[eMagazine] Câu chuyện quả trứng - con gà trong đầu tư: Cách doanh nghiệp Việt chuẩn hóa để trở thành vendor cấp 1 của Samsung

Nếu trước đây toàn cầu hóa giúp các tập đoàn đa quốc gia xây dựng chuỗi giá trị trải dài trên nhiều châu lục, thì hiện nay dòng chảy đang có xu hướng đảo chiều. Những rủi ro từ địa chính trị, chiến tranh thương mại, cạnh tranh công nghệ, biến đổi khí hậu và đứt gãy logistics buộc nhà sản xuất phải rút ngắn chuỗi cung ứng, tăng tính linh hoạt và đưa sản xuất đến gần thị trường tiêu thụ hơn.

Ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa - Phó Giám đốc phát triển kinh doanh Công ty TNHH Cơ khí chính xác SMC Phú Mỹ (SMC Precision) chỉ ra, chuỗi cung ứng toàn cầu đang có sự chuyển dịch mạnh mẽ từ “Toàn cầu hóa” sang “Khu vực hóa” với chiến lược “Trung Quốc +1”, dẫn đến sự gia tăng nhu cầu dịch chuyển sản xuất từ Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc sang Việt Nam, mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trong nước trở thành nhà cung ứng cấp 2, cấp 3 cho các tập đoàn đa quốc gia.

Tuy nhiên, để nắm bắt cơ hội này, các nhà cung cấp phải đối mặt với những yêu cầu khắt khe về tự động hóa và chuyển đổi số. Trong đó, mô hình Smart Factory 4.0 đang trở thành chuẩn mực, buộc nhà cung ứng phải sở hữu hệ thống truy xuất nguồn gốc 100% bằng mã QR, quản lý sản xuất theo thời gian thực thông qua MES, kiểm soát chất lượng tự động bằng Vision System và quản lý chuỗi dữ liệu xuyên suốt từ văn phòng đến kho hàng.

Song song, các yếu tố ESG đã trở thành điều kiện tiên quyết. Doanh nghiệp không chỉ đảm bảo chất lượng sản phẩm mà còn phải chứng minh năng lực giảm phát thải CO₂, sử dụng năng lượng tái tạo, quản lý chất thải an toàn, tuân thủ audit về môi trường - xã hội - quản trị. Đây là bộ tiêu chuẩn bắt buộc trong chuỗi cung ứng của các tập đoàn hàng đầu Hàn Quốc và Nhật Bản.

Đồng thời, tính linh hoạt và tốc độ cũng được đề cao, khi các nhà sản xuất toàn cầu yêu cầu thời gian giao hàng ngắn hơn từ 30 đến 50% so với trước đây, buộc nhà cung cấp phải lập kế hoạch linh hoạt, duy trì mức tồn kho an toàn, chủ động tăng giảm công suất theo nhu cầu biến động, đồng thời minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung ứng từ dữ liệu vận hành đến quản lý rủi ro theo chuẩn APQP, PPAP hay IMDS.

Những yêu cầu này đặt ra bài toán không nhỏ đối với doanh nghiệp Việt Nam, nhất là khi phần lớn có quy mô vừa và nhỏ, khả năng đầu tư hạn chế và còn thiếu kinh nghiệm làm việc với các chuỗi cung ứng lớn.

Đi sâu vào các yêu cầu cụ thể đối với nhà cung cấp Việt Nam, ông Khoa nhấn mạnh sáu trụ cột năng lực chính.

Thứ nhất là, năng lực sản xuất và công nghệ thông qua việc đầu tư thiết bị gia công chính xác, tự động hóa dây chuyền và ứng dụng hệ thống kiểm tra chất lượng hiện đại. Đây là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp đáp ứng dung sai nhỏ, độ ổn định cao và khối lượng lớn.

Thứ hai là, năng lực quản lý chất lượng theo chuẩn quốc tế, như IATF 16949 cho ngành ô tô, hay các tiêu chuẩn ISO 9001 - 14001 - 45001 và thực hành sản xuất tinh gọn bằng phương pháp Lean, Kaizen và 5S. Những tiêu chuẩn này đảm bảo quá trình sản xuất không chỉ chính xác mà còn ổn định và bền vững.

Thứ ba là, khả năng quản lý dữ liệu và số hóa, thông qua việc kết nối các hệ thống quản lý cốt lõi như ERP (hoạch định nguồn lực doanh nghiệp), MES (điều hành sản xuất) và WMS (quản lý kho hàng); tạo ra luồng dữ liệu liền mạch từ văn phòng đến sàn nhà máy và kho hàng. Các chỉ số như OEE, tỷ lệ lỗi hay traceability phải được ghi nhận theo thời gian thực.

Thứ tư là, năng lực R&D và hỗ trợ kỹ thuật, giúp doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào thiết kế sản phẩm thông qua Co-design, DFM và DFA, cũng như hỗ trợ cải tiến giảm giá thành.

Thứ năm là, tính ổn định giá và minh bạch tài chính là trụ cột thứ năm. Doanh nghiệp phải chứng minh khả năng lập BOM cost breakdown rõ ràng, kiểm soát biến động giá nguyên liệu và tối ưu quản lý tồn kho.

Thứ sáu là, năng lực tuân thủ môi trường - xã hội - quản trị, xoay quanh các bộ tiêu chuẩn như BSCI, SMETA và EHS theo quy định của Hàn Quốc, Nhật Bản.

