[eMagazine] Bưởi Đại Minh - “trái ngọt” mang thương hiệu OCOP

Bưởi Đại Minh - đặc sản của vùng hồ Thác Bà (Yên Bái cũ) - không chỉ là loại quả mang hương vị ngọt thanh, mà còn là câu chuyện thành công của chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP).

Nằm bên dòng Chảy của hồ Thác Bà thuộc xã Đại Minh (huyện Yên Bình, Yên Bái cũ) từ lâu được biết đến là thủ phủ bưởi đặc sản Đại Minh. Bưởi Đại Minh còn được gọi là “bưởi tiến Vua”, là giống bưởi quý, được phát hiện cách đây trên 300 năm. Do đặc thù của khí hậu, thổ nhưỡng nên bưởi Đại Minh được trồng ở vùng đất Yên Bái này cho chất lượng quả ngon và ngọt nhất so với các vùng đất khác.

Trước năm 2020, bưởi Đại Minh vẫn chỉ dừng ở quy mô nhỏ lẻ, tiêu thụ qua thương lái, giá bán bấp bênh, chưa có thương hiệu thống nhất. Chính chương trình “Mỗi xã một sản phẩm - OCOP” đã mở ra hướng đi mới, giúp người dân nơi đây biến đặc sản quê nhà thành sản phẩm hàng hóa mang giá trị cao và thương hiệu rõ ràng.

Tháng 1/2025, theo Quyết định của UBND tỉnh Yên Bái, bưởi Đại Minh chính thức được công nhận sản phẩm OCOP hạng 4 sao cấp tỉnh. Đây là kết quả của quá trình nhiều năm nỗ lực, từ khâu quy hoạch vùng trồng, xây dựng hợp tác xã, đến áp dụng quy trình VietGAP và chuyển đổi số trong truy xuất nguồn gốc.

Hành trình để bưởi Đại Minh chạm đến danh hiệu OCOP 4 sao là kết quả của một quá trình dài, được hỗ trợ bởi chính sách nhất quán và sự đồng lòng của người dân, doanh nghiệp cùng chính quyền địa phương.

Ngay từ năm 2020, tỉnh Yên Bái đã ban hành Đề án phát triển sản phẩm OCOP giai đoạn 2020-2025, xác định nhóm nông sản đặc trưng vùng hồ Thác Bà - gồm chè Shan, cá đặc sản và bưởi Đại Minh là trọng tâm hỗ trợ.

Từ đó, hàng loạt hoạt động được triển khai đồng bộ: các lớp tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc theo tiêu chuẩn VietGAP, hướng dẫn ghi chép nhật ký sản xuất, dán tem QR truy xuất nguồn gốc, cùng việc xây dựng bao bì, nhãn mác và logo nhận diện thương hiệu “Bưởi Đại Minh - đặc sản Thác Bà”.

Nhờ sự vào cuộc của các ngành chức năng, người dân đã thay đổi cách làm ăn từ nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa. Năm 2023, Hợp tác xã Nông nghiệp Đại Minh Xanh chính thức được thành lập, quy tụ hơn 200 hộ trồng bưởi với vùng nguyên liệu gần 400 ha. Đây được xem là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển mình từ nông dân làm tự phát sang chuỗi giá trị liên kết. Hợp tác xã đảm nhận vai trò trung tâm: hướng dẫn quy trình kỹ thuật, giám sát chất lượng và kết nối tiêu thụ sản phẩm.

Việc đưa bưởi Đại Minh vào chương trình OCOP không chỉ nhằm nâng cao giá trị kinh tế, mà còn hướng đến xây dựng thương hiệu nông sản bền vững dựa trên lợi thế bản địa. Cùng với đó, tỉnh đã đăng ký nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm bưởi Đại Minh.

Thực tế, quy mô vùng trồng bưởi Đại Minh liên tục được mở rộng. Nếu năm 2020 toàn huyện Yên Bình có khoảng 350 ha bưởi, trong đó xã Đại Minh chiếm gần 150 ha, thì đến năm 2025, diện tích vùng trồng của riêng xã đã tăng lên trên 450 ha, sản lượng ước đạt hơn 7.000 tấn/năm. Sự phát triển nhanh này phản ánh quá trình chuẩn hóa sản xuất và mở rộng thị trường tiêu thụ ổn định.

Đặc biệt, trong năm 2024, huyện Yên Bình (cũ) đã triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc thông minh, gắn mã QR cho gần 200 cây bưởi cổ thụ đặc sản phục vụ nhận diện thương hiệu và phát triển du lịch trải nghiệm. Bưởi Đại Minh cũng đã có mặt tại các hội chợ OCOP toàn quốc, hội chợ đặc sản vùng miền, đồng thời xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử Postmart và Voso, mở ra hướng đi mới trong tiêu thụ.

Kết quả đó được xem là “trái ngọt” từ quá trình chuẩn hóa và chính sách hỗ trợ bài bản của tỉnh Yên Bái. OCOP đã giúp bưởi Đại Minh chuyển mình từ sản phẩm nông nghiệp truyền thống sang thương hiệu được công nhận, có giá trị kinh tế, văn hóa và du lịch rõ nét.

Không chỉ thay đổi về quy mô, giá trị thương mại của bưởi Đại Minh sau khi đạt chuẩn OCOP 4 sao cũng tăng rõ rệt. Nếu trước đây mỗi quả chỉ bán 15.000-20.000 đồng, thì nay bưởi đạt chuẩn OCOP có thể bán từ 30.000-40.000 đồng/quả tại các điểm du lịch, siêu thị và sàn thương mại điện tử.

Theo thống kê của UBND xã, doanh thu toàn vùng trồng đạt hơn 45 tỷ đồng/năm, thu nhập bình quân của người trồng bưởi tăng 1,5-2 lần so với giai đoạn trước. Đặc biệt, sản phẩm đã có mặt tại các hội chợ OCOP toàn quốc, các sự kiện xúc tiến thương mại tại Hà Nội, Hải Phòng và TP.HCM.

“Trước đây, bưởi chỉ bán cho thương lái quanh vùng, giờ chúng tôi có hợp đồng ổn định với các chuỗi siêu thị, doanh nghiệp phân phối. Có OCOP, người tiêu dùng tin tưởng hơn, còn người trồng có động lực đầu tư lâu dài” ông Trần Văn Tuấn, thành viên Hợp tác xã Đại Minh Xanh, chia sẻ.

Sau khi bưởi Đại Minh được công nhận sản phẩm OCOP 4 sao, tỉnh Yên Bái tiếp tục triển khai các chính sách hỗ trợ nhằm củng cố vị thế sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ. Theo kế hoạch xúc tiến thương mại OCOP giai đoạn 2025-2030, trọng tâm là hỗ trợ các chủ thể OCOP tiêu biểu, trong đó có Hợp tác xã Nông nghiệp Đại Minh Xanh, từng bước chuyển đổi số, xây dựng thương hiệu và phát triển kênh phân phối bền vững.

Cụ thể, tỉnh hỗ trợ thiết kế bao bì, nhãn mác đạt chuẩn nhận diện OCOP; quảng bá sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử Postmart và Voso; đồng thời hỗ trợ chi phí tham gia các Hội chợ OCOP Quốc gia, Hội chợ Đặc sản vùng miền, và các sự kiện kết nối giao thương trong khu vực phía Bắc.

Ngoài ra, Trung tâm Xúc tiến thương mại tỉnh Yên Bái (cũ) phối hợp với Sở Công Thương một số tỉnh, thành khác như: Hà Nội, Hải Dương (cũ),... tổ chức chương trình “Tuần lễ nông sản Yên Bái” giúp sản phẩm OCOP, trong đó có bưởi Đại Minh, tiếp cận hệ thống siêu thị và nhà phân phối lớn.

Cùng với hoạt động thương mại, tỉnh cũng đẩy mạnh phát triển du lịch nông nghiệp gắn với sản phẩm OCOP. Tại xã Đại Minh, mô hình “Vườn bưởi OCOP” được xây dựng như một điểm đến trải nghiệm hấp dẫn. Du khách có thể tham quan, tự tay hái bưởi, thưởng thức các sản phẩm chế biến từ bưởi như trà vỏ bưởi, tinh dầu, mứt và rượu bưởi. Đây là hướng đi mới kết hợp giữa nông nghiệp - du lịch - OCOP, không chỉ giúp nâng cao giá trị kinh tế mà còn lan tỏa hình ảnh đặc sản Yên Bái ra ngoài tỉnh.

Nhìn lại hành trình đạt sao OCOP, bưởi Đại Minh không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, mà còn là biểu tượng của sự đổi thay nơi vùng hồ Thác Bà. Từ những vườn bưởi rải rác bên sườn núi, nay Đại Minh đã có vùng trồng tập trung, có thương hiệu và mã QR truy xuất rõ ràng - điều mà trước đây nông dân ít nghĩ đến.

OCOP đã giúp người trồng bưởi Đại Minh bước vào chuỗi giá trị hiện đại, học cách làm thương hiệu, tiếp thị sản phẩm và kể câu chuyện của chính mình. Giờ đây, mỗi quả bưởi Đại Minh không chỉ mang vị ngọt của đất trời Yên Bái, mà còn kết tinh niềm tin của người nông dân, sự đồng hành của chính sách đúng hướng và hành trình nỗ lực khẳng định giá trị nông sản Việt.