Chè Shan Tuyết ở Tủa Chùa

 

Tủa Chùa (Điện Biên) hiện có 7 dân tộc sinh sống, gồm: Mông, Thái, Kinh, Khơ Mú, Dao, Hoa, Phù Lá. Trong đó dân tộc Mông chiếm 73%.

Nằm ở độ cao hơn 1.400 m so với mực nước biển, xã Sín Chải, huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên là vùng cao nguyên với thời tiết mát mẻ quanh năm. Chính điều kiện khí hậu đặc biệt cùng thổ nhưỡng thích hợp đã giúp cây chè Shan tuyết sinh trưởng và gắn bó hàng trăm năm nay với mảnh đất này. 

Tủa Chùa hiện có gần 600 ha chè, trong đó có khoảng 30 ha với hơn 10.000 cây chè Shan Tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi, được trồng tập trung tại các xã: Tả Phìn, Sính Phình, Tả Sìn Thàng và Sín Chải.

Quà tặng quý hiếm của thiên nhiên

Chè Shan tuyết ở Tủa Chùa là loại cây thân gỗ cổ thụ, thân to, cây to nhất có đường kính hơn 2,5m, cao hơn chục mét, mọc san sát nhau như rừng cây cổ thụ. Những cây chè cổ thụ ở Tủa Chùa có tuổi đời hàng trăm năm. Chè Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa có búp to màu trắng xám, dưới lá chè có phủ một lớp lông tơ mịn màu trắng nên người dân gọi là chè tuyết. Vào mùa đông, những thân cây chè khẳng khiu, chống chọi lại cái lạnh, sương muối và băng giá. Nhưng khi mùa xuân đến, những cơn mưa xuân và nắng ấm đã tiếp thêm sức sống mãnh liệt cho chè đâm chồi, nảy mầm mang đến một mùa  bội thu.

Không giống các loại chè khác, để hái được chè Shan tuyết cổ thụ, người hái phải dùng thang trèo lên thân cao.Đến Tủa Chùa trong quãng thời gian từ tháng 3 đến tháng 10, ngoài tham quan, khám phá những phong cảnh còn nguyên nét hoang sơ của thiên nhiên, du khách còn có cơ hội được trải nghiệm thu hoạch hái chè cây cao cổ thụ. Đó là khung cảnh những người phụ nữ trong bộ trang phục dân tộc Mông truyền thống rực rỡ sắc màu, lưng đeo lu cở treo lên những cây chè cao hơn chục mét để thu hái.

Giống chè cổ thụ này, mỗi một lần thu hoạch, mỗi cây cho khoảng 16kg chè búp tươi. Sau khi sơ chế biến thu được 3kg chè khô. Nếu được chăm sóc tốt, vườn chè Shan tuyết cổ thụ mỗi năm có thể thu hái từ 4 đến 5 lần búp tươi, sản lượng có thể lên tới 1 tấn chè khô/năm.

Chè Shan tuyết Tủa Chùa có hương thơm đặc trưng, màu nước vàng óng ánh, trà mới uống có vị hơi đắng chát của mùi lá cây rừng lâu năm. Nhưng sau khi uống thì lại có vị ngọt đặc biệt lưu lại nơi đầu lưỡi. Đặc biệt, chè Shan tuyết Tủa Chùa khi pha  phải dùng nước mưa mới đúng vị của thiên nhiên.

Được đồng bào dân tộc Mông thu hái thủ công, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nên chè Shan Tuyết có chất lượng sạch, an toàn, màu nước vàng óng, vị ngọt đắng đặc biệt và được bán với giá khá cao: chè tươi từ 12.000 - 15.000 đồng/kg; chè khô từ 200.000 - 500.000 đồng/kg.  

Đánh thức tiềm năng

Để từng bước đưa cây chè trở thành cây công nghiệp chủ lực, từ năm 2019, huyện Tủa Chùa đã chú trọng phát triển, chuẩn hóa sản phẩm chè với mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi. Bên cạnh đó, huyện Tủa Chùa đã hỗ trợ xây dựng, phát triển sản phẩm chè an toàn theo Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) như hỗ trợ bao bì, in tem, thiết kế mẫu mã sản phẩm.

