Thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Ngày 04/12/2025, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp cùng Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ TP. Hồ Chí Minh (HASI) và Viện Quản trị Chính sách và Chiến lược phát triển (IPADS) tổ chức Diễn đàn “Thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu” tại Trung tâm Triển lãm Quốc tế WTC Expo, phường Bình Dương, TP. Hồ Chí Minh.  

Sự kiện với quy mô quốc gia được thực hiện với chủ đề “Nâng tầm công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu: Liên kết - Đổi mới - Phát triển bền vững”.

Diễn đàn quy tụ hơn 500 đại biểu, gồm đại diện từ Bộ Công Thương, UBND và Sở ngành các tỉnh/thành; các hiệp hội ngành nghề; các chuyên gia từ các trường đại học, viện nghiên cứu trong nước và quốc tế; đại diện các tập đoàn FDI trong lĩnh vực điện tử - cơ khí - ô tô - thiết bị chính xác; cùng gần 300 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong cả nước và đại diện các cơ quan truyền thông, báo chí.

Diễn đàn hướng đến mục tiêu đánh giá toàn diện thực trạng ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam năm 2025, nhận diện các cơ hội và thách thức trong giai đoạn tái cấu trúc mạnh mẽ của chuỗi cung ứng toàn cầu. Trên cơ sở đó, sự kiện đưa ra khuyến nghị chiến lược nhằm nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đồng thời hoạch định định hướng phát triển công nghiệp hỗ trợ Việt Nam giai đoạn 2026 - 2035 và hành động 2026 - 2030.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu liên tục tái cấu trúc và cạnh tranh khu vực ngày càng mạnh mẽ, công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đứng trước cơ hội lớn từ làn sóng dịch chuyển đầu tư, nhưng đồng thời phải đối mặt với áp lực nâng cấp tiêu chuẩn, giảm chi phí logistics, chuyển đổi xanh và tự động hóa. Các chuyên gia nhận định rằng năng lực của nhiều doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đã có cải thiện đáng kể, tuy nhiên vẫn còn khoảng cách so với yêu cầu của các tập đoàn đa quốc gia. 

Công nghiệp hỗ trợ là một trong những ngành công nghiệp trọng yếu

Phát biểu khai mạc, bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) cung cấp bức tranh chi tiết về bối cảnh kinh tế vĩ mô, khẳng định tầm quan trọng chiến lược của công nghiệp hỗ trợ.

Bà Cao Thị Phi Vân nhấn mạnh, kinh tế Việt Nam đã đạt cột mốc lịch sử, khi tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tính đến ngày 15/11/2025 vượt 801 tỷ USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu đạt 410,28 tỷ USD và nhập khẩu đạt 390,74 tỷ USD, tạo ra mức xuất siêu 19,54 tỷ USD.

Đáng chú ý, các ngành hàng chủ lực ghi nhận mức tăng trưởng cao so với cùng kỳ năm 2024, như nhóm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện tăng 48,3%, tương ứng 30,01 tỷ USD; nhóm máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng tăng 11,7%, tương ứng 5,33 tỷ USD. Tuy nhiên, cơ cấu nhập khẩu vẫn cho thấy nhu cầu rất lớn về linh kiện và bán thành phẩm, đơn cử như nhóm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 6,62 tỷ USD, cùng nhóm máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng đạt 2,59 tỷ USD. Những số liệu này chỉ rõ dư địa phát triển của công nghiệp hỗ trợ Việt trong nước còn rất lớn, đồng thời đặt ra yêu cầu phải nâng cao năng lực cung ứng để giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và nâng tầm vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh đó, bà Cao Thị Phi Vân cũng cập nhật những thay đổi mang tính bước ngoặt của TP. Hồ Chí Minh sau khi hợp nhất, với tổng diện tích mở rộng lên 6.772,6 km². TP. Hồ Chí Minh tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước, với tổng GRDP năm 2024 đạt hơn 123 tỷ USD, chiếm khoảng 23,3% GDP cả nước. Thành phố cũng là địa phương dẫn đầu cả nước về quy mô vốn FDI còn hiệu lực, với 141,267 tỷ USD và 19.943 dự án tính đến ngày 31/10/2025.

Sự sáp nhập đã tạo ra sự cộng hưởng về chức năng và vai trò vùng, trong đó: khu vực trung tâm đóng vai trò trung tâm tài chính quốc tế, phát triển công nghệ cao, dịch vụ, là đô thị lõi; khu vực phía Bắc (Bình Dương) là thủ phủ phát triển công nghiệp công nghệ cao và đổi mới sáng tạo; khu vực phía Đông Nam (Bà Rịa - Vũng Tàu) phát triển kinh tế biển, du lịch biển, năng lượng sạch và logistics.

Trên nền tảng mới này, TP. Hồ Chí Minh đã xác định công nghiệp hỗ trợ Việt là một trong những ngành công nghiệp trọng yếu và là trụ cột quan trọng để nâng cao chất lượng tăng trưởng. Thành phố đang tập trung triển khai 4 nhóm nhiệm vụ lớn nhằm hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, cụ thể: 

Thứ nhất, tiếp tục rà soát, hoàn thiện và vận hành hiệu quả các cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, từ đất đai, tín dụng, ưu đãi thuế đến hỗ trợ đổi mới công nghệ, tiêu chuẩn chất lượng; đồng thời tăng cường liên kết với các địa phương có thế mạnh về công nghiệp, hình thành mạng lưới sản xuất và cung ứng liên vùng.

Thứ hai, đẩy mạnh phát triển các khu, cụm công nghiệp theo hướng chuyên sâu, gắn với hạ tầng nghiên cứu - phát triển, thử nghiệm, kiểm định, tiêu chuẩn chất lượng; qua đó giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe từ các tập đoàn đa quốc gia.

Thứ ba, thúc đẩy đổi mới công nghệ, chuyển đổi số trong doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ; đồng thời phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua chương trình hợp tác giữa doanh nghiệp với các trường đại học, viện nghiên cứu và các tổ chức đào tạo chuyên sâu.

Cuối cùng, tăng cường kết nối doanh nghiệp trong nước với các tập đoàn quốc tế, các nhà mua hàng lớn thông qua các hoạt động xúc tiến đầu tư, kết nối cung - cầu, các chương trình triển lãm, hội chợ chuyên ngành do ITPC và các đơn vị phối hợp tổ chức.

Trên cơ sở hệ sinh thái công nghiệp được mở rộng sau hợp nhất địa giới hành chính, cùng với việc phát huy nguồn lực của đội ngũ doanh nghiệp năng động, Thành phố định hướng phát triển công nghiệp hỗ trợ theo mô hình “ngành công nghiệp nền tảng”. Định hướng này được kỳ vọng sẽ tạo động lực mới cho tăng trưởng, góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế, thu hút dòng vốn đầu tư công nghệ cao và hình thành các chuỗi giá trị mới với hàm lượng giá trị gia tăng lớn, phát triển theo hướng bền vững.

 Bà Cao Thị Phi Vân khẳng định, với vai trò cơ quan xúc tiến của Thành phố, ITPC cam kết tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp, đóng vai trò là cầu nối thông tin, hỗ trợ xúc tiến, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận chính sách và mở rộng thị trường. Từ đó, cộng đồng doanh nghiệp cùng các hiệp hội, tổ chức quốc tế, công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, đặc biệt là tại TP. Hồ Chí Minh sẽ có những bước phát triển mạnh mẽ hơn, đóng góp vào sự tăng trưởng của nền kinh tế.

Tích hợp các yếu tố ESG và số hóa vào hoạt động sản xuất

Cũng tại Diễn đàn, bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), cho biết mạng lưới doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam hiện đang có quy mô hơn 420 hội viên và doanh thu đạt hơn 4,58 tỷ USD trong năm 2024, tập trung chủ yếu tại 3 trung tâm kinh tế lớn là Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh.

Cơ cấu ngành nghề của hiệp hội phản ánh năng lực sản xuất đa dạng, trong đó lĩnh vực chế biến kim loại chiếm tỷ trọng lớn nhất với 55%, tiếp theo là nhựa và cao su chiếm 25%, điện và điện tử chiếm 10%, cùng các giải pháp tự động hóa và các ngành khác. Các doanh nghiệp này hiện đang hoạt động theo các mô hình OEM (nhà sản xuất thiết bị gốc), ODM (nhà sản xuất thiết kế gốc) và OBM (nhà sản xuất thương hiệu gốc), cung ứng sản phẩm cho nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn như ô tô, xe máy, đóng tàu, điện tử, bán dẫn, năng lượng tái tạo, thiết bị y tế và hàng không vũ trụ. Đáng lưu ý, ngành đang ghi nhận các dấu hiệu tích cực về khả năng mở rộng xuất khẩu tại một số thị trường khó tính, với mức tăng trưởng đáng kể tại thị trường Bắc Mỹ và Nhật Bản (50 - 60%), Trung Quốc (40 - 50%) và khu vực ASEAN (35 - 40%).

