Hành trình toả sáng của Ngọc trai Hạ Long

Quy trình xử lý, ghép tế bào, cấy nhân tạo ngọc, chăm sóc trai cho đến tuyển chọn, gia công, chế tác tạo nên sản phẩm Ngọc trai Hạ Long đòi hỏi người làm phải rất khéo léo, công phu, tỉ mỉ.

Để tạo ra được những viên ngọc trai lấp lánh đòi hỏi sự kỳ công, khéo léo cùng niềm yêu nghề say nghề của mỗi người thợ. Mặc dù con trai lớn lên, trưởng thành, trải qua việc cấy nhân tạo ngọc là cả một quá trình thiên về tự nhiên, sự tác động của con người chỉ chiếm 10-15% gồm việc gom lại, vệ sinh, cấy nhân cho trai tạo ngọc, tuy nhiên đây lại là một kỹ thuật rất khó.

Mỗi người thợ cấy nhân cho trai được ví như một bác sĩ phẫu thuật, bởi cấy nhân vào để con trai có thể sống được và tạo ngọc là một kỹ thuật rất khó, nếu không làm tốt thì con trai có thể đẩy nhân ra ngoài hoặc có thể bị chết. Một người thợ trải qua 5 năm đào tạo cũng chưa chắc đã biết làm. Cấy để ra kết quả, người thợ phải bảo đảm vết cắt vùng bụng đúng điểm, viên nhân phải đặt đúng vị trí, khi thả về môi trường phải căn độ sâu, độ lạnh nước cho phù hợp. Điều này đòi hỏi người thợ bỏ rất nhiều tâm huyết.

Thông thường, sau khi được cấy nhân, những con trai Martensi trưởng thành cũng cần 24 tháng tiết ra chất xà cừ, bọc lấy viên nhân theo từng lớp và tạo ra một viên trai Akoya có kích cỡ từ 3-9mm. Sau khi lấy ngọc thì con trai cũng kết thúc chu trình sống của mình.

Ngọc trai thì nhiều nước, nhiều nơi đã có, nhưng ngọc trai được sinh ra trong lòng “di sản” thì chỉ có ở Quảng Ninh, đó là lời khẳng định của chị Nguyễn Thuỳ Hương, Giám đốc Công ty CP Ngọc Trai Hạ Long.

Ngọc trai Hạ Long là ngọc trai nước mặn, nên có ưu điểm vượt trội và khác biệt hẳn so với ngọc trai nước ngọt. Ở điều kiện lý tưởng, nếu như ngọc trai nước biển có tuổi thọ lên tới hàng trăm năm, thì ngọc trai nước ngọt có độ bền chỉ từ 20 đến 30 năm. Ngọc trai nước biển có màu sắc tự nhiên, được tạo nên bởi hàng triệu tế bào sống từ con trai nên bản thân mỗi viên ngọc ngoài màu chính của nó (đen, vàng, trắng) còn hội tụ đủ ngũ sắc dưới mỗi góc ánh sáng khúc xạ khác nhau. Bởi vậy, ngọc trai biển còn được gọi dưới cái tên “vật giải phong thuỷ”.

Đúng là không quá khi gọi ngọc trai Hạ Long là những viên ngọc "di sản”, là sản vật được thiên nhiên ban tặng. Tuy vậy, “bí quyết” của ngọc trai Hạ Long chính là ở kỹ thuật nuôi cấy. Kế thừa và áp dụng kỹ thuật tiên tiến từ các chuyên gia Nhật Bản, Công ty CP Ngọc trai Hạ Long đã nghiên cứu, xây dựng thành công quy trình sinh sản nhân tạo, thu thập và lai tạo các loài trai quý hiếm, có độ bọc ngọc nhanh, màu sắc đẹp, để cho ra thị trường những sản phẩm ngọc trai chất lượng cao, khác biệt.

Chính bởi vậy, ngọc “di sản” được giới chuyên môn đánh giá có độ thuần khiết cao, độ bọc của lớp xà cừ dày, nhiều màu sắc tự nhiên sang trọng, quyến rũ, chất lượng và vẻ đẹp của ngọc trai Hạ Long thực sự đã chinh phục được du khách trong và ngoài nước.

Với trăn trở phải tạo dựng, khẳng định được thương hiệu Ngọc trai Hạ Long trên thị trường trong nước và quốc tế, gần 10 năm nay, Công ty Cổ phần Ngọc trai Hạ Long đã thay đổi chiến lược, ứng dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất, không những chỉ sinh sản nhân tạo ra các con giống mà còn làm trọn giai đoạn nuôi cấy, chế tác và kinh doanh sản phẩm ngọc trai tạo thành một quy trình khép kín đầu tiên ở Việt Nam về nuôi trai lấy ngọc.

Nhận thức khoa học công nghệ đi liền với xây dựng thương hiệu, Công ty đã chủ động áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng như 5S, CRM, ISO 9000 để nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh và năng lực cạnh tranh của các sản phẩm. Việc áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng đã góp phần cải thiện năng suất từ 15 - 20%, giúp hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả hơn, giảm chi phí, nâng cao giá trị sản phẩm.

Bên cạnh đó, Công ty đã kế thừa, áp dụng kỹ thuật nuôi cấy tiên tiến từ các chuyên gia Nhật Bản, xây dựng thành công quy trình sinh sản nhân tạo, thu thập và lai tạo các loài trai quý hiếm. Sản phẩm của Công ty được giới chuyên gia đánh giá có độ thuần khiết cao, độ bọc của lớp xà cừ dày, nhiều màu sắc tự nhiên sang trọng, quyến rũ như vàng, lưu ly, hồng anh đào, xám thủy ngân…

Nhờ vậy, ngọc trai nuôi trồng trên vùng biển Quảng Ninh đã không còn xuất khẩu sang Nhật dưới dạng sản phẩm thô, để rồi trở về Việt Nam cũng như ra với thế giới bằng thương hiệu của Nhật Bản nữa. Thay vào đó, sản phẩm Ngọc trai Hạ Long đã có thương hiệu riêng cho mình.

Năm 2015, sản phẩm ngọc trai Hạ Long của Công ty cổ phần Ngọc trai Hạ Long đã được công nhận là sản phẩm OCOP của thành phố. Nối tiếp thành công đó, 2 năm tiếp theo, ngọc trai Hạ Long lần lượt được đánh giá 4 sao rồi 5 sao tại Hội thi đánh giá và xếp hạng sản phẩm OCOP tỉnh.

Năm 2020, 3 sản phẩm ngọc trai Akoya, ngọc trai Tahiti và ngọc trai Southsea của Công ty đã được công nhận đạt tiêu chuẩn sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia và trở thành 1 trong 20 sản phẩm đầu tiên của cả nước được công nhận OCOP 5 sao. Đồng thời, các sản phẩm ngọc trai Hạ Long và các sản phẩm chế tác từ ngọc trai của Công ty Ngọc trai Hạ Long được tỉnh Quảng Ninh lựa chọn là một trong 6 sản phẩm xây dựng chuỗi sản phẩm định hướng chủ lực cấp tỉnh, định hướng cấp quốc gia, xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản và một số nước khác trên thế giới.

Hiện nay, Công ty Cổ phần Ngọc trai Hạ Long có 2 khu nuôi trồng ngọc trai rộng hơn 50ha tại vụng Tùng Sâu trên Vịnh Hạ Long và khu vực Vông Viêng. Tại đây, ngoài sản xuất nuôi cấy ngọc trai, Công ty còn trưng bày, kinh doanh các sản phẩm làm từ ngọc trai. Sản phẩm ngọc trai của Công ty ngoài cung cấp cho thị trường trong nước, đã vươn tới thị trường các nước Nhật Bản, Hồng Kông, Hàn Quốc, Trung Quốc và cả một số nước Châu Âu.

Có thể nói, mỗi viên ngọc trai là một niềm kiêu hãnh, niềm tự hào, là đam mê, là hoài bão của nữ doanh nhân Nguyễn Thuỳ Hương, nhưng ít ai biết được rằng đằng sau vẻ đẹp lấp lánh thuần khiết của những viên ngọc ‘di sản’ ấy còn là mồ hôi nước mắt, là tuổi trẻ thanh xuân của chị. Để xây dựng nên thương hiệu ngọc trai Hạ Long như ngày nay, chị Nguyễn Thuỳ Hương đã phải trải qua không ít khó khăn.

Năm 2007, tiếp nhận lại liên doanh ngọc trai Việt Nhật từ đối tác Nhật Bản, hai vợ chồng chị Hương từng bước hiện thực hóa giấc mơ xây dựng thương hiệu ngọc trai Việt.

Lúc đó cơ sở nằm ở Vịnh Hạ Long có diện tích trên 30ha mặt biển. Khi vợ chồng chị Hương mua lại thì chủ yếu chỉ là những bè mảng trên bề mặt biển, sau đó, hai anh chị bắt tay xây dựng cho đến năm 2009 thì hình thành nên cơ sở như hiện nay. Với những kiến thức có được từ khi tu nghiệp ở Nhật Bản, chồng chị Hương đã vận dụng và đưa vào sản xuất tại công ty.

Nhưng thời gian đầu công ty vẫn chủ yếu chỉ xuất khẩu sản phẩm thô sang một số thị trường như: Nhật Bản, Hồng Kông (Trung Quốc), Hàn Quốc, Trung Quốc và một số nước châu Âu. Đó không phải là mục đích cuối cùng của chị trong kinh doanh bởi giá trị kinh tế đem lại thấp, thêm nữa, khi xuất khẩu, sản phẩm ngọc trai của Quảng Ninh không còn thương hiệu riêng.

Với quyết tâm xây dựng ngọc trai Hạ Long trở thành thương hiệu ngọc trai của người Việt, Công ty đã thay đổi chiến lược kinh doanh, không chỉ sinh sản nhân tạo ra các con giống, mà còn làm trọn công đoạn nuôi cấy, chế tác sản phẩm, tạo thành một quy trình khép kín đầu tiên ở Việt Nam về nuôi trai lấy ngọc và chế tác trang sức.

Mặc dù vợ chồng chị Hương đều là những người nhiều năm gắn bó, trưởng thành từ thực tế nghề nuôi trai cấy ngọc, nhưng do kinh nghiệm về biển chưa nhiều, Công ty ngọc trai Hạ Long đã từng phải đối mặt với thất bại. Đó là khi mưa bão đổ về, sóng to gió lớn đã đánh trôi toàn bộ bè nuôi trai, khiến hai vợ chồng chị trắng tay. Nhưng chính niềm đam mê với công việc đã giúp vợ chồng chị Hương quyết tâm vay mượn gây dựng lại từ đầu.

Khi công ty phát triển hơn, cũng có lúc chị đã mở rộng đào tạo cho người dân trong vùng cùng tham gia sản xuất một khâu nào đó với mong muốn tạo sinh kế cho người dân nơi đây, nhưng do kỹ thuật khó không phải ai cũng đáp ứng được, nên ý định ấy của chị cũng thất bại.

Khó khăn thì nhiều, thất bại cũng không ít, nhưng theo chị Hương, khó khăn lớn nhất mà Công ty ngọc trai Hạ Long phải đối mặt lại chính do dịch Covid-19 đem lại. Suốt thời gian dịch bệnh, việc sản xuất của Công ty bị đình trệ, người mua giảm sút, bao tiền vốn đọng hết ở sản phẩm, doanh thu đến chủ yếu từ khách du lịch thì du lịch đóng băng, nên doanh thu Công ty gần như bằng 0.

Để gắng gượng duy trì sự tồn tại của công ty, chị Hương phải giảm nhân viên, chỉ giữ lại được lực lượng nòng cốt. Thậm chí, hai vợ chồng chị phải bán cả tài sản riêng để “nuôi quân” với mong muốn dịch sớm qua nhanh và du lịch, sản xuất được phục hồi. Mãi đến tháng 8/2023, hoạt động của Công ty mới thực sự khôi phục trở lại, vợ chồng chị Hương cũng coi như bắt đầu lại một lần nữa.

Hiện nay, Công ty của chị chỉ còn khoảng 100 nhân viên. Trước dịch 1 năm, mỗi năm công ty thu hoạch 200kg ngọc thô các loại, nhưng nay áp dụng mô hình nuôi cấy khép kín, cộng thêm chiến lược không xuất khẩu nhiều, sản phẩm sản xuất ra vì thế chỉ ở mức vừa đủ, việc cấy ngọc cho trai tiến hành quanh năm để quay vòng. Sản lượng hiện chỉ bằng 20-30% thời kỳ trước dịch.

Không chỉ dừng lại ở việc sản xuất ra những viên ngọc quý, chị Nguyễn Thuỳ Hương mong muốn đưa ngọc trai Hạ Long trở thành một sản phẩm tô điểm và khẳng định hơn giá trị của di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long.

Với mong muốn khách du lịch bốn phương được tận tay chạm vào từng viên ngọc trai, lắng nghe chuyện đời của ngọc và hít hà hơi thở của thiên nhiên, từ đó cảm nhận được vẻ đẹp lấp lánh, sinh động của ngọc trai Hạ Long, chị Hương đã cho ra đời tour du lịch tham quan trải nghiệm thực tế, tìm hiểu tận mắt quy trình làm ra viên ngọc trai sáng bóng nhiều màu sắc ở Công ty cổ phần Ngọc trai Hạ Long.

Khi du khách đến các điểm tham quan của Công ty sẽ được tận mắt chứng kiến mọi quy trình hình thành nên một viên ngọc quý, từ việc nuôi cấy cho đến khi thu hoạch. Tại đây, khách du lịch sẽ được đội ngũ thuyết minh viên ân cần, chu đáo giới thiệu tỉ mỉ thông tin về các loại ngọc trai, từng công đoạn sản xuất sản phẩm. Khách du lịch đến tham quan có thể thoải mái tìm hiểu và lựa chọn cho mình những viên ngọc trai đẹp nhất, chất lượng nhất, được chế tác hết sức tinh xảo, trang trọng.

Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách, Công ty đã cho ra mắt 6 phiên bản ngôn ngữ kể câu chuyện về đời của ngọc “di sản”. Khách du lịch tham gia tour của chị cũng ngày một nhiều, đa phần là khách châu Âu, chiếm đến 60%. Khách hàng rất thích câu chuyện chị kể về ngọc trai Hạ Long cũng như tin tưởng chất lượng của từng viên ngọc.

Theo chị Hương, phát triển sản phẩm du lịch không chỉ là hoạt động kinh tế mà còn để quảng bá về văn hoá Việt Nam, là niềm tự hào của người Việt. Chính quyền địa phương cũng đã có những hoạt động hỗ trợ chị triển khai tour du lịch nhằm nâng cao giá trị và sức sống di sản quê hương như tạo điều kiện cho công ty làm mái che mưa nắng phục vụ khách tham quan…

Chị Hương mong muốn hoàn thiện tour du lịch này, phát triển thành một sản phẩm du lịch độc đáo, kết nối du khách đến với di sản Vịnh Hạ Long và tạo ấn tượng sâu sắc về di sản trong lòng du khách.