Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, ngày 5/5/2015, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc (VKFTA) đã được ký kết và chính thức có hiệu lực từ ngày 20/12/2015. So với các FTA đã ký trước đó của Việt Nam với các nước, VKFTA không thực sự mang lại nhiều thuận lợi cho ngành cá ngừ.
Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, Hàn Quốc không phải là thị trường XK cá ngừ lớn của Việt Nam, chỉ chiếm 0,3% tổng XK cá ngừ của Việt Nam. XK cá ngừ của Việt Nam sang Hàn Quốc xuất phát điểm từ mức rất thấp, 88 nghìn USD năm 2007. Nhưng sau 6 năm, XK cá ngừ sang đây đã tăng đột biến 8.370%, đạt hơn 7,4 triệu USD (năm 2012). Năm 2012, do nguồn cung cá ngừ trên thị trường thế giới giảm và các lệnh cấm khai thác tại khu vực WCPO ngày càng tăng cường, Hàn Quốc đã tăng cường NK cá ngừ của các nước, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên sau đó, XK cá ngừ sang Việt Nam sang thị trường này giảm, mặc dù VKFTA đã có hiệu lực. Giá trị XK cá ngừ của Việt Nam sang Hàn Quốc hiện chỉ ở mức dưới 2 triệu USD.
Việt Nam hiện đang XK chủ yếu cá ngừ chế biến đóng hộp sang Hàn Quốc, đặc biệt là cá ngừ đóng hộp, chiếm trên 80% tổng giá trị XK. Các mặt hàng cá ngừ tươi sống và đông lạnh của Việt Nam đã tiếp cận được thị trường này nhưng không đáng kể, và có xu hướng ngày càng giảm.
Theo VKFTA, một số các mặt hàng cá ngừ của Việt Nam XK sang Hàn Quốc được cam kết cắt giảm thuế quan theo lộ trình. Cụ thể, thuế NK áp cho các sản phẩm cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to đông lạnh XK sang Hàn Quốc sẽ giảm xuống còn 0-5% chậm nhất đến ngày 01/01/2016. Cá mắt to ướp đá XK sẽ duy trì mức thuế cơ sở 20% đến trước ngày 01/01/2016 và sẽ giảm ít nhất 20% mức thuế MNF được áp dụng theo Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Hàn Quốc. Cá ngừ vây vàng ướp đá sẽ được xóa bỏ thuế quan dần đều trong 3 năm từ thuế suất cơ sở 20% và về 0% từ ngày 01/01/2018. Riêng mặt hàng cá ngừ chế biến đóng hộp, mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam XK sang Hàn Quốc, thì vẫn duy trì ở mức thuế cơ sở 20%, không được xóa bỏ.
Hàn Quốc hiện đang đứng thứ 2 thế giới về sản lượng khai thác cá ngừ ở xa. Các tàu khai thác của Hàn Quốc hoạt động chủ yếu tại khu vực biển Trung Tây Thái Bình Dương (WCPO). Tổng sản lượng khai thác của các tàu lưới vây của nước này đạt 278.227 tấn, trong đó khoảng 20% sản lượng khai thác, từ 120 – 130 nghìn tấn được cập cảng Hàn Quốc để phục vụ sản xuất trong nước, còn 80%, khoảng hơn 160 nghìn tấn để XK sang các nước khác, đặc biệt là Thái Lan, để sản xuất và chế biến đóng hộp. Chính vì vậy mà ngành cá ngừ Hàn Quốc đáp ứng tốt các nhu cầu tiêu thụ cá ngừ tươi sống trong nước.
Bên cạnh đó, Hàn Quốc tiêu thụ ít cá ngừ đóng hộp hơn các nước Châu Á khác. Mức tiêu thụ cá ngừ đóng hộp bình quân của Hàn Quốc chỉ ở mức 1kg/người/năm (5 hộp), tương đương 260 triệu hộp cá ngừ mỗi năm, tương đương 370 triệu USD. Chính vì những lý do trên, Hàn Quốc không phải là thị trường cá ngừ hấp dẫn đối với các nước XK cá ngừ.
Hàn Quốc hiện đang NK cá ngừ từ hơn 39 quốc gia trên thế giới. Đứng đầu là Trung Quốc, Đài Loan, Papua New Guinea, Thái Lan, Italy, Nhật Bản, Pháp, Tây Ban Nha, Vanuatu, Ghana, Kiribati và Việt Nam là 12 nguồn cung cá ngừ lớn nhất cho thi trường Hàn Quốc. Do đó, về mặt thuế quan mặc dù đã ký được FTA với Hàn Quốc, các sản phẩm của Việt Nam vẫn không có lợi thế hơn so với các nước kể trên. Tuy nhiên, về mặt địa lý Việt Nam đang có thuận lợi hơn, các DN Việt Nam có thể đẩy mạnh XK cá ngừ sang thị trường. Tuy nhiên, Hàn Quốc là nước rất khắt khe về chất lượng, bên cạnh đó, cùng với các cam kết về phát triển bền vững ngành cá ngừ, nước này đang qua tâm ngày càng nhiều đến nguồn gốc cá ngừ từ khâu khai thác. Do đó, các DN cần chú ý đến nguồn nguyên liệu cá ngừ và chất lượng sản phẩm.
Theo VASEP, xuất khẩu cá ngừ Việt Nam trong năm 2018 tăng 10% so với năm 2017, đạt gần 653 triệu USD. So với năm 2017, VASEP cũng dự báo, do một số khó khăn trong khâu nhập khẩu nguyên liệu và chứng nhận thủy sản khai thác đã được tháo gỡ, nên xuất khẩu cá ngừ trong năm 2019 sẽ khởi sắc.
