Trong nguy có cơ: Góc nhìn từ xu hướng “xanh hóa” của ngành da giày

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso), ngành công nghiệp da giày là một ngành hội nhập rất lớn. Vì thế, việc đáp ứng các yêu cầu đối với các tiêu chuẩn bền vững, các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp lớn cũng đã thực hiện. Tuy nhiên, nếu trước đây yêu cầu về phát triển bền vững chủ yếu là do các nhãn hàng đặt ra, thì đến nay đã được luật hóa và với ngành công nghiệp da giày, các thị trường chính như Mỹ, EU… là những thị trường đòi hỏi rất cao.

Gần đây, thị trường EU cũng bắt đầu đưa ra những yêu cầu về chuyển đổi xanh, đặc biệt là một loạt đạo luật đã được ban hành. Cụ thể như Đạo luật tra soát chuỗi cung ứng hay Đạo luật về chống phá rừng đã được thực hiện và sắp tới, hàng loạt các đạo luật mới như đạo luật về trách nhiệm mở rộng đối với nhà sản xuất, dán nhãn sinh thái, thiết kế sinh thái…

Đồng tình với quan điểm này, ông Lê Xuân Thịnh, Giám đốc Công ty TNHH Trung tâm Sản xuất sạch hơn Việt Nam (VNCPC) cho rằng, chuỗi giá trị da giày Việt Nam hiện nay đã tham gia sâu rộng vào trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong quá trình tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, sức ép lớn nhất là sức ép về xu hướng. Phải đáp ứng các nhu cầu, yêu cầu về môi trường, hay như chúng ta hiện nay đang nói là “xanh hóa” sản phẩm, cũng như giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp với tình trạng biến đổi khí hậu hiện nay.

Thêm nữa là sức ép từ các cam kết của quốc gia trong vấn đề về giảm phát thải khí nhà kính. Đối với Việt Nam, cam kết đến năm 2050 phát thải ròng bằng 0, như vậy doanh nghiệp dệt may cũng phải có lộ trình để hướng tới, đóng góp vào việc giảm phát thải khí nhà kính nói chung đó.

Không những phải chịu sức ép từ quốc tế, mà theo ông Thịnh, doanh nghiệp còn đối mặt với sức ép từ trong nước, đó là chi phí về năng lượng, nhân công, nguyên vật liệu ngày càng tăng. Các doanh nghiệp muốn cạnh tranh được bắt buộc phải sử dụng một cách có hiệu quả về năng lượng và nguyên vật liệu để cắt giảm các chi phí đó.

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, trong chuỗi cung ứng xanh, ngành da giày là một ngành thời trang, chính vì vậy sẽ phải phát triển từ khâu đầu tiên là khâu thiết kế.

Bà Xuân đưa ra ví dụ, đối với hãng Nike, họ đã đưa ra 10 quy tắc đối với khâu thiết kế. Mục đích là để ngay từ khi xây dựng ý tưởng đã phải hướng tới việc lựa chọn những vật liệu thân thiện với môi trường cũng như kiểm soát toàn bộ quá trình sản xuất, đảm bảo phát thải ít nhất, cũng như tái sử dụng được các vật tư, nguyên phụ liệu trong quá trình sản xuất.

Sản phẩm ngành da giày đến 90% là xuất khẩu, và làm gia công cho các thương hiệu lớn, các nhãn hàng lớn thì ngay ngay bản thân các nhãn hàng thì họ cũng phải có cam kết toàn cầu là cắt giảm phát thải cũng như đảm bảo xanh hóa toàn chuỗi cung ứng.

Cũng theo bà Xuân, hiện nay, qua khảo sát sơ bộ thấy rằng, các doanh nghiệp cũng đã thực hiện, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã đi đầu trong việc thực hiện xanh hóa chuỗi sản xuất, đổi mới công nghệ, sử dụng các nguyên liệu sạch,… đó là những bước mà hầu như các nhà máy đều hướng tới, đặc biệt là họ đã tham gia các quá trình để đánh giá và cấp chứng chỉ, cụ thể như chứng chỉ LEED - một trong những chứng chỉ được khách hàng công nhận.

Bên cạnh đó, cũng phải đáp ứng được các yêu cầu từ Chính phủ các nước mà Việt Nam xuất khẩu hàng hóa sang.

Bà Xuân cũng chỉ rõ những thuận lợi của hoạt động “xanh hoá” chuỗi cung ứng với các doanh nghiệp da giày, cụ thể là sản phẩm thời trang của ngành da giày được người tiêu dùng các nước biết đến, và các sản phẩm made-in-Vietnam rất được ưa chuộng.

Đồng thời, Việt Nam có tới 16 Hiệp định Thương mại tự do (FTA), là một trong những cơ hội để mở cửa thị trường xuất khẩu hàng hóa, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Song, hoạt động “xanh hoá” vẫn còn tồn tại một số điểm nghẽn, theo bà Xuân, điểm nghẽn lớn nhất chính là thiếu một giải pháp tổng thể, định hướng cho các doanh nghiệp trong quá trình phát triển bền vững, từ việc xây dựng tiêu chí xanh là như thế nào, cho đến toàn bộ quá trình, chương trình để thực hiện, hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao được nội lực cả về nguồn lực cũng như nhân lực thì mới có thể chuyển đổi xanh một cách bền vững và thành công được.

Bà Xuân nhận định, đối với ngành da giày, việc thực hiện xanh hóa khá là không đồng bộ, tùy thuộc rất nhiều vào nguồn lực của từng doanh nghiệp và cũng như là yêu cầu từ phía khách hàng.

Theo đó, tại Quyết định số 1643/QĐ-TTg ngày 29/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển ngành Dệt may và Da giày Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035. Chiến lược cũng đã nêu ra những mục tiêu cụ thể, cũng như mục tiêu chung rất là rõ ràng.

Để thực hiện những mục tiêu này, cần có chương trình hành động, trong đó nêu bật vấn đề ngành công nghiệp da giày hướng tới phát triển bền vững, theo bà Xuân, phát triển bền vững sẽ là giải pháp tổng thể giúp các doanh nghiệp, cũng như Nhà nước ban hành được những chính sách phù hợp để khuyến khích các doanh nghiệp chuyển đổi.

Đồng thời, xây dựng được hệ tiêu chuẩn, quy chuẩn đồng nhất, bởi trong quá trình chuyển đổi “xanh hóa” rất nhiều yêu cầu được đặt ra và những yêu cầu này sẽ kéo theo chi phí tuân thủ rất lớn cho các doanh nghiệp.

Vì thế khi có được một giải pháp tổng thể, chúng ta sẽ nhìn nhận được một cách toàn diện và xây dựng được một hệ điều kiện cũng như tiêu chuẩn một cách rõ ràng, giúp cho các doanh nghiệp có cơ sở để nắm bắt và thực thi một các chuẩn xác nhất.

Về phía Hiệp hội, bà Xuân cũng mong muốn rằng, Bộ Công Thương - Bộ quản lý hoạt động của ngành công nghiệp da giày sẽ là đầu mối cùng phối hợp với các doanh nghiệp thông qua Hiệp hội để xây dựng được chương trình hành động giúp cho các doanh nghiệp nâng cao nội lực, hướng theo phát triển bền vững trong thời gian sắp tới.