, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng. Nếu thành công, đây sẽ là giải pháp căn cơ, lâu dài, thúc đẩy xuất khẩu bền vững hơn”, lãnh đạo tỉnh Lạng Sơn đề xuất.

Lúc này, mở cửa khẩu đã khó, nhưng giữ được cửa khẩu còn khó khăn hơn. Do đó, giải pháp quan trọng thời điểm này được Bộ CôngThương đề xuất là phải thực hiện phương châm “an toàn để xuất khẩu, xuất khẩu phải an toàn”. 

Để làm được điều này, các địa phương vùng trồng, doanh nghiệp, các thương lái, lái xe đường dài tăng cường áp dụng các biện pháp nhằm bảo đảm quy trình sản xuất, bao gói, vận chuyển hàng hóa là tuyệt đối an toàn, theo đúng yêu cầu của công tác phòng chống dịch. 

Các địa phương biên giới cũng cần tăng cường các biện pháp kiểm tra, giám sát để bảo đảm quy trình an toàn hàng hóa, phương tiện được thực hiện một cách chính xác và nghiêm túc; kiên quyết loại bỏ những lô hàng có biểu hiện vi phạm quy tắc phòng chống dịch để không làm ảnh hưởng đến xuất nhập khẩu nói chung và xuất khẩu nông sản nói riêng, đồng thời xử lý nghiêm minh các tổ chức, cá nhân có liên quan tới các lô hàng đó.

Khẩn trương triển khai các giải pháp giảm thiểu ùn tắc

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành ghi nhận, đánh giá cao các Bộ, ngành, địa phương đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan hữu quan của Trung Quốc để giải phóng hàng hoá ùn tắc tại cửa khẩu, không để tồn đọng dịp Tết Nguyên đán. 

Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng, những chính sách đã triển khai thời gian qua là kịp thời, nhưng chưa thực sự căn cơ, chưa giải quyết tận gốc của vấn đề, chưa khắc phục triệt để tình trạng ùn tắc hàng hoá, trong đó đa số là nông sản, tại các khu vực cửa khẩu.

Trong thời gian tới, bên cạnh việc tích cực triển khai các giải pháp đã có như đẩy mạnh thông tin về tình trạng ùn tắc, chủ động hạn chế phương tiện dồn về cửa khẩu, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan phía bạn để đẩy nhanh tốc độ thông quan, Phó Thủ tướng nhất trí với đề xuất của Bộ Công Thương và các bộ, ngành, địa phương tại cuộc họp; yêu cầu UBND các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng và Lào Cai "khẩn trương huy động lực lượng tại chỗ, phối hợp với các cơ quan hữu quan của Trung Quốc để thiết lập mô hình vùng xanh chung của hai nước".

"Bố trí bãi tập kết phương tiện gần cửa khẩu, sau đó hợp tác với phía Trung Quốc để cùng tiến hành khử khuẩn cho hàng hóa và phương tiện cũng như lấy mẫu xét nghiệm cho lái xe", Phó Thủ tướng nói rõ thêm. Các phương tiện và lái xe đã được 2 bên xác nhận âm tính có thể đi thẳng qua biên giới để vào bãi sang tải, không phải qua khử khuẩn hoặc xét nghiệm lần 2. Đây là giải pháp được đánh giá phù hợp, có thể rút ngắn đáng kể thời gian thông quan so với hiện nay.

Về dài hạn, Phó Thủ tướng giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ: Tư Pháp, Quốc phòng, Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các địa phương khẩn trương thành lập tổ nghiên cứu chính sách, trong vòng 15 ngày trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các cơ chế, chính sách quy định rõ về tiêu chuẩn, quy chuẩn, chất lượng hàng hoá đủ điều kiện xuất khẩu tiểu ngạch để thống nhất thực hiện; đồng thời đề xuất các cơ chế, chính sách khuyến khích chuyển đổi sang xuất khẩu chính ngạch đối với các mặt hàng nông sản hiện đang chủ yếu xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc.