- Xe công nông (còn gọi là xe công nông đầu ngang) là loại xe có kết cấu tương tự như xe ô tô, được sản xuất lắp ráp tận dụng từ các tổng thành của xe ô tô cũ, lắp động cơ díesel 1 xy lanh, do các cơ sở tư nhân tự chế, chưa được kiểm định, không có tiêu chuẩn an toàn.
Từ khái niệm trên, chúng tôi xin đề cập một số suy nghĩ về vấn đề này với độc giả như sau.
Vai trò của máy kéo nhỏ ở nông thôn hiện nay
Nông nghiệp, nông thôn nước ta đang trong thời kì đẩy nhanh công nghiệp hoá hiện đại hoá. Cùng với việc đầu tư mạnh mẽ hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật nông thôn như điện, đường, trường, trạm..., các loại phương tiện máy móc, các loại xe máy kéo nhỏ được người nông dân sử dụng rộng rãi. Theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, năm 2003, số xe công nông và máy kéo đang lưu hành trong cả nước là 119.579 chiếc, đảm nhiệm 70% tổng số luợng hàng hoá cần vận chuyển ở các vùng nông thôn và đô thị nhỏ. Chỉ tính riêng Công ty Máy kéo và Máy nông nghiệp thuộc VEAM, sản phẩm máy kéo nhỏ của Công ty có năm cao nhất đạt gần 2000 xe (năm 1994).
Máy kéo nhỏ có chức năng rất đa dạng linh hoạt, có lúc là xe vận chuyển, có lúc lại thành máy cày bừa làm đất, dẫn động máy bơm nước, máy gieo hạt, gặt đập liên hoàn, phát điện v.v.. Máy kéo nhỏ có nhiều ưu điểm như: phù hợp với điều kiện đường xá nhỏ hẹp ở nông thôn, giá thành rẻ, vận hành đơn giản, chi phí nhiên liệu bảo dưỡng thấp, độ tin cậy cao và an toàn cao... Nghề nông xưa chỉ trông chờ vào sức kéo của con trâu, con bò và sức cơ bắp tay chân thì nay máy kéo nhỏ trở thành công cụ phổ biến thân thiết. Sản xuất lớn như các trang trại và HTX thì đầu tư cả đội máy kéo chuyên dụng; ít vốn như các hộ nông dân đơn lẻ thì vài hộ chung nhau mua một máy kéo; lại xuất hiện một số hộ tiến hành chuyển đổi hẳn sản xuất chăn nuôi, trồng trọt sang mua sắm máy kéo chuyên đi làm dịch vụ. Máy kéo nhỏ đã có mặt khắp các vùng nông thôn, từ đồng bằng, trung du, miền núi, từ ven đô thị tứ, thị trấn, thị xã, đến vùng sâu, vùng xa, góp phần quan trọng trong sản xuất nông nghiệp và phục vụ đời sống nông dân nông thôn.
Thực trạng và giải pháp cho máy kéo nhỏ ?
Việc sử dụng máy kéo nhỏ và xe công nông ở nông thôn hiện nay còn thiếu sự hướng dẫn quản lý. Theo con số mới nhất, có tới 54% số xe công nông chưa được đăng ký, chỉ có 1% số người sử dụng xe công nông có giấy phép lái xe. Nhiều cá nhân, tổ chức tự chế, hoán cải xe không qua kiểm soát, nhiều xe không đủ các thiết bị an toàn tối thiểu... Tất cả những tình trạng đó dẫn đến việc sử dụng xe công nông đã gây không ít tai nạn giao thông, làm ảnh hưởng tới sức khoẻ, tính mạng nguời dân, gây hư hại đường xá, công trình công cộng. Từ đầu năm 2003 tới nay, nhiều địa phương đã ban hành quy định theo hướng cấm hoặc hạn chế xe công nông lưu hành trên đường và cấm luôn máy kéo nhỏ, gây ảnh hưởng tới việc phát huy những tính năng ưu việt trong việc vận chuyển và cơ giới hoá do máy kéo nhỏ mang lại.
Nguyên nhân của những tồn tại trên có nhiều, song nổi lên vấn đề cần quan tâm là còn nhiều quan điểm nhận thức khác nhau về máy kéo nhỏ và Nhà nước thiếu khung pháp lý chung về sản xuất, sử dụng, lưu hành máy kéo nhỏ trên đường giao thông.
Giải pháp “đầu ra” cho máy kéo nhỏ trong tình trạng nóng bỏng hiện nay, theo chúng tôi phải trên cơ sở xem xét ba lợi ích: lợi ích xã hội, lợi ích người nông dân, lợi ích nhà sản sản xuất (Tổng công ty VEAM).
Đứng về lợi ích xã hội: Thứ nhất, không nên đánh đồng máy kéo nhỏ Bông Sen của Tổng công ty VEAM với xe vận chuyển công nông đầu ngang (tự biên tự diễn) của các cơ sở sản xuất không đủ tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật và chưa được đăng kiểm chất lượng như máy kéo Bông Sen. Vậy cấm lưu hành là phải cấm loại xe công nông tự chế được nhân dân gọi với cái tên “đầu ngang” hay một vài tên hoa mỹ “Hoa mai” hay “Hoa sen” đang lưu hành ở nông thôn hiện nay( xem ảnh). Thứ hai, máy kéo nhỏ trong lúc nông nhàn mà tham gia hoạt động vận tải kinh doanh thì chủ phương tiện phải có nghĩa vụ đóng thuế như mọi phương tiện giao thông vận tải khác và khi lưu hành trên đường phải tuân thủ luật lệ. Với cơ quan quản lý ( Sở Giao thông, công an và thanh tra giao thông) ở từng địa phương, nên có quy định cho máy kéo nhỏ hoạt động giao thông vào từng giờ, từng tuyến đường cụ thể. không nên cứng nhắc và quá máy móc khi thấy máy kéo nhỏ hoạt động mà gây khó dễ cho chủ phương tiện.
Đứng về lợi ích ngưòi nông dân: Khi đầu tư mua một chiếc máy kéo nhỏ hiệu Bông sen ngót 14 triệu đồng để làm đất và vận chuyển vật tư nông sản, với mức sống của nông dân thì đó là cả một vấn đề rất lớn đối với họ. Người ta tính mỗi năm có ba vụ, nếu tập trung vào làm đất chỉ hết 30 ngày. Vậy còn 335 ngày kia chẳng nhẽ “đắp chiếu” máy kéo nằm chờ làm đất? Nếu như bỏ tiền đầu tư 14 triệu đồng mua máy kéo nhỏ, chỉ để làm đất thì không một nông dân nào đầu tư cả, vì họ lỗ và không biết bao giờ mới thu hồi được vốn (đây là ý kiến của ông Phan Thanh Giản và ông Hồ Sỹ Đồng, Chủ tịch Hội nông dân Quảng Bình, Nghệ An). Vậy, máy kéo nhỏ hoạt động vận tải tại địa phương là yêu cầu chính đáng của nông dân để thu hồi được vốn và sinh lợi từ dịch vụ vận tải phục vụ đời sống thôn quê. Có điều, khi tham gia giao thông bằng phuơng tiện máy kéo nhỏ, người điều khiển phải tuân thủ luật định như: Phải qua lớp huấn luyện để có giấy chứng nhận đủ điều kiện điều khiển phương tiện, có nhận thức đúng về luật giao thông. được vận chuyển hàng gì, ở mức độ nào, trong những địa bàn và thời gian cụ thể. Người nông dân điều khiển máy kéo nhỏ khi tham gia giao thông phải có nghĩa vụ và quyền lợi như các phương tiện khác.
Về phía nhà sản xuất, Tổng Công ty VEAM có hai nhà máy được chuyên môn hoá sản xuất mặt hàng máy kéo nhỏ phục vụ nông nghiệp, đó là Công ty Máy kéo và Máy nông nghiệp ( Thị xã Hà Đông, Hà Tây) và Công ty Cơ khí Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội). Các đơn vị này sản xuất ra máy kéo nhỏ đa năng( cày đất, phay đất, vun luống, bơm nước, vận tải nhỏ) mà nông dân các nước tiên tiến như Nhật Bản, Trung Quốc, Cộng hoà Séc... đang dùng phổ biến. Nói là cơ giới hoá nông nghiệp, nông thôn thì không thể dùng con trâu đi trước cái cày đi sau mà “cơ giới” được. Ngoài bốn yếu tố điện, đường, trường, trạm, thì trên đồng đất phải là chiếc máy kéo thay sức nguời. ấy vậy mà năm 2003, số máy kéo của Tổng Công ty VEAM gần như “bị tắc” hoàn toàn bởi quy định “cấm lưu hành máy kéo công nông”.
Vậy, đã đến lúc, các cơ quan quản lý nhà nước mà đặc biệt là Bộ Giao thông Vận tải nên có hướng dẫn cụ thể cho vấn đề lưu hành máy kéo nhỏ tham gia giao thông hiện nay ở nông thôn, không nên đánh đồng máy kéo nhỏ với xe công nông. Xem ra, một vài điểm trong Luật Giao thông đường bộ cũng đã đến lúc cần phải sửa đổi kịp với sự phát triển của đời sống thực tiễn .