Để đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, cộng đồng doanh nghiệp VASI đã chuẩn hóa hệ thống quản lý chất lượng với hàng loạt chứng nhận quốc tế như ISO 9001, IATF 16949 cho ngành ô tô, AS 9100D cho hàng không, cùng các tiêu chuẩn về môi trường và trách nhiệm xã hội như ISO 14001, SA 8000 hay ISO 50001. Năng lực sản xuất thực tế được minh chứng qua khả năng cung ứng các linh kiện phức tạp cho ngành ô tô như tấm ốp trần, các chi tiết gia cố bảng điều khiển, giá đỡ, cản trước, ốp tản nhiệt và hệ thống dây điện cho các công ty lớn như Toyota, Hyundai, VinFast, LG và Honda. Bên cạnh đó, trong lĩnh vực điện tử, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã làm chủ quy trình lắp ráp linh kiện điện tử lên bảng mạch in (PCBA) từ khâu kỹ thuật, tạo mẫu, lắp ráp linh kiện xuyên lỗ và dán bề mặt, cho đến kiểm tra chức năng và phủ bảo vệ mạch.

Hướng tới giai đoạn 2025 - 2026, theo bà Trương Thị Chí Bình, Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) đang xây dựng một kế hoạch hành động toàn diện tập trung vào việc tối ưu hóa chất lượng, chi phí và giao hàng (QCD), đồng thời tích hợp các yếu tố ESG và số hóa vào hoạt động sản xuất. Hiệp hội khuyến nghị các doanh nghiệp cần tập trung quản trị chi phí, lựa chọn phân khúc khách hàng phù hợp theo quy mô và lĩnh vực, đa dạng hóa đối tác và mở rộng công đoạn sản xuất từ cung cấp linh kiện đơn lẻ sang cụm linh kiện, ứng dụng gia công OEM, ODM và OBM. 

Nhà cung cấp Việt Nam cần 6 trụ cột năng lực chính

Ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa, Phó Giám đốc phát triển kinh doanh, Công ty SMC Precision chỉ ra, chuỗi cung ứng toàn cầu đang có sự chuyển dịch mạnh mẽ từ “Toàn cầu hóa” sang “Khu vực hóa” với chiến lược “Trung Quốc +1”, dẫn đến sự gia tăng nhu cầu dịch chuyển sản xuất từ Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc sang Việt Nam, mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trong nước trở thành nhà cung ứng cấp 2, cấp 3 cho các tập đoàn đa quốc gia. Tuy nhiên, để nắm bắt cơ hội này, các nhà cung cấp phải đối mặt với những yêu cầu khắt khe về tự động hóa và chuyển đổi số, trong đó mô hình Smart Factory 4.0 đang trở thành tiêu chuẩn với các yêu cầu truy xuất nguồn gốc 100% qua mã QR và hệ thống MES, kiểm soát chất lượng tự động bằng Vision System và quản lý dữ liệu thời gian thực. Bên cạnh đó, các yếu tố ESG đã trở thành tiêu chí bắt buộc, đòi hỏi doanh nghiệp phải giảm phát thải CO2, sử dụng năng lượng tái tạo và trải qua các cuộc kiểm toán nghiêm ngặt về ESG. Đồng thời, tính linh hoạt và tốc độ cũng được đề cao khi khách hàng yêu cầu thời gian giao hàng ngắn hơn từ 30 - 50% so với trước, buộc nhà cung cấp phải có năng lực lập kế hoạch sản xuất linh hoạt và minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung ứng từ dữ liệu vận hành đến quản lý rủi ro.

Đi sâu vào các yêu cầu cụ thể đối với nhà cung cấp Việt Nam, ông Khoa nhấn mạnh 6 trụ cột năng lực chính:

Thứ nhất là năng lực sản xuất và công nghệ thông qua việc đầu tư thiết bị gia công chính xác và hệ thống kiểm tra chất lượng tự động. Thứ hai là hệ thống quản lý chất lượng đạt chuẩn quốc tế như IATF 16949 cho ngành ô tô hay các tiêu chuẩn ISO và thực hành sản xuất tinh gọn (lean manufacturing). Thứ ba là khả năng quản lý dữ liệu và số hóa, thông qua việc kết nối các hệ thống quản lý cốt lõi như ERP (hoạch định nguồn lực doanh nghiệp), MES (điều hành sản xuất) và WMS (quản lý kho hàng); tạo ra luồng dữ liệu liền mạch từ văn phòng đến sàn nhà máy và kho hàng. Theo đó, 3 trụ cột còn lại bao gồm tính ổn định giá và năng lực tài chính minh bạch, năng lực nghiên cứu và phát triển (R&D) để hỗ trợ thiết kế và cải tiến giá thành, cùng với năng lực tuân thủ các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội và an toàn môi trường như BSCI hay SMETA.

Minh chứng cho khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn, ông Nguyễn Ngọc Đăng Khoa đã chia sẻ câu chuyện thực tế về hành trình trở thành nhà cung ứng cấp 1 của Samsung tại Việt Nam trong chuỗi cung ứng hiện tại của SMC Precision, nhờ vào chiến lược đầu tư đúng hướng. Năm 2021, công ty đã xây dựng nhà máy và lắp đặt máy dập mới trước khi có đơn hàng. Quyết định chủ động nâng cấp tiêu chuẩn này đã giúp SMC nhận được đơn hàng đầu tiên vào năm 2022 từ Samsung, khẳng định bài học rằng việc chủ động nâng cao tiêu chuẩn nhà máy là chìa khóa mở cánh cửa vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Kết thúc bài tham luận, đại diện từ SMC Precision đưa ra các kiến nghị vĩ mô về việc hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn thuận lợi và đẩy mạnh các chương trình xúc tiến thương mại, nhằm giúp các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trên thị trường quốc tế.

Trong khuôn khổ Diễn đàn, ông Huỳnh Quang Nhung - Phó Tổng Giám đốc Kinh doanh THACO Industries, công bố chiến lược phát triển sản xuất công nghiệp thế hệ mới, trong đó trọng tâm là dự án Khu công nghiệp chuyên ngành cơ khí tại TP. Hồ Chí Minh, với tổng diện tích quy hoạch lên đến 786 hecta và tổng vốn đầu tư dự kiến hơn 75.000 tỷ đồng. Đây là bước đi chiến lược của Tập đoàn thành viên THACO nhằm đáp ứng xu thế tự động hóa và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. 

Theo kế hoạch, dự án dự kiến sẽ được khởi công vào ngày 19/12/2025 và bắt đầu đi vào hoạt động từ tháng 9/2026. Khu công nghiệp được định hướng sản xuất các sản phẩm công nghiệp có hàm lượng kỹ thuật cao như kết cấu công nghiệp nặng, sản phẩm công nghiệp đường sắt, siêu trường, siêu trọng, cùng các sản phẩm cơ khí và công nghiệp hỗ trợ hoàn thiện. Hệ thống sản xuất tại Khu công nghiệp được thiết kế theo chuỗi giá trị khép kín, từ gia công tạo phôi, gia công cơ khí chính xác đến lắp ráp hoàn thiện, với mục tiêu chiến lược là đẩy mạnh xuất khẩu. 

Đặc biệt, nhằm phát triển ngành cơ khí chế tạo và công nghiệp hỗ trợ theo hướng chuyên sâu, Tập đoàn quy hoạch một Trung tâm hợp tác liên doanh, liên kết ngay trong khu công nghiệp, khuyến khích các doanh nghiệp phía Nam tham gia vào chuỗi sản xuất cơ khí thông qua nhiều hình thức hợp tác đa dạng.

Hiện tại, THACO Industries đã vận hành mô hình sản xuất tập trung tại ba khu công nghiệp chính; trong khi sản phẩm đã đạt tiêu chuẩn quốc tế, xuất khẩu sang gần 30 thị trường, bao gồm các thị trường đòi hỏi kỹ thuật cao như: Mỹ, châu Âu và Nhật Bản.

Các diễn giả tại Diễn đàn cũng tập trung vào việc phân tích xu hướng quốc tế và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, đánh giá năng lực doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, mức độ đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và khả năng tham gia vào mạng lưới cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia; đồng thời, trình bày các nghiên cứu về mô hình thành công quốc tế trong phát triển cụm công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, để đề xuất các chính sách, cơ chế hỗ trợ phù hợp cho Việt Nam. 

Bên cạnh đó, các đại biểu còn thảo luận về rào cản liên quan đến chi phí logistics, kiểm soát chất lượng, đầu tư công nghệ, chuyển đổi số và phát triển nhân lực kỹ thuật. Mục đích chính của Diễn đàn là đề xuất giải pháp phát triển hệ sinh thái liên kết giữa doanh nghiệp, viện - trường, hiệp hội và cơ quan quản lý, từ đó phục vụ cho việc kiến tạo định hướng chiến lược quốc gia. Hai Phiên tọa đàm chính tập trung vào giải pháp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu và phát triển mạng lưới liên kết.

Với sự tham gia của các cơ quan quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp, Diễn đàn kỳ vọng sẽ chỉ ra các điểm nghẽn, đề xuất giải pháp và kiến tạo định hướng chiến lược nhằm xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ mạnh ở trong nước, từ đó đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của chuỗi giá trị toàn cầu.