Chia sẻ câu chuyện thực tế về hành trình trở thành nhà cung ứng cấp 1 của Samsung tại Việt Nam, đại diện SMC Precision cho biết, doanh nghiệp được thành lập năm 2021; thời điểm đó công ty gần như chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực gia công dập, cũng không có hợp đồng nào từ Samsung. Nhưng sau khi làm việc với phía Samsung, SMC nhận được thông điệp rõ ràng: nếu chuẩn bị nhà máy và máy dập đúng thông số, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, Samsung sẽ chuẩn bị khuôn và tiến hành audit. Nếu đạt, SMC sẽ được đưa vào danh sách cung ứng.

Đây là thời điểm mang tính quyết định. Thay vì chờ đơn hàng để đầu tư, SMC chọn hướng đi ngược lại: đầu tư toàn bộ trước khi có bất cứ cam kết đơn hàng nào. Công ty xây dựng nhà máy hoàn chỉnh, đầu tư hai dàn máy dập theo đúng yêu cầu của Samsung và triển khai hệ thống quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc theo chuẩn.

Quyết định dấn thân này thể hiện tư duy chiến lược và khả năng chấp nhận rủi ro có tính toán, điều mà rất ít doanh nghiệp Việt Nam dám thực hiện. Kết quả cho thấy hướng đi là đúng: năm 2022, sau quá trình audit nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn của Samsung, SMC Precision chính thức nhận được đơn hàng đầu tiên và trở thành vendor cấp 1, đồng thời là doanh nghiệp Việt Nam duy nhất trong chuỗi cung ứng của Tập đoàn này ở thời điểm đó.

Bài học mà SMC Precision đưa ra rất rõ ràng: muốn bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu, doanh nghiệp không thể chờ đợi. Chuẩn hóa phải diễn ra trước, đầu tư phải có mục tiêu rõ ràng, và tiêu chuẩn phải được nâng lên tương đương hoặc cao hơn yêu cầu quốc tế ngay từ đầu. Đây là triết lý “đầu tư để được lựa chọn”, và thực tế chứng minh nó hiệu quả.

Đáng chú ý, SMC không chỉ phát triển cho riêng mình mà còn chủ động chia sẻ kinh nghiệm với hệ sinh thái doanh nghiệp Việt. Công ty triển khai chương trình hỗ trợ audit dựa trên bộ khung của các FDI, tổ chức hội thảo chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn và phối hợp với các doanh nghiệp nội để cùng tham gia cung ứng khi tiêu chuẩn phù hợp. Điều này góp phần thu hẹp khoảng cách năng lực giữa doanh nghiệp Việt Nam và nhóm doanh nghiệp FDI, tạo điều kiện để hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ trong nước phát triển toàn diện hơn.

Việc một doanh nghiệp Việt Nam đảm nhiệm vai trò “hạt nhân lan tỏa” cho thấy nội lực của ngành không chỉ đến từ chính sách mà còn đến từ những mô hình doanh nghiệp tiên phong sẵn sàng dẫn dắt và chia sẻ. Mô hình SMC Precision vì vậy có thể trở thành hướng đi mới cho nhiều doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đang muốn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Từ thực tiễn vận hành và kinh nghiệm làm việc trực tiếp với các tập đoàn lớn, ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa đưa ra ba kiến nghị quan trọng mang tính vĩ mô.

Thứ nhất, đào tạo nhân lực chất lượng cao là yêu cầu cấp bách. Khi Smart Factory 4.0, số hóa và ESG trở thành tiêu chuẩn, doanh nghiệp không thể dựa vào lực lượng lao động phổ thông như trước. Họ cần đội ngũ kỹ sư công nghệ, kỹ thuật viên lập trình, nhân sự quản lý chất lượng và vận hành dây chuyền tự động. Điều này đòi hỏi sự phối hợp giữa nhà trường, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý.

Thứ hai, cần có cơ chế tạo điều kiện tiếp cận vốn thuận lợi hơn cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Đầu tư máy móc, công nghệ và chuyển đổi số đòi hỏi chi phí lớn, trong khi doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là quy mô vừa và nhỏ. Việc hỗ trợ thông qua quỹ phát triển công nghiệp hỗ trợ, tín dụng ưu tiên hoặc cơ chế bảo lãnh vay vốn sẽ giúp doanh nghiệp mạnh dạn hơn trong quá trình đầu tư.

Thứ ba, đẩy mạnh các chương trình xúc tiến thương mại và kết nối doanh nghiệp. Đây là chiếc cầu nối quan trọng giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thông tin, kết nối đối tác, tham gia triển lãm chuyên ngành và được đánh giá năng lực trực tiếp bởi nhà mua hàng quốc tế. Những mô hình như VIMEXPO, chương trình kết nối công nghiệp hỗ trợ của Cục Công nghiệp hay các chương trình audit mô phỏng FDI đều đóng vai trò thiết yếu.

Sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu tạo ra một cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt Nam, nhưng cũng đặt ra những thách thức to lớn. Câu chuyện của SMC Precision cho thấy: muốn bước vào sân chơi toàn cầu, doanh nghiệp Việt phải thay đổi tư duy, chủ động đầu tư, chuẩn hóa toàn diện và dám dấn thân. Thành công của SMC không phải ngẫu nhiên, mà là kết quả của chiến lược dài hạn, sự táo bạo trong đầu tư và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế một cách nghiêm ngặt.

Trong tương lai, những mô hình như SMC Precision sẽ trở thành nền tảng quan trọng thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, giúp Việt Nam không chỉ là điểm đến sản xuất, mà còn là mắt xích bền vững và giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu.