Mới đây, Bộ Công Thương cho biết, trong năm 2019, Bộ đã tiếp tục triển khai thực hiện quyết liệt các giải pháp phòng chống gian lận xuất xứ hàng hóa và chống lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại.
Theo đó, Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 824/QĐ-TTg ngày 4/7/2019 phê duyệt Đề án "Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ" và ban hành Kế hoạch hành động chi tiết triển khai Đề án.
Đề án tập trung vào các nhiệm vụ xây dựng danh sách cảnh báo; tăng cường tuyên truyền phổ biến pháp luật; tăng cường trao đổi thông tin, kiểm tra việc cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) đối với một số mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu tăng đột biến.
Phối hợp, trao đổi với các đối tác nước ngoài; rà soát, xây dựng, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về xuất xứ, chống gian lận xuất xứ và chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.
Đặc biệt, để tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ, Bộ Công Thương đã chủ động tổ chức kiểm tra tình hình thực thi pháp luật trong lĩnh vực xuất xứ hàng hóa đối với các cơ quan, tổ chức cấp C/O. Qua đó, công tác cấp C/O của các cơ quan, tổ chức được ủy quyền cấp C/O được siết chặt.
Ngoài ra, Bộ cũng phối hợp chặt chẽ với Tổng cục Hải quan và cơ quan có thẩm quyền nước nhập khẩu (như cơ quan hải quan Đức, cơ quan chống gian lận của EU, Hàn Quốc, Hoa Kỳ) tiến hành kiểm tra, xác minh xuất xứ các mặt hàng như tấm pin năng lượng mặt trời, xe đạp, xe tay nâng, thép, nhôm, tôm, lá tía tô,...
Song song đó, Bộ cũng tổ chức tập huấn, cảnh báo cho các cơ quan, tổ chức cấp C/O và doanh nghiệp trong đó đặc biệt lưu ý tới một số mặt hàng có nguy cơ cao về gian lận xuất xứ hàng hóa (lốp ô tô, hạt dẻ cười, nhôm, thép, gỗ ván ép, gạch men...), Bộ Công Thương thông tin.
Khó khăn trong chống gian lận xuất xứ
Kể từ khi triển khai Quyết định số 824/QĐ-TTg ngày 4/7/2019 của Thủ tướng Chính phủ Tuy, công tác quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ đã tạo chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện ở tất cả các cấp, góp phần tăng cường hiệu quả của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Tuy nhiên, công tác đấu tranh chống gian lận xuất xứ còn một số khó khăn cần phải nỗ lực khắc phục, vượt qua.
Cụ thể, Bộ Công Thương cho biết, trên thực tế, gian lận xuất xứ thường xảy ra đối với hàng hóa xuất khẩu sang các thị trường áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ (như Hoa Kỳ, EU, Canada) do các thị trường này không yêu cầu doanh nghiệp xuất trình C/O do cơ quan có thẩm quyền của nước xuất khẩu cấp.
Nếu nước nhập khẩu yêu cầu C/O do cơ quan có thẩm quyền Việt Nam cấp thì về cơ bản vấn đề gian lận xuất xứ được xử lý triệt để bởi các cơ quan quản lý của Việt Nam có thể chủ động kiểm tra, giám sát, siết chặt công tác chứng nhận xuất xứ.
Tuy nhiên, đối với các các thị trường không yêu cầu C/O nhập khẩu, việc phòng chống gian lận xuất xứ bằng cách tăng cường quản lý chặt chẽ khi cấp C/O là không hiệu quả.
Do C/O không phải là chứng từ bắt buộc, doanh nghiệp được tự khai và tự chịu trách nhiệm với hải quan nước nhập khẩu nên khi có chuyện xảy ra, cơ quan chức năng của Việt Nam sẽ rất khó vào cuộc nếu như không được hải quan nước nhập khẩu cung cấp thông tin.
Khó khăn thứ hai nằm ở khâu xác định mặt hàng có rủi ro để cảnh báo. Thời gian qua, Bộ Công Thương đã tăng cường công tác cảnh báo, trao đổi thông tin, kiểm tra việc cấp C/O đối với nhiều mặt hàng để ngăn chặn nguy cơ gian lận.
Tuy nhiên, Bộ cũng đang tiếp tục rà soát để xác định tiêu chí rõ ràng đối với diện mặt hàng có nguy cơ, cần cảnh báo. Qua đó, xác định đúng thị trường và mặt hàng có rủi ro cao để có biện pháp phòng chống một cách tập trung, có trọng điểm, có hiệu quả, tránh cảnh báo tràn lan, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu nói chung.
Khó khăn thứ ba đối với công tác phòng chống gian lận xuất xứ đó là chế tài còn hạn chế và chưa đủ sức răn đe.
Chẳng hạn như làm giả giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) chỉ bị phạt tối đa 40 triệu đồng, sử dụng C/O giả cũng chỉ bị phạt tối đa 50 triệu đồng nên chưa ngăn chặn được các hành vi gian lận của doanh nghiệp.
Vì vậy, các cơ quan chức năng cần hoàn thiện chính sách để phù hợp với thực tiễn và mang tính nghiêm minh của pháp luật để chặn đứng việc gian lận ngày càng gia tăng, Bộ Công Thương kiến nghị.
Trước những khó khăn trên, Bộ Công Thương khuyến cáo, các doanh nghiệp phải thận trọng khi đầu tư sản xuất và xuất khẩu một số mặt hàng đang có nguy cơ bị áp thuế.
Mặt khác, các doanh nghiệp cũng phải cân nhắc khi mở rộng đầu tư, nhất là sản xuất phục vụ xuất khẩu các mặt hàng đã bị nước nhập khẩu áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với nước thứ ba.
Thiết lập cơ chế phối hợp chặn đứng gian lận
Trong thời gian tới, để tăng cường quản lý nhà nước hơn nữa về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ, Bộ Công Thương tiếp tục theo dõi và đưa ra những cảnh báo sớm tới cộng đồng doanh nghiệp.
Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền trong việc sử dụng công cụ phòng vệ thương mại và ứng phó với các vụ kiện nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp Việt Nam; tăng cường công tác dự báo để ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi lẩn tránh thuế, gian lận xuất xứ nhằm hướng tới sự phát triển bền vững.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà Bộ Công Thương đang triển khai là thiết lập cơ chế phối hợp. Trong đó, phân định rõ nhiệm vụ, trách nhiệm của các Bộ, ngành, đơn vị liên quan để đảm bảo triển khai đồng bộ, kịp thời và hiệu quả Đề án "Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ".
Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp của các Bộ, ngành, sự quan tâm của các Hiệp hội ngành hàng, sự tham gia, phối hợp của cả các doanh nghiệp trong việc phát hiện hành vi gian lận, Bộ Công Thương tin tưởng rằng công tác phòng chống gian lận xuất xứ hàng hóa sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả trong năm 2020.