Đến nay, các sản phẩm chè đã được chứng nhận theo chuỗi cung ứng sản phẩm an toàn. Hiện có 2 chuỗi sản phẩm chè Shan tuyết cổ thụ thuộc 2 doanh nghiệp Công ty Trà Phan Nhất và Công ty TNHH Hương Linh liên kết với các các hộ dân thu hái chè; được công bố tiêu chuẩn đảm bảo, có tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Đặc biệt năm 2019 có 70ha chè cây cao cổ thụ của Công ty TNHH Hương Linh tỉnh Điện Biên được chứng nhận là vùng chè nguyên liệu đạt tiêu chuẩn hữu cơ.

Huyện cũng tập trung vào việc giới thiệu, quảng bá sản phẩm qua các kênh hội chợ thương mại trên địa bàn huyện, tỉnh và các tỉnh lân cận; quảng cáo giới thiệu trên các phương tiện thông tin đại chúng. Qua đó, tạo điều kiện để các sản phẩm từ chè Shan tuyết của Tủa Chùa được đến với nhiều địa phương trong cả nước cũng như quốc tế.

 

CÂY DI SẢN VIỆT NAM

Sáng 15/10/2022, tại trung tâm xã Sín Chải, huyện Tủa Chùa (tỉnh Điện Biên), Ủy ban Nhân dân huyện Tủa Chùa cùng Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã phối hợp tổ chức công bố và trao Bằng công nhận Cây di sản Việt Nam đối với 100 cây chè Shan tuyết ở 2 thôn: Sín Chải, Hấu Chua.

Theo đó, tại Quyết định 233/QĐ-HMTg ngày 21/9/2022, Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã công nhận quần thể 100 cây chè Shan tuyết cổ thụ tại thôn Sín Chải và Hấu Chua là Cây di sản Việt Nam.

Quần thể chè Shan tuyết cổ thụ tại thôn Sín Chải và Hấu Chua, xã Sín Chải, huyện Tủa Chùa mọc tự nhiên trên các dãy núi đá cao quanh năm sương mù mây phủ; nhiều cây có đường kính gốc từ 0,8-1,2m, nằm ở độ cao trên 1.800m so với mực nước biển. Có những cây chè tuổi đời hàng trăm năm, gắn bó với nhiều gia đình, nhiều dòng họ và nhiều đời người. Với đồng bào dân tộc Mông nơi đây thì chè Shan luôn được coi là quà tặng quý hiếm mà thiên nhiên ban tặng, là tài sản truyền đời mà cha ông trân quý để lại cho thế hệ mai sau.

 

 

Ông Vừ A Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Tủa Chùa:

Để bảo tồn và phát huy giá trị cây chè, nâng cao đời sống người trồng chè ở địa phương, đề nghị các phòng, ban, cơ quan chức năng của huyện Tủa Chùa phải quan tâm xây dựng kế hoạch lồng ghép kinh phí từ các dự án, đề án hỗ trợ bảo tồn, chăm sóc quần thể cây chè Shan tuyết cổ thụ; đồng thời thường xuyên tổ chức các lớp tuyên truyền, bồi dưỡng kiến thức chăm sóc cây chè, phát triển du lịch cộng đồng để người dân trên địa bàn được tham gia. Đề nghị  bà con xã Sín Chải quan tâm làm tốt hơn việc chăm sóc cây chè cổ thụ; đồng thời chủ động nhân giống cây để tăng diện tích, số lượng cây chè trên địa bàn toàn xã để nâng cao đời sống nhân dân

Bà Vũ Ngọc Ánh, Phó trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tủa Chùa:

Cây chè ngày càng mang lại lợi ích cho bà con trên địa bàn từ nhiều năm nay. Bên cạnh việc phối hợp, hướng dẫn kỹ thật, tuyên truyền vận động người dân chăm sóc bảo vệ, thu hái và trồng mới thêm chè cây cao để phát triển kinh tế, đưa cây chè thành cây nông nghiệp mũi nhọn, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện chú trọng xây dựng thương hiệu chè shan tuyết Tủa Chùa với các sản phẩm đặc trưng, đạt chuẩn OCOP như: Trà xanh Shan tuyết Sính Phình; Trà xanh Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa; Bạch trà Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa…