TÓM TẮT:
Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của các quốc gia Đông Nam Á. Các nước như Singapore, Việt Nam, Thái Lan, Indonesia và Malaysia đã triển khai nhiều chính sách hiệu quả để thu hút nguồn vốn đầu tư này. Bài viết phân tích kinh nghiệm thu hút FDI của các quốc gia này, đồng thời đưa ra bài học có thể áp dụng cho Việt Nam nhằm nâng cao khả năng thu hút đầu tư nước ngoài.
Từ khóa: đầu tư trực tiếp nước ngoài, FDI, Đông Nam Á, chính sách thu hút đầu tư, tăng trưởng kinh tế.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các quốc gia Đông Nam Á cạnh tranh mạnh mẽ trong việc thu hút FDI nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Theo báo cáo của UNCTAD năm 2023 (World Investment Report 2023), được công bố trên trang chính thức của UNCTAD, khu vực Đông Nam Á tiếp tục là một trong những điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI toàn cầu, với tổng giá trị lên đến 226 tỷ USD, chiếm khoảng 12% FDI toàn cầu. Tuy nhiên, không phải quốc gia nào cũng thành công trong thu hút FDI. Việc nghiên cứu kinh nghiệm từ các nước trong khu vực sẽ giúp Việt Nam rút ra bài học và xây dựng chiến lược thu hút FDI hiệu quả hơn.
2. Kinh nghiệm thu hút FDI của các quốc gia Đông Nam Á
Singapore luôn là quốc gia dẫn đầu khu vực về thu hút FDI nhờ vào môi trường kinh doanh minh bạch, cơ sở hạ tầng hiện đại và chính sách thuế ưu đãi. Theo “Báo cáo đầu tư trực tiếp nước ngoài và dòng vốn ròng” của Ngân hàng Thế giới, Singapore đã thu hút hơn 150 tỷ USD vốn FDI. Chính phủ Singapore đã duy trì mức thuế doanh nghiệp thấp ở mức 17% và cung cấp nhiều ưu đãi thuế cho các công ty công nghệ và tài chính. Mạng lưới hiệp định thương mại tự do (FTA) rộng khắp với hơn 30 quốc gia giúp Singapore có lợi thế cạnh tranh vượt trội trong việc thu hút các tập đoàn đa quốc gia. Ngoài ra, Singapore tập trung đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D), hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, giúp nền kinh tế nước này duy trì vị thế hấp dẫn đối với dòng vốn FDI.
Tiếp đến, Malaysia cũng là một trong những điểm đến FDI quan trọng tại Đông Nam Á, với tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt 52 tỷ USD trong năm 2024 (cũng theo báo cáo của World bank). Malaysia đã triển khai nhiều chính sách ưu đãi như thành lập các khu công nghiệp công nghệ cao, đặc biệt là Cyberjaya và Iskandar Malaysia, thu hút các tập đoàn công nghệ lớn như Intel, Texas Instruments và Bosch. Chính phủ Malaysia cung cấp ưu đãi thuế kéo dài lên đến 10 năm cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao và năng lượng tái tạo. Ngoài ra, Malaysia tập trung vào việc hỗ trợ nghiên cứu và phát triển (R&D) bằng cách cung cấp các khoản trợ cấp và miễn giảm thuế nhằm khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực điện tử, năng lượng sạch và công nghệ sinh học.
Bên cạnh đó, Thái Lan đã áp dụng chiến lược "Thailand 4.0" nhằm tập trung vào các ngành công nghệ cao và đổi mới sáng tạo. Năm 2024, Thái Lan thu hút khoảng 35 tỷ USD FDI, tăng mạnh so với năm trước. Để đạt được kết quả này, Thái Lan đã xây dựng các khu công nghiệp thông minh, nơi cung cấp hạ tầng tối ưu và các chính sách ưu đãi nhằm thu hút các doanh nghiệp công nghệ cao. Một trong những điểm nhấn chính là các chính sách miễn thuế thu nhập doanh nghiệp từ 5 đến 10 năm cho các công ty trong lĩnh vực công nghệ cao và ô tô điện. Bên cạnh đó, Thái Lan đã đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng giao thông và logistics, giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Chính phủ Thái Lan cũng tập trung phát triển ngành du lịch bền vững và công nghệ sinh học, thu hút nhiều doanh nghiệp đa quốc gia.
Về phía Indonesia, nước này đã đạt được những thành tựu đáng kể trong thu hút FDI thông qua triển khai các chính sách cải cách và tạo môi trường đầu tư hấp dẫn. Trong 9 tháng đầu năm 2024, Indonesia đã thu hút tổng cộng 1.261.400 tỷ rupiah (gần 81 tỷ USD) vốn đầu tư từ cả trong và ngoài nước theo Janati Nada.
Chính phủ Indonesia đã thực hiện các cải cách nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính và giảm bớt rào cản đầu tư. Việc ban hành Luật Tạo việc làm (Omnibus Law) vào năm 2020 đã hợp nhất nhiều quy định, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài. Nhờ đó, trong nửa đầu năm 2024, Indonesia đã ghi nhận 829,9 nghìn tỷ rupiah (tương đương 52 tỷ USD) vốn đầu tư trực tiếp, tăng 22,3% so với cùng kỳ năm trước theo Grace và Sharman.
Bên cạnh đó, Indonesia đã tập trung phát triển cơ sở hạ tầng, đầu tư mạnh vào các dự án lớn như đường cao tốc Trans-Sumatra và mở rộng mạng lưới cảng biển, giúp cải thiện kết nối và giảm chi phí logistics. Chính phủ Indonesia cũng đã giới thiệu chương trình "Thị thực vàng" để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Chương trình này cung cấp quyền cư trú dài hạn cho những nhà đầu tư cam kết đầu tư đáng kể vào Indonesia. Ví dụ, để nhận được thị thực 5 năm, cá nhân cần đầu tư 2,5 triệu USD vào một công ty tại Indonesia; đối với thị thực 10 năm, yêu cầu đầu tư tăng lên 5 triệu USD.
Indonesia cũng đặc biệt chú trọng vào phát triển ngành sản xuất pin cho xe điện (EV), với trữ lượng nickel lớn nhất thế giới. Trong tháng 8/2024, Tổng thống Joko Widodo đã khánh thành Nhà máy sản xuất vật liệu anode cho pin EV, được xây dựng bởi Tập đoàn BTR New Material của Trung Quốc và Stellar Investment của Singapore, với khoản đầu tư ban đầu 478 triệu USD theo Nangoy. Những chính sách này đã giúp Indonesia trở thành một trong những quốc gia thu hút FDI hàng đầu khu vực Đông Nam Á, với sự tham gia của nhiều tập đoàn công nghệ lớn như Hyundai, LG Energy Solution và Tesla.
Việc phân tích kinh nghiệm từ các quốc gia này cho thấy để thu hút FDI thành công, cần phải có một môi trường pháp lý minh bạch, chính sách ưu đãi hấp dẫn, cơ sở hạ tầng hiện đại và chiến lược thu hút đầu tư rõ ràng. Việt Nam có thể học hỏi từ các nước này để cải thiện môi trường đầu tư và thu hút thêm nguồn vốn FDI trong tương lai.
3. Bài học rút ra cho Việt Nam trong thu hút FDI
Hoàn thiện khung pháp lý và chính sách ưu đãi đầu tư
Một trong những yếu tố quan trọng giúp các quốc gia Đông Nam Á thành công trong thu hút FDI đó là xây dựng một khung pháp lý ổn định và minh bạch. Singapore, Malaysia và Thái Lan đều có các chính sách đầu tư thông thoáng, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các cơ hội đầu tư. Việt Nam cần tiếp tục cải cách và đơn giản hóa các thủ tục hành chính, giảm thời gian cấp phép đầu tư và tăng tính minh bạch trong quy trình quản lý doanh nghiệp nước ngoài.
Việc cải thiện chính sách ưu đãi đầu tư cũng đóng vai trò quan trọng. Indonesia và Thái Lan đã áp dụng nhiều chính sách miễn giảm thuế, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao và năng lượng tái tạo. Việt Nam có thể học hỏi từ họ bằng cách mở rộng các gói ưu đãi thuế linh hoạt, như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 5-10 năm đối với các dự án lớn, cung cấp cơ chế giảm thuế đối với các khoản đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D).
Phát triển cơ sở hạ tầng và hệ thống logistics hiện đại
Một yếu tố quan trọng giúp Singapore và Malaysia thu hút FDI chính là việc đầu tư mạnh vào hệ thống cơ sở hạ tầng, đặc biệt là giao thông và logistics. Hiện, Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn về cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống cảng biển, đường cao tốc và năng lượng. Để nâng cao năng lực cạnh tranh, Việt Nam cần đầu tư vào các dự án hạ tầng lớn như mở rộng mạng lưới đường cao tốc, nâng cấp hệ thống cảng biển và sân bay, đồng thời phát triển hệ thống logistics hiện đại. Các khu công nghiệp và khu kinh tế cần được quy hoạch bài bản với đầy đủ tiện ích, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài.
Cải thiện môi trường kinh doanh và tăng cường minh bạch
Theo kinh nghiệm của Singapore và Indonesia, một môi trường kinh doanh minh bạch và thuận lợi là yếu tố quyết định trong việc thu hút dòng vốn FDI. Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh các chính sách cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục cấp phép kinh doanh, nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp thương mại và cải thiện tính minh bạch trong các chính sách đầu tư.
Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần nâng cao khả năng bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, đặc biệt là các chính sách về sở hữu trí tuệ, quyền lợi pháp lý và quyền tiếp cận đất đai. Việc tăng cường kiểm soát tham nhũng và cải thiện môi trường pháp lý sẽ giúp xây dựng lòng tin cho các doanh nghiệp FDI.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Một trong những lý do khiến Singapore và Malaysia thu hút nhiều FDI là chất lượng nguồn nhân lực. Các quốc gia này đã đầu tư mạnh vào giáo dục và đào tạo kỹ năng cho lao động trong các ngành công nghệ cao, giúp doanh nghiệp dễ dàng tìm kiếm nhân lực chất lượng. Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào hệ thống giáo dục, tập trung vào đào tạo kỹ năng thực hành và cải thiện khả năng ngoại ngữ của lực lượng lao động.
Ngoài ra, việc phát triển các chương trình hợp tác giữa doanh nghiệp và các trường đại học, cũng như triển khai các chương trình đào tạo nghề chuyên sâu, sẽ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của nguồn nhân lực Việt Nam.
Tăng cường hợp tác quốc tế và mở rộng hiệp định thương mại
Việt Nam đã đạt được nhiều thành công trong việc ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA), giúp mở rộng thị trường xuất khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, cần tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động hợp tác với các quốc gia có nền kinh tế phát triển, tận dụng tối đa các FTA hiện có như EVFTA, CPTPP và RCEP để tạo lợi thế thu hút FDI.
Bên cạnh đó, việc tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu và thu hút các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao sẽ giúp Việt Nam phát triển bền vững hơn. Học hỏi từ Singapore, Việt Nam có thể xây dựng các trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo nhằm thu hút các tập đoàn công nghệ lớn đến đầu tư.
Định hướng đầu tư vào các ngành công nghệ cao và năng lượng tái tạo. Các quốc gia như Thái Lan và Indonesia đã thành công trong việc định hướng đầu tư vào các ngành công nghệ cao, đặc biệt là sản xuất pin cho xe điện, công nghệ sinh học và năng lượng tái tạo. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ các nước này bằng cách tập trung vào phát triển các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao.
Chính phủ cần có chính sách ưu đãi đặc biệt cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử, công nghệ AI, năng lượng sạch và xe điện. Các khu công nghiệp cần được xây dựng theo hướng thông minh, tích hợp công nghệ hiện đại để hỗ trợ hoạt động của các doanh nghiệp trong các lĩnh vực này.
Xây dựng thương hiệu quốc gia và nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế
Việt Nam cần xây dựng hình ảnh một điểm đến đầu tư hấp dẫn thông qua việc tham gia các hội nghị quốc tế, tổ chức các sự kiện xúc tiến đầu tư và quảng bá tiềm năng phát triển của nền kinh tế. Học hỏi từ Singapore, Việt Nam có thể tập trung vào việc xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, phát triển các chính sách thu hút đầu tư ổn định và tạo ra một hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ để thu hút các tập đoàn quốc tế.
4. Kết luận
Những bài học từ các quốc gia Đông Nam Á cho thấy để thu hút FDI hiệu quả, Việt Nam cần tập trung vào việc hoàn thiện khung pháp lý, phát triển cơ sở hạ tầng, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và mở rộng hợp tác quốc tế. Bằng cách triển khai đồng bộ các chính sách trên, Việt Nam sẽ tiếp tục trở thành điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI trong tương lai, đóng góp vào sự phát triển kinh tế bền vững của đất nước.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- UNCTAD (2023), World Investment Report 2023.
- World bank (2023), Báo cáo đầu tư trực tiếp nước ngoài và dòng vốn ròng.
- Jayanty Nada Shofa (2024), Indonesia Attracts Almost $81 Billion Investment So Far in 2024, https://jakartaglobe.id/business/indonesia-attracts-almost-81-billion-investment-so-far-in-2024?utm
- Yosephine Grace, Nigel Sharman (2024), Investment landscape in Indonesia: First semester of 2024 highlights, https://www.jdsupra.com/legalnews/investment-landscape-in-indonesia-first-3576905/?utm
- Nangoy (2024), Indonesia launches China-built anode plant for EV batteries, https://www.reuters.com/technology/indonesia-president-launches-china-based-btrs-anode-plant-2024-08-07/?utm
Experience of Southeast Asian countries in attracting FDI and lessons for Vietnam
Nguyen Thi Tinh
Faculty of Finance, Banking and Insurance,
University of Economics - Technology for Industries
Abstract:
Foreign direct investment (FDI) is a key driver of economic development in Southeast Asia. Countries such as Singapore, Vietnam, Thailand, Indonesia, and Malaysia have implemented various effective policies to attract FDI and enhance their competitiveness. This study examines the strategies these nations have employed, highlighting best practices and key factors contributing to their success. Based on these insights, the study proposes policy recommendations for Vietnam to strengthen its FDI attraction and improve its investment climate.
Keywords: foreign direct investment, FDI, Southeast Asia, investment attraction policy, economic growth.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 6 tháng 2 năm 2025]